Avrupa’nın tehlikeli silahlanması

Stockholm Barış Araştırmaları Enstitüsü (SIPRI) tarafından dünyadaki silahlanmaya dair yayımlanan veriler, emperyalist devletlerin hem kendilerini silahlandığı hem de diğer ülkeleri silahlandırmada konusunda yeni bir zirveye ulaştığını gösterdi. 2024’te dünya çapındaki toplam askeri harcamalar toplamda 2 trilyon 718 milyar dolara ulaştı. Bundan tam 80 yıl önce, 8 Mayıs 1945’te biten İkinci Dünya Savaşı’ndan bu yana en büyük askeri harcamayı ifade eden bu sayı, aynı zamanda dünyanın yeniden bölgesel ve büyük savaşa doğru ilerlemeye devam ettiği anlamına geliyor. Barış hareketleri, bilim insanlarının her yıl silahlanma konusunda yaptığı uyarılara rağmen, 2024’te bir önceki yıla göre askeri harcamalar yüzde 9.4 arttı.

Savaş ve çatışmaların yaşandığı Rusya ve Ukrayna’nın, dünyanın lideri olarak kalmak isteyen ABD’nin askeri harcamaları önemli ölçüde artırmaya devam etmesi kısmen anlaşılır. Ancak son yıllarda hızla askeri harcamaları arttıran Almanya başta olmak üzere birçok Avrupa ülkesinin durumunu yeniden gözden geçirmek gerekiyor.

SIPRI verilerine göre, Malta dışındaki bütün Avrupa ülkeleri 2024’te askeri harcamalarını yüzde 17 arttırdı. Bu da Avrupa’daki askeri harcamaların genel ortalamanın yaklaşık iki katı olduğu anlamına gelir. Böylece, Soğuk Savaş yıllarındaki silahlanma düzeyine ulaşıldı. Geçmişte Sovyetler Birliği’nden (SSCB) gelecek tehdidi kullanarak silahlanan Avrupa’daki ülkeler şimdi de benzer söylemler üzerinden Rusya tehdidini silahlanmaya gerekçe gösteriyorlar. Rusya’nın Ukrayna’ya saldırması ve savaşın üç yıldır sürmesi de bunu hızlandırmış görünüyor.

Almanya korkunç silahlanıyor

Avrupa ülkeleri arasında en hızlı ve tehlikeli silahlanan ülke ise Almanya. SIPRI’nin yayımladığı verilere göre Almanya’nın askeri harcamalar için ayırdığı bütçe 2024’te 88.5 milyar dolara çıktı. Böylece bir önceki yıla göre askeri harcamalar için bütçeden ayrılan pay yüzde 28 arttı. Almanya oransal olarak dünya ortalamasının yaklaşık üç, Avrupa ortalamasının yaklaşık iki katı daha fazla silahlanmış oldu. Bunda şubat 2022’de askeri harcamalar için 100 avroluk özel bir fonun kurulmasının payı var. Bu artışla ABD, Çin ve Rusya’dan sonra en fazla silahlanan ülke olan Almanya’daki süreklilik önümüzdeki yıllarda da devam edecek. Zira, 18 Mart’ta Anayasa’da yapılan bir değişiklikle askeri harcamalar için bütçedeki üst sınır kaldırılmıştı. Yüzde 1’in dışındaki harcamalar bütçe açığında görülmeyecek.

6 Mayıs’ta güven oyu alarak göreve başlaması beklenen yeni Başbakan Friedrich Merz da silahlanmaya devam edeceklerinin mesajını net bir şekilde vermişti.

Almanya, 2024’deki askeri harcamalarıyla Avrupa’da birinci dünyada dördüncü olmasıyla, yeniden büyük bir askeri güce dönüşmek istediğini de ilan etmiş durumda. Rusya tehdidini kullanarak hızla silahlanmaya devam eden bir diğer Avrupa ülkesi ise Polonya. Ülke 2024’te bir önceki yıla göre askeri harcamaları yüzde 31 artırarak 38 milyar dolara çıkardı. Böyle askeri harcamaların bütçedeki payı yüzde 4.2’ye çıktı.

Gelişmeler, hızla silahlanan Almanya’nın kısa sürede diğer Avrupa ülkelerini de daha fazla silahlanmaya zorlayacağı yönünde olacağını gösteriyor. AB’nin kısa bir süre için askeri harcanalar için belirlediği 800 milyar avro tutarındaki bütçe de bunun ifadesi.

Almanya’nın askeri harcamaları artırmasını değerlendiren SIPRI Askeri Harcamalar ve Silah Üretimi Programı Araştırmacısı Lorenzo Scarazzato, “Almanya, yeniden birleşmeden bu yana ilk kez Batı Avrupa’da en fazla askeri harcama yapan ülke konumunda. Bunun nedeni 2022 yılı için açıklanan 100 milyar avroluk özel savunma fonu. Almanya ve diğer birçok Avrupa ülkesinin son dönemde izlediği politikalar, Avrupa’nın öngörülebilir gelecekte de devam etmesi muhtemel olan yüksek ve artan bir askeri harcama dönemine girdiğini gösteriyor” diyor.

AB’nin bir diğer önemli ülkesi Fransa’nın harcamaları yüzde 6.1 artışla 64.7 milyar dolara yükseldi ve dünya sıralamasında dokuzuncu oldu. İngiltere ise askeri harcamalarını yüzde 2.8 artırarak 81.8 milyar dolara çıkardı ve böylece dünyanın en büyük altıncı askeri harcama yapan ülkesi oldu. Geçen yıl NATO üyesi olan İsveç, askeri harcamalarını 2024’te yüzde 34 artırarak 12 milyar dolara çıkardı. Böylece NATO’ya katıldığı ilk yılda, harcamalar GSYİH’nin yüzde 2’sine ulaştı.

Harcamaların yüzde 55’i NATO ülkeleri tarafından yapılıyor

Benzer bir durum NATO için de geçerli. SIPRI verilerine göre, bütün NATO üyesi ülkeler 2024’de askeri harcamalarını artırmış ve NATO üyelerinin toplam askeri harcamaları 1 trilyon 506 milyar dolara veya küresel askeri harcamaların yüzde 55’ine ulaşmış durumda. 32 NATO üyesinden 18’i GSYİH’lerinin en az yüzde 2.’sini askeri harcamalarına ayırmış durumda. Bu rakam 2023 yılında yüzde 11’e yükselmiş ve 2014 yılında NATO Harcama Kılavuzunun kabul edilmesinden bu yana en yüksek rakam olma özelliği taşıyor.

NATO üyesi Türkiye’nin 2015-2024 döneminde askeri harcamalarının yüzde 110 arttığına işaret edilen raporda, ülkenin geçen yılki askeri harcamalarının bir önceki yıla göre yüzde 12 artarak 25 milyar dolara ulaştığı bildirildi.

En fazla bütçe ayıran ülke ise tahmin edilebileceği gibi ABD. ABD’nin askeri harcamaları geçen yıl yüzde 5.7 oranında artarak 997 milyar dolara ulaşmıştı. Bu rakam 2024 yılında toplam NATO harcamalarının yüzde 66’sına ve küresel askeri harcamaların yüzde 37’sine denk geliyor. 2024’te ABD bütçesinin önemli bir kısmı, Rusya ve Çin’e karşı stratejik avantajı korumak amacıyla askeri yeteneklerin ve ABD nükleer cephaneliğinin modernizasyonuna ayrıldı. Avrupalı NATO üyeleri toplam 454 milyar dolar harcamış olup bu rakam ittifakın toplam harcamalarının yüzde 30’una tekabül etmektedir.

SIPRI Askeri Harcamalar ve Silah İhracatı Bölümü Araştırmacısı Xiao Liang merkez devletlerin askeri harcamaları ve yaratacağı sonuçlar konusunda şunları söylüyor: “2024’te dünya genelinde 100’den fazla ülke askeri harcamalarını arttırdı. Hükümetler, genellikle diğer bütçe alanlarından kesintiler pahasına askeri harcamalara öncelik verdikçe, ekonomik ve sosyal sorunlar önümüzdeki yıllarda çok daha fazla görülecektir.”

Avrupa’da askeri harcamalarda birinci olan Almanya’da son iki yılda yaşananlar ve önümüzdeki dört yıl için planlananlar, sosyal alanlardan kesintiler üzerinden gerçekleşti. Bu nedenle silahlanmaya ayrılan bütçelere tepki de önümüzdeki yıllarda büyüyebilir.

Ortadoğu ve Asya’da askeri harcamalar hızla artıyor

2024 yılında Ortadoğu’daki askeri harcamalar, 243 milyar dolara ulaşarak 2023’e kıyasla yüzde 15, 2015’e göre ise yüzde 19 artış gösterdi.İsrail’in askeri harcamaları 2024’te yüzde 65 artarak 46.5 milyar dolara yükseldi. İsrail ve ABD tarafından tehdit edilen İran’ın askeri harcamaları, bölgesel çatışmalara ve vekil gruplara verdiği desteğe rağmen 2024’te reel olarak yüzde 10 düşerek 7.9 milyar dolara geriledi. İran’a uygulanan yaptırımlar, harcamalarını artırma kapasitesini önemli ölçüde kısıtladı.Çin, askeri harcamalarını yüzde 7 artırarak 314 milyar dolara çıkardı ve böylece 30 yıllık kesintisiz büyüme kaydetti.Japonya’nın askeri harcamaları 2024’te yüzde 21 artarak 55.3 milyar dolara yükseldi. Bu 1952’den bu yana en yüksek yıllık artış. Dünyanın beşinci büyük askeri bütçesine sahip Hindistan’ın harcamaları yüzde 1.6 artışla 86.1 milyar dolar oldu. Tayvan’ın harcamaları ise yüzde 1.8 artarak 16.5 milyar dolara ulaştı.Suudi Arabistan, 2024’te Ortadoğu’nun en büyük, dünyanın ise yedinci en büyük askeri bütçesine sahip oldu. Harcamalar yüzde 1.5 artarak 80.3 milyar dolara çıksa da, petrol gelirlerinin zirve yaptığı 2015 seviyesinin hâlâ yüzde 20 altında.Myanmar’ın askeri harcamaları, iç çatışmaların şiddetlenmesiyle yüzde 66 artarak 5 milyar dolara yükseldi. Bu, Asya ve Okyanusya’daki en yüksek artış oranı.Meksika, organize suçla mücadelede Ulusal Muhafızlar ve Deniz Kuvvetlerine ayrılan kaynakları artırdığı için harcamalarını yüzde 39 artırarak 16.7 milyar dolara çıkardı.Afrika’daki askeri harcamalar 2024’te yüzde 3 artışla 52.1 milyar dolara ulaştı ve 2015’e göre yüzde 11 daha yüksek.