Dinamik oy geçişlerine açık ilçe: Maltepe

Fatih POLAT
İstanbul

Maltepe’nin tarihinin Bizans İmparatorluğu’na dayandığını belirten yakın bir zaman önce kaybettiğimiz Yazar Refet Özkan, ilçenin sahil kısmında yer alan en eski mahallelerinden Yalı Mahallesi’nin eski adının Balıkçı köyü olduğunu hatırlatarak devam ediyor: “Rumlar, Ermeniler ve yerlilerden oluşan Balıkçı köyü halkının oluşumu Lozan Antlaşması’ndan sonra değişmiştir. Lozan Antlaşması’nın 37. ve 45. maddeleri Yunanistan’daki Türklerle Türkiye’deki Rumların mübadelelerini (değişimini) öngörüyordu.” Türkiye’ye Selanik, Drama, Kavala, Yanya’dan gelen mübadillerden 1500 kadarının Maltepe’ye yerleştirildiğini aktaran Özkan, “Günümüzde mübadil olarak gelenlerden kimse hayatta değildir. Onların çocukları, torunları, torunlarının çocukları Maltepe’de yaşamaktadır” diyor. (Refet Özkan, Maltepe, Heyamola Yayınları, İstanbul, Ekim 2009, sayfa 99-100)

‘HACİK AMCA YOKSULLARI DOYURURDU’

Bir asır sonra, o bölgede, Selanik’ten gelen mübadillerden birinin, restoran işleten torunu ile konuşuyoruz. “Şurada kilise vardı” diye parmağıyla gösteriyor. Ermeni komşularından ‘Hacik amcanın, mezbahadan getirdiği kokoreç ve kelle paça ile yoksullara sofra kurduğunu, Rum ve Ermeni komşularının balıkçılık yaptığını anlatıyor.

Maltepe’yi “Eskiden buralar hep dutluktu” diye hatırlayanlardan biri de, 1990’lardan itibaren ilçedeki fabrikaların Tuzla, Pendik ve Gebze’ye taşındıklarını, evleri Maltepe’de bulunan emekçilerin büyük çoğunluğunun ilçe dışındaki fabrika ya da işletmelerde çalıştığını anlatıyor. İlçenin sınıfsal yapısını tarif etmek açısından en sık kullanılan ölçü ise, ‘E5 üstü’ ve ‘E5 altı’.

Gülsuyu, Esenkent, Zümrütevler, Başıbüyük daha çok yoksul kesimlerin yaşadığı mahalleler E5 üstünde, Yalı Mahallesi, Bağlarbaşı, Feyzullah Mahallesi, İdealtepe, Küçükyalı, Dragos, Altay Çeşme gibi değişen ölçülerle ekonomik durumu daha iyi olanların yaşadıkları mahalleler E5 altında yer alıyor.

İlçe, ağırlıklı olarak Karadeniz’den gelenlerle birlikte, Sivas, Erzincan, Erzurum, Kars, Diyarbakır, Malatya ve başka bazı kentlerden de göç almış. Göçün ilk zamanlarında, çeşitli yöre dernekleri ile desteklenen, birbirine yakın olma ihtiyacıyla tarif edilen yapı baskınken, yeni kuşakların kent yaşamına dahil olmasıyla bu kapalı yapı kırılmaya başlamış. Örneğin Çorumlu bir ailenin lise öğrencisi çocuğu Netflix izliyor ve farklı yaşam pratikleriyle ailesinin geleneksel bağlarının ötesine taşıyor.

E5 ÜSTÜ VE E5 ALTI

Zaman içinde E5 üstü ve E5 altı profilinde de göreli değişiklikler olmuş. Örneğin ağırlıklı yoksul kesimlerin olduğu E5 üstünde bulunan Zümrütevler’in üst kısımlarında son 10-15 yılda kurulan, diğerlerine göre lüks sayılabilecek sitelerle birlikte buradaki profil değişmiş. Oy verme davranışlarında ise E5 üstü ve E5 altında parçalı bir yapı göze çarpıyor. Örneğin E5 üstünde yer alan Başıbüyük’te AKP ve MHP’nin oy tabanının baskın olduğu, Saadet Partisi ve Yeniden Refah ile İyi Partinin de taban bulduğu, tarikatların güçlü olduğu bir yapı göze çarparken, Gülsuyu bölgesinde CHP’nin oy tabanıyla birlikte AKP’nin görece güçlü olduğu, yukarı kısımda yer alan Gülensu bölgesinde ise yine AKP’ye oy verenler olsa da CHP ve HDP’nin oy tabanının güçlü olduğu bir tablo var.

EV GÜLENSU’DA, FABRİKA KARTAL’DA

Dolaşıp sohbetler yaptığımız Gülsuyu Gülensu’da oturanlar içinde, Kartal ve Tuzla’ya uzanan hatta çalışanlar da önemli bir yer tutuyor. Dolayısıyla Maltepe’de yaşayan emekçilerin ya da orta sınıf içinde sayabileceğimiz kesimlerin oy davranışlarını belirleyen dinamikler sadece ilçede yaşadıkları hayat tarafından belirlenmiyor.

İstanbul’da 1. seçim bölgesinde yer alan Maltepe’nin nüfusu 2022 yılı itibariyle 528 bin 544.  Bu nüfus, 264 bin 212 erkek ve 264 bin 332 kadından oluşuyor. Yüzde 49.99 erkek, yüzde 50.01 kadın. AKP, tek başına iktidar olduğu 3 Kasım 2002 seçimlerinde Maltepe’de yüzde 33 ile birinci parti olmuştu. Sonraki sıralama ise şöyleydi: CHP yüzde 32, Genç Parti yüzde 6, MHP yüzde 5, ANAP yüzde 4, DEHAP yüzde 4.

7 Haziran 2015 genel seçimlerinde CHP yüzde 40.89 ile birinci parti olurken sonraki üç sıra şöyleydi: AKP yüzde 34.22, MHP yüzde 10.45, HDP yüzde 8.74. MHP’de yaşanan bölünmeyle 25 Ekim 2017’de Meral Akşener’in liderliğinde İyi Partinin kurulmasıyla, bunun ilk sonuçları hemen ardından 24 Haziran 2018 genel seçimlerinde kendisini Maltepe’de güçlü biçimde gösterdi: CHP yüzde 37.6, AKP yüzde 34.3, HDP 10.3, İyi Parti 9.2, MHP yüzde 6.9.

HERKES BİRBİRİNİ GÖZLÜYOR

14 Mayıs seçimleri öncesinde E5 üstünde yer alan ve görece yoksul kesimlerin yaşadığı Gülsuyu Fatma Hanım bölgesindeyiz. Önce AKP’ye oy veren Karadenizlilerin yoğun olarak uğradığı Sinoplular Derneğine gidiyoruz. Bir masadaki gruba yaklaşıyoruz. Sohbete başladığımız Savaş Coşkun (42), “Kendimi bildim bileli Erdoğancıyım. Kaybetse de kazansa da Erdoğan’ın arkasındayız” diyor ve ekliyor: “14 Mayıs, yüzde 53, eşittir 1453. Fatih’in dirilişi, Erdoğan’ın yeniden doğuşu.” Eskiden esnaflık yapan ve şu anda bir fabrikada çalışan Coşkun, ekonominin durumunun iyi olmadığını kabul ediyor ancak başka bir iktidar gelirse ülkenin daha da kötüye gideceğini söylüyor. Aynı masadaki Bahri Karagül (52) Erdoğan’ın ilk turda yüzde 56 ile kazanacağını belirtiyor. Ekonominin durumunu sorduğumuzda da, “Çok iyi” diyor. “Peki ya soğan fiyatları?​” diyoruz, “Birileri soğanı alıp çöpe döküyor, soğan fiyatları yükseliyor” yanıtını veriyor. Sohbetin ilerleyen bölümlerinde araya giren Savaş Coşkun, “Ama CHP de iyi saldırıyor” diyor. Masadaki sohbetlerde Erdoğan’ın AKP’ye göre bir adım daha önde olduğunu hissediyoruz. Önceki seçimlerle kıyaslandığında ise, karşı tarafı da göz ucuyla takip etme hali dikkati çekiyor.

Fatma Hanım’ın üst tarafındaki Gülensu bölgesinde ise, CHP ve HDP tabanı daha yoğun. Yokuşu çıkarken yolda denk geldiğimiz bir mahalleliye yanaşıyoruz. Sefer Taşkan (54), dış cephe ustası. Kılıçdaroğlu’na oy vereceğini söylüyor ve “Herhalde Kılıçdaroğlu alır. Ama valla adam ne yapsa Erdoğan’a veriyorlar” diye ekliyor. Yol kenarındaki evlerinin önünde oturup sohbet eden 60-70’li yaşlardaki kadınlara seçim tahminlerini sorduğumuzda ise, “Kılıçdaroğlu kazanır diyorlar ama…” yanıtını alıyoruz. Yokuşun üst kısmına vardığımızda, önceden ekmek almaya gittiklerini belirten yaşlı iki kadının, ellerindeki poşetler boş olarak döndüklerini görüyoruz: “Bedava ekmek bitmiş, yetişemedik.”

Gülensu’da bir kahvehanenin bahçesindeki emekliler grubunun masasına yanaşıyoruz. Karayollarından emekli olduğunu belirten ve Erzurumlu olduğunu söyleyen Mustafa: “Cumhurbaşkanlığını Kılıçdaroğlu alır. Ama sandıkları iyi korumak lazım.” Uzun yıllardır inşaatlarda çalıştığını ve Karslı olduğunu belirten diğer emekli de, Kılıçdaroğlu’nun kazanacağına inanıyor.

Kahvenin iç kısmında okey oynayanların masasına yanaştığımızda, diğerlerine göre genç olan daha ilgili davranıyor. “Toplum artık huzur istiyor. Ekonomik olarak refah istiyor. Milliyetçi söylemlere eskisi kadar prim vermiyor” diyor. Hangi partiye oy vereceğini sorduğumuzda ise HDP’li olduğunu, cumhurbaşkanlığında Kılıçdaroğlu’na, parlamento seçimlerinde de Yeşil Sol Parti'ye vereceğini belirtiyor. Adını soruyoruz. Vedat Çelik (42), olduğunu söyleyerek devam ediyor: “Ben sizi tanıyorum, benim de kardeşim gazeteci.” Kim? “Ömer Çelik”. Şu anda Diyarbakır’da cezaevinde olan, uzun yıllardır tanıştığımız meslektaşımız Ömer Çelik’in kardeşine denk geliyoruz.

Ardından uğradığımız Gülsuyu Gülensu Kadın Dayanışma Evi Derneği Yöneticisi Gülten Dokuyan (42), kadınlar için ekonominin belirleyici olduğunu, yoksulluğun sonuçlarını kadınların birçok açıdan her gün hissettiklerini belirtirken, “Çocukları iyi eğitim almadıkları için, ekstra işler yaparak onların özel ders almasını, dershaneye gitmesini sağlamaya çalışıyorlar.” diyor.

İKİNCİ İŞ YAPMAYAN İŞÇİ YOK GİBİ

1 Mayıs’a hazırlık için, Maltepe’de DİSK Genel İş Sendikasına üye işçilerin bir toplantısına seçimlere dair izlenim edinmek için gittiğimizde de ekonomik gerçeklerin benzer sonuçlarını dinliyoruz. İlk söze giren, “Bir kilo peynir alamıyoruz” diyor. İşçilerin neredeyse tamamı ikinci iş yapıyor. Birkaçına ikinci iş olarak ne yaptıklarını soruyoruz, ‘Mezarcılık’ diyorlar: “Mezar işin varsa geliriz, şehir dışına da gideriz.”

Burada bir işçi, partilerin programlarında işçilere yer olmadığını belirtiyor. Daha önce AKP’ye oy verdiğini belirten bir işçi, bu seçimlerde cumhurbaşkanlığında Kılıçdaroğlu’na parlamento seçimlerinde de TİP’e vereceğini söylüyor. Yanındaki işçi de TİP’e vereceğini belirterek, “Dört kişiler, Meclis kürsüsünü çok iyi kullanıyorlar.” diye devam ediyor. Bu masadan dört işçi TİP’e oy vereceğini ifade ediyor. Maltepe’nin farklı bölgelerinden de TİP’e oy vereceğini belirtenler olduğunu ekleyelim.

Başka bir masaya yanaşıyoruz. Bu masadaki iki işçi cumhurbaşkanlığını Erdoğan’ın kazanacağını ve parlamentoda da AKP’ye oy vereceklerini belirtiyorlar. AKP’ye oy vereceğini söyleyen işçilerle, CHP ve TİP’e oy vereceğini söyleyenler, kutuplaştırılmış seçim ortamının epey uzağında bir yakınlıkla konuşuyorlar. Bunu kendilerine söylediğimizde de, “Biz kardeş gibiyiz” diyorlar.

"ATEŞ CİNAYETİ MHP’YE KAYBETTİRECEK"

Bu toplantıya gelen işçilerle ve Maltepe’de başkalarıyla yaptığımız sohbetlerde, Eski Ülkü Ocakları Başkanı Sinan Ateş cinayeti nedeniyle, MHP’nin Maltepe’de oy kaybedeceğini belirtenler az değil. Ateş cinayetindeki isimlerden Doğukan Çep’in daha önce Gülsuyu’daki Hasan Ferit Gedik cinayetindeki isimlerden biri olduğunu sohbet ettiklerimiz arasında hatırlatanlar oluyor. Uyuşturucunun yaygınlığına ciddi tepki var. Bu arada, Meral Akşener’in, dönmüş olsa da masadan kalkmış olmasının sahada not edildiğine tanıklık ediyoruz. Bu nedenle, “Yükselebilir ama oy patlaması yapmaz” diyenler oldu.

Yeşil Sol Parti (Yeşiller ve Sol Gelecek Partisi) açısından ise Maltepe’de üç farklı değerlendirme yapılıyor: Oylarını artırabilir, oylarını koruyabilir ve daha önce barajı geçmesi için CHP tabanından kaymış olan oylar, bu seçimde o riski olmadığı için geri dönerse bir miktar oy kaybı olabilir.

Kent yaşamı açısından dinamik bir ilçe olan Maltepe’de, insanların birbiriyle iletişime açık olduğunu, bunun karşılıklı etkileşime ve değişimlere zemin sunduğunu eklemek gerekiyor.

Cumhurbaşkanlığı seçimlerinde Kılıçdaroğlu’nun, Ankara’dan başlattığı Adalet Yürüyüşü’nü tamamladığı yer olan Maltepe’de güçlü bir destek bulacağı sahada da hissediliyor. CHP’nin tabanında belirli oranda bir oy TİP’e gidebilir. CHP ilçede birinci parti konumunu korusa da, yükseliş gösterip göstermeyeceği, gösterse de bunun oranının ne olacağı yorumlara göre farklılık arz ediyor. Öte yandan, yeni seçim sistemi nedeniyle oyunun boşa gitmemesi ve milletvekiline dönüşmesi açısından kararsızlık yaşayan da var.

AKP’ye oy verenler açısından ise, her durumda AKP’yi destekleyeceklerini söyleyen önemli bir kesim var. Öte yandan AKP’nin Maltepe’de yüzde 20’lere düşebileceğini söyleyenlere de rastladık. Ancak bu tahmini teyit edebilecek kadar yaygın bir gözlemimiz olduğunu söyleyemeyiz.

Bitirirken, pek çok yazara ev sahipliği yapmış olan, birçok aydının sınırları içindeki cezaevinde yattığı Maltepe’de, emekli ikramiyesi ile var ettiği Çiğdem Kitabevi 4 Ekim 1979 sabahı dinamitlenen Yazar Refet Özkan’ın anısına saygıyla…

Seçime doğru | Sincan’da kazanan muhalefet değil, kaybeden iktidar

Dinamik oy geçişlerine açık ilçe: Maltepe

Girasun: Erdoğan, HÜDA PAR üzerinden Kürt mahallesine sesleniyor

TAMAMI...