İnsanı çatlatacak, soluk aldırmayan sıcaklarda işçiler çalışıyor
Açık havada güneşe maruz kalarak çalışan tüm işçilerin can güvenliği tehlike altında. Emek yoğun sektörlerde inşaat, tarım, yol, ulaşım, liman, tersane, belediye genel hizmet gibi dış mekanda uzun süre güneş ışınlarına ve yüksek ısıya maruz kalmak, kapalı ortamlarda yeterli havalandırma/soğutma sistemlerinin bulunmadığı ortamlarda yoğun çalışmak, sıcak çarpması, kas ağrısı-kas yıkımı, sıcak baygınlığı, isilik gibi sağlık sorunlarını tetikliyor.
Sağlık sorunu olan işçiler ile 18 yaş altı ve 50 yaşın üzerindeki tüm işçilere; aşırı sıcak günlerde ücretli izin verilmeli. Diğer işçiler içinse mümkünse gece çalışmasına geçirilmeli. Buna imkan olmayıp gündüz çalışması gereken işçiler için uygun dinlenme alanları belirlenmeli ve dinlenme süreleri de arttırılmalı.
Ülkede her 3 işçiden 1’i haftada 50 saatten fazla çalışıyor. Bu yoğun çalışma şartlarında mutlaka patron tarafından işçiler için düzenli, sağlıklı ve yeterli su tüketimi sağlanmalı. Su içilebilir, 15°C altında, çalışma sahasının yakınında ve erişilebilir olmalı. Su tüketimi için susamış olmak beklenmemeli. Her 15-20 dakikada yaklaşık 1 su bardağı tüketim dikkate alınabileceği gibi idrar rengi de takip edilebilir. İdrar rengi yeterli su tüketiminde açık-soluk sarı renkte olurken; yetersiz durumda böbreklerin olabildiğince fazla su biriktirmeye çalışması sonucu daha koyu olmakta.
Hafif ve nefes alabilen iş kıyafetleri, kişisel koruyucu donanımlar sağlanmalı, serinletici ekipmanlar ve havalandırma oluşturulmalı. Kapalı alanlarda ise havalandırma ve iklimlendirme yeterli olmalı, mühendislik önlemleri, kontrolü ve denetimleri sağlanmalı. Isı yayan makineler yalıtılmalı veya kapatılmalı, radyan ısıyı yansıtan bariyerler yerleştirilmeli, erken uyarı sistemleri (ısı indeksi takibi gibi) ile aşırı sıcakların izlenmesi için organizasyon işveren tarafından sağlanmalı. İlk yardım ve acil müdahale ekipleri olası durumlara karşı hazır olmalı.
Bunun yanında iletişim için de telekomünikasyon altyapısı arazi şartlarına uygun olmalı. Aşırı sıcaklarda işverene çeşitli mevzuatlarda yükümlükler var ama bunlar yetersiz. Termal konfor şartlarının oluşturulması, çalışma ortamının işçi sağlığını olumsuz etkilememesi yönünde yükümlülükler var. Mesela açık alanda taşıtla çalışma ile ilgili çok net bir tanımlama mevcut değil. İş yeri dışında, işin yürütümü gereği kullanılan tüm araçlar da aslında iş yeri sayılır. Bu yüzden iş yerinde işverence sağlanması gereken tüm termal konfor şartları taşıma araçlarını kullanırken de sağlanmalıdır. Sıcak çarpmasını önlemeyi amaçlayan kapsayıcı bir yönetmelik hazırlanarak, hangi iş kollarında ve sıcaklık-nem değerlerinde işin hangi saatlerde durdurulacağının kuralları netleştirilmeli ve bu yönetmeliğin uygulanması denetlenmeli.
Yüksek sıcaklık ortamlarında çalışan işçilerde, fizyolojik olarak aşağıdaki etkiler sıklıkla gözlenir:
- Dehidrasyon (sıvı kaybı)
- Isı bitkinliği ve ısı çarpması
- Konsantrasyon kaybı ve hata yapma riski
- Kas krampları, bayılma, baş dönmesi
- Kalp ve damar sistemine ek yük
Vücut ısı dengesini ayarlayamadığında bu durumlarla karşılaşılır. Vücut sıcaklığının çok yüksek olması örneğin, ağızdan ölçülen ateşin 39°C’den yüksek olması, aşırı susama, hızlı nabız, kuru ve kırmızı deri, baş ağrısı, bilinç bulanıklığı, mide bulantısı gibi belirtiler/bulgular görülebilir. Bunların herhangi birisi görüldüğünde durumu yaratan ortamdan uzaklaşılması (etkilenen kişinin ortamdan uzaklaştırılması), vücut yüzeyinin su ile temas ettirilmesi gerekir ve eş zamanlı olarak en yakın sağlık kurumuna başvurulması gereklidir. Bilinç bulanıklığı/kaybı olan kişiye asla ağızdan bir şey verilerek müdahale edilmemelidir.
Cilt kanseri
Açık alandaki işçiler çeşitli sağlık sorunlarına da maruz kalıyor, meslek hastalıkları (örneğin melanom dışı cilt kanseri) ve kalp krizi/beyin kanaması gibi nedenlerle ölümler artıyor. Türkiye’deki meslek hastalığı tespiti aslında işçinin karşı tarafı olan SGK tarafından tek taraflı tespit edildiği için mesleki bir cilt kanseri teşhisi yok. Açık alanda çalışmaya bağlı mesleki cilt kanseri tespiti AB ülkelerinde Türkiye’ye göre güneşe maruziyeti az olsa da son yıllarda oldukça fazla. Sıcaklardan aşırı etkilenen iş kollarında Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı (ÇSGB) iş teftiş denetimleri yapmalı ve çalışma sürelerini düşürmeli. Çalışma saatleri, işçilerin fizyolojik ihtiyaçlarına göre yeniden düzenlenmelidir.
İşten kaçınma ve sağlık hakkı için örgütlenme
İşçiler, kendi emek süreci üzerinde bizzat denetimi sağlayarak, can güvenliklerini, sağlıklarını, geleceklerini de kendi ellerine almalı. Var olan mevzuat işçi sağlığı ve iş güvenliği kurullarının oluşturulmasına ve işçilerin kolektif temsiline izin vermiyor. İşçi sağlığını sağlamak, ağır yaralanmaları, meslek hastalıkları ve ölümleri engellemek; yasaların uygulanmasını denetlemesi ve yeni yasal güvenceleri kazanmaları için işçilerin örgütlenerek temsilcileri ve sendikaları aracılığı ile iş yerlerinde komiteleşmeli. İş yeri sıcaklığının ciddi boyutlara ulaştığı durumlarda işçiler çalışmadan kaçınma hakkını kullanarak, işi bırakarak güvenli bir yere gidebilir. Bu hareketinden dolayı işçinin hiçbir hakkı kısıtlanmaz.
Evrensel'i Takip Et