5 Ağustos 2008 00:00
ALBATROS
Özgür Üniversiteden arkadaşım Ali Sait Çetinoğlu, geçenlerde 1908 Devrimine ilişkin kapsamlı bin inceleme yolladı bana. 1908in 100. yıldönümünde, aslında Anayasal reijm, en son krizlerle çökmüş ve meşruluğunu yitirmiş vaziyette. Hiçolmazsa 1908de devlet Abdülhamitin askıya aldığı Anayasayı yeniden yürürlüğe koyarak nerede kalmıştık diyerek filme devam etmişti.
Şu anda Anayasa mahkemesinden başlayarak üç kuvvet de meşruluğunu yitirmiş vaziyette. (Sistemin meşruluk bunalımı konusunda 2 Ağustos tarihli Alternatif gazetesinde çıkan yazıma bakılabilir). Filmi 1908 deki gibi geriye sararak, 82 Anayasısını külliyen askıya alıp, son meşru anayasa olan 1961 Anayasasına geri dönmekten başka çare yok. Şimdi izninizle, size Ali Sait Çetinoğlunun yazısından bir kesit sunmak istiyorum.
***
Sultan Abdülhamitin tiranlık rejiminin 1908 24 Temmuzunda devrilmesini başlangıçta, tüm muhalifler bir bayram gibi karşıladılar. Tüm rejime muhalif Osmanlı unsurları 1908e ve Kanun-i Esasinin yürürlüğe konmasına önemli anlamlar yüklediler, Ancak çok zaman geçmeden yanılacaklarını anlayacaklardı fakat ellerinden bir şey gelmeyecekti; 1908de Ermeni partileri Selanik Komitesinin tasarılarından haberdar değildi ve siyasal durumdaki ani altüst oluş onları hazırlıksız yakaladı. Başkentteki tüm Ermeniler özgürlük sarhoşluğuna kapıldılar. Bugünden yarına düşmanlıklar ve ırklar arasındaki ayrımcılık ortadan kalkmış gibi göründü. Herkes kendini tümüyle Osmanlı vatandaşı sandı. Osmanlı İmparatorluğu topraklarında haftalar boyunca büyük bir kardeşlik bayramı yaşandı. Bu ani dönüşüm karşısında şaşkınlığa düşen Avrupalı gazeteciler birbiriyle yarışırcasına değişik şenlikleri betimliyorlardı.
Oysa Jön-Türk rejiminin kendisini meşrutiyet (anayasal rejim) olarak adlandırması, asıl amacını gizlemekten öteye gitmez. Retorikten başka bir şey değildir. II. Meşrutiyetin Hürriyet İnkılâbı olarak adlandırılmasının, sadece II. Meşrutiyetin ilan edilmesine vesile olan paramiliter grubun kendi söylemi olması ve bunun, Türk siyasî hayatında, sistemi maniple eden (ya da etmeye çalışan) her paramiliter grubun kendi faaliyetini bir devrim olarak adlandırmasının ve sistemdeki her keskin değişikliğin kendisini devrim/inkılâp olarak tanımlamasının yolunu açmasıdır Üretim tarzındaki değişimi içermeyen bir devrim, sadece devrim kavramının cazibesini, çekiciliğini kullanan bir siyasal değişimden, bir siyasî vakadan başka bir şey değildir. II. Meşrutiyetin ilan edilmesinde önemli rol oynayan İttihat ve Terakki Cemiyetinin, Meşrutiyetin ilanından sonraki uygulamalarına bakıldığında da, Hürriyet İnkılâbı olarak adlandırılan II. Meşrutiyetin bir inkılâp olmadığı gibi, aslında hürriyet ile de alakası olmadığı görülmektedir. Farklı bir ifadeyle, kendini hürriyet inkılâbı olarak koyan II. Meşrutiyet, ne hürriyetin ilanına, ne de bir inkılâba tekabül etmektedir İttihat ve Terakki Cemiyeti için hürriyet kavramının, Fransız Devriminden ve Yeni Osmanlılardan ödünç aldıkları siyasî bir jargon olmanın ötesinde pek de bir anlam ifade etme[z] (Mete K. Kaynar, Osmanlıda Devrim Oldu mu? Resmi Tarih Tartışmaları-4 içinde, s 49-50, Özgür Üniversite Tartışmaları)
İttihat ve Terakkinin özgürlüklere yönelik operasyonları sadece hukuk alanıyla da sınırlı değildir. 6 Nisan 1909da Serbesti Gazetesi Başyazarı Hasan Fehmi Bey ve İsmail Mahir Paşa öldürüldü. İkdam Başyazarı Ali Kemal, bir subayın kendisine, Cemiyetin Mevlanzade Rıfat, İsmail Kemal Bey ve kendisinin öldürülmesine karar verdiğini ihbar ettiğini Adalet Bakanına Açık Mektup başlığıyla ilan etti. Suikasttan da, bir dostunun evine sığınarak kurtuldu. 30 Ocak 1910da Ahrar Fırkası kapatılmış; 9 Haziran 1910da Sada-yı Millet Gazetesi Başyazarı Ahmet Samim ve 10 Temmuzda Şehran Gazetesi Başyazarı Zeki Bey öldürülmüş; tüm bunlar, hürriyete kavuşulduğu söylenen bir dönemde fikir hürriyetini kullanmanın olası sonuçlan hakkında topluma fikir vermiştir. 1 (Ayşe Hür, 1908-1938 döneminde Hukuk Dışı Uygulamalar, Resmi Tarih Tartışmaları-3 içinde s 239-240. Özgür Üniversite Tartışmaları)
Jön-Türk rejimi eylemleri ve uygulamaları önceki rejime rahmet okutacak düzeyde şiddetin egemen olduğu bir rejimdir: İktidarların devamı için baskının giderek süregenliğe dönüştürüldüğü, giderek saldırgan bir hal almakta olduğu bir korku tünelidir. Baskının kurumsallaşması saldırganlığı daha artırarak şiddeti savaşa doğru tırmandıracaktır. Jön-Türk siyasetinin temel direği olan milliyetçi, ırkçı ve saldırgan politikalar, İmparatorluğun kolayca dağılmasına etken olduğu gibi imparatorluk coğrafyasındaki bütün halklara yıkım getirecektir.
Meşrutiyetin ilan edilmesinin özgürlükle bir ilintisi yoktur. Jöntürk yönetiminde yönetilenler açısından özgürlüğün esamesi dahi okunmaz. Uzun ve kalıcı bir türlü içinden çıkılamayan bir karanlık döneme girilmiş, neredeyse önceki rejimi mumla aratacak uygulamalarla imparatorluk halklara mezar olmasının yanında Jön-Türk siyaseti kalıcılaşmış etkileri günümüze kadar uzanmıştır. Bu gün hala en temel özgürlükler için insanlarımız bedel ödemektedirler.
Meşrutiyetin ilanı ile bir özgürlük ortamının geleceğine inanan, fakat İttihat ve Terakki Cemiyetinin politikalarını gördükten sonra yaşadığı dönemi uğursuz dönem olarak adlandıran Tevfık Fikret Doksanbeşe Doğru şiirinde II. Meşrutiyetin ilanı ile birlikte Jön-Türklerin hürriyet yerine yen bir karanlık çağı başlattığını ifade ederek sert eleştirilerde bulunur:
Antlar gene bozuldu, başladı bir karanlık çağ, /Gene çiğnendi halkın tek yüce umudu.
Kanun, dedik, sürttük alınları topraklara,/Kanun, dedik, kanun, dedik, tepeledik kanunu.
/Ağlamalar, sızlamalar gene boşa gitti, boşa!
Kanun, diyoruz, o uyduruk tanrı nerde hani?/ Düşman, diyoruz, nerde bu, dışarıda mı, biz miyiz?/Özgürlüğümüz var, diyoruz, ünlü, yücelerden yüce,/ Bize düşman olan kanun mu, yoksa özgürlüğümüz mü?.
Biz bir çırpıda bunları sildik süpürdük en önce / Ey halkıma bir şamar gibi inen paslı yasak! / Ey kanuna saygıyı tepen kara zulüm! / Halkı ve kanunu kutsal tanıyan her yürek / Yarın seni yerin dibine soka soka anacak./ Düşsün, zorbalık için, sana eğilen başlar birer birer! / Kopsun, seni bir hak diye, alkışlayan eller!
(A. Kadir, Bugünün Diliyle Tevfik Fikret, Gözlem Y. 1980, s 144-149)
1908 ve Jön-Türk rejimi ile ilgili sözlerimizi Şair Eşrefin 100 yıl önce jön-Türkler üzerine yazdığı ve Jön-Türk zihniyetinin günümüzde de sürdüğünü özlü bir şekilde anlatan ünlü hicvi ile bitirelim.:
Vakt-i istibdâdda söz söylemek memnu idi, / Ağlatırdı ağzını açsan hükümet mananı; / Devr-i hürriyyetteyiz şimdi, değişti kaaide: / Söyletirler evvelâ, sonra s..erler ananı.
(Eşref, Hicviyeler, haz. Cevdet Kudret, Bilgi y.1970, s 164)
Ragıp Zarakolu
Evrensel'i Takip Et