‘Apple vergisi’ ve antitekel yasaları

Apple’ın mağazasındaki uygulamaların Apple’ın ödeme sistemi dışındaki ödeme sistemlerini kullanılmasını engellemesine dair davada karar sonunda çıktı. Apple, mağazasını üçüncü taraf ödeme seçeneklerine açmasını ve mağazası dışındaki ödeme sistemlerinden komisyon almasını durdurmasını gerektiren bir mahkeme kararını çiğnemekten suçlu bulundu. İlgili karar 2021’de Fortnite’ın yapımcısı Epic Games’in başvurusu üzerine alınmıştı. 80 sayfalık karar metninde Apple’ın bilerek daha önceki ihtiyati tedbir kararını çiğnediğini belirten mahkeme bunun “Daha önce rekabete aykırı olduğu tespit edilmiş değerli bir gelir akışını fiilen koruyacak rekabete aykırı yeni engeller yaratma niyetiyle” yaptığına kanaat getirdi.

2021’de görülen davada mahkeme Apple’ın antitröst kanunlarını çiğnemediğine kanaat getirmiş ancak Apple’ın kullanımı için yüzde 30 komisyon talep ettiği kendi ödeme sisteminin geliştiricilere zorunlu tutulmamasını da karara bağlamıştı. Bu karar üzerine Apple geliştiricilere satın almalarda istedikleri sistemi kullanma izni vermiş ancak bu yolla yapılacak ödemelerden yüzde 27 pay talep etmişti. Apple’ın mahkeme kararının çevresinden dolaşmaya çalışan bu pratiğinin de mahkeme tarafından “Bir önceki kararın çiğnenmesi” olarak değerlendirilmesinin ardından Apple, uygulama mağazası kurallarını güncelleyerek mağazanın ABD’deki kısmında bu ücretlerin uygulanmayacağını duyurdu. 2024 ortalarında Avrupa Birliği (AB) de benzer bir karar almış ve Apple AB uygulama mağazası için de kurallarını revize etmek zorunda kalmıştı.

Kararın ardından Spotify ve Patreon gibi bazı uygulamalar Apple dışı ödeme sistemlerine geçeceğini duyururken Epic Games kendi ödeme sistemi için her uygulamanın ilk 1 milyon dolarlık kazancından normalde yüzde 12 olan komisyonunu almayacağını duyurdu. Epic Games’in kurucusu Tim Sweeney ise Fortnite’ın ABD mağazasına bir sonraki hafta döneceğini belirterek Apple’ın mahkeme kararını dünya genelinde uygulaması ve “Apple vergisini” tüm mağazaları için kaldırması halinde Fortnite’ın dünya genelinde Apple uygulama mağazasına döneceğini ve bu konuya dair tüm davalardan vazgeçeceklerini duyurdu.

Apple ekosistemi çoğu ticari yazılımın girmeyi hedeflediği oldukça büyük bir ekosistem. Apple’ın cihazları bu ekosistemi olabildiğince kapalı tutacak şekilde tasarlandığından burada var olabilmenin koşulu Apple’ın onayı oluyor. Suyun başını tutmanın verdiği rahatlıkla Apple’ın almaya çalıştığı fahiş komisyonlar Apple uygulama mağazası üzerinden yazılımlarını sunanlar için de buradan alışveriş yapanlar için de problem teşkil ediyor. AB’de bu problem Avrupa Komisyonunun “Apple Dijital Pazar Yasası’nı çiğniyor” müdahalesi ile çözüldü. ABD’de ise sorunun çözülmesi bir diğer dev şirketin hukuk birimini ve yıllarca süren mahkemeleri gerektirdi. Türkiye’de ise Rekabet Kurumu geçen yılın haziran ayında bir soruşturma başlattığını duyurmuştu. İngiltere gibi başka ülkelerde de benzer soruşturma ve davalar mevcut.

Geçenden beş akçe geçmeyenden döve döve on akçe almaya çalışan Apple modeli en azından AB ve ABD’de değişti/değişiyor. Türkiye ve diğer ülkelerdeki soruşturma ve davaların nasıl sonuçlanacağını da göreceğiz. Ancak daha en başta sorunun var olabilmesini mümkün kılan suyun başını tutma halinde bir değişiklik olmadığı sürece Apple’ın yeni biçimler ve yeni isimler altında yepyeni bir Apple vergisi -mesela uygulama barındırma ücreti ya da bant kullanım ücreti vb.- koymasının önünde bir engel yok. Yeni bir Apple vergisi biçimi ise soruşturmalar, davalar ve kararlar için “Sil baştan” demek.