Ya sonrası ne olacak?..

Hükümet, iç talebi ‘canlandırma’ iddiasıyla 2.5 milyar TL dağıtacak. En az altı milyon kişiye 200 TL-500 TL arasında değişen oranlarda harcama çeki verecek. Sayının 9 milyon kişiyi bulabileceği bildirildi.
Uygulama, iş ve ekonomi çevrelerinde tartışma yarattı. Uygulamayı önemli fakat eksik bulanların yanı sıra eleştirinler de oldu.
Doç. Dr. Özgür Müftüoğlu, “Bu iş için sanıyorum harcanacak miktar 2.5 milyar TL olacak. Bu para bence bunun gibi tek atımlık barut için değil gerçekten krizi çözecek bir politika için kullanılmalıdır. Bu ay bu parayı alan vatandaş, harcayacak ve piyasa bir aylığına canlanacak. Ya sonra...” diye sordu.
Sonrasında krizin daha da derinleşeceğine işaret eden Müftüoğlu, “Artan tüketim daha büyük sorun olacak sonrasında” diyor. Bu yöntemin işleri daha da kötüye götüreceğini ifade eden Müftüoğlu, yöntemin kaynak israfından başka bir şey olmadığını vurguluyor.
Ekonomiden Sorumlu Devlet Bakanı Nazım Ekren, Vatan gazetesine yaptığı açıklamada, “İç talebi sıçratmaya dönük bir uygulama ihtiyacı var. Alacağımız önlem, maliyeti bakımından tek defalık olmalı. Harcama çeki bizim ihtiyacımıza daha uygun görünüyor. İnsanlar tasarrufa yönelmesin diye belirli bir süre içinde harcanabilecek, tasarruf edilemeyecek şekilde verilir” diye konuştu.
SEÇİME BEŞ KALA
Küresel krizin etkilerinin tüm sektörlerde net olarak görülmesiyle hükümet, hem iç talebi artırmaya dönük yeni önlemler alma, hem de seçimler öncesi krizin mağduru olmama telaşına girdi. Maliyetini karşılayabileceği “tek seferlik bir atış” planı üzerine duran hükümet, vatandaşına “harcama çeki” verilmesi konusunda bir çalışma başlattı.
Ekonomi yönetimi, söz konusu “harcama çeki”nin, diğer bazı ülke örneklerinde olduğu gibi harcamalarda artışa neden olmak yerine tasarrufa yönelmesi olasılığından endişe ediyor. Bu kapsamda Türkiye’deki tasarruf ve harcama eğilimlerini net bir şekilde ortaya koymak üzere bir çalışma başlatıldı. Bu çalışmanın sonunda Türkiye’deki bireysel ve kurumsal tasarrufların mevcut durumu, gelecek dönemde tasarrufların eğilimi ve bu eğilimi değiştirmenin yollarına ilişkin politika önerileri bir rapor halinde ortaya konulacak. Bu çalışma, harcama çeki uygulamasına karar verilmesi halinde kimlere ve ne kadarlık bir tutarda çek verileceğini de belirlemekte ekonomi yönetimine yol gösterecek.
PROJENİN AYRINTILARI
6-9 milyon arasında vatandaşa 2.5 milyar TL’lik çek verilecek
*Edinilen bilgilere göre harcamaları artırmak amacıyla vatandaşa verilmesi planlanan “harcama çeki”nin kimlere ve ne tutarda verileceği de ayrı bir çalışma konusu olacak.
*Burada öne çıkan yaklaşıma göre çekin, harcama eğilimi yüksek kesimlere verilmesi ön planda tutulacak. Buna göre SGK kayıtları baz alınıyor.
*SGK’nın kayıtlarına göre 2008 yılı sonunda kayıtlı çalışan sayısı 15 milyon 492 bin kişi. Ancak ailede karı koca, çocuk çalışanlardan sadece birine çek verilmesi planlandığından, bu sayının 9 milyon kişi civarında olacağı tahmin ediliyor.
*Ancak “geliri belirli bir tutarın altında bulunanlar” ile “emekliler” şeklinde bir kıstas getirilmesi de öneriler arasında.
*Bu durumda sayının 6 milyon kişiye indiği ifade ediliyor. Bu yaklaşımlara göre belirlenecek şekilde harcama çeki tutarının 200 TL-500 TL arasında değişebileceği de kaydedildi.
*Hükümetin, bu uygulamanın hayata geçirilebilmesi için 2.5 milyar TL civarında bir maliyet içinde kalmayı hedeflediği de gelen bilgiler arasında. (EKONOMİ SERVİSİ)

---

HERKESE 250 TL ZAM YAPILMALIDIR

Masum Türker: Bu yöntem, benim bakanlık dönemimde de uyguladığımız bir yöntemdi. Piyasaların canlanması açısından atılan adımı olumlu görüyorum. Türkiye’deki üretimin de tüketilmesi açısından doğru bir yöntem. Özel sektörü de canlandıracağı için o alandaki maaşların da artmasında etkisi olacaktır. Tarım da etkilenecek, sanayi de... Bu şekilde ekonomi de daha rahat bir alana çıkacak. Ancak bana göre bir eksik noktası da var; bu yöntem, bir kereye mahsus yapılıyor. Aslında bunun işçi, memur ve emekli maaşlarına seyyanen 250 TL zam şeklinde yapılması gerekir.

---

DÜNYADAKİ ÖRNEKLERİ

Hükümetin uygulamaya koyacağını açıkladı model, dünyada da kriz sonrası farklı biçimlerde uygulandı. Uygulamalar şöyle:
ABD: ABD, geçtiğimiz yıl için 145 milyar dolarlık vergi indirim çeki dağıttı. Kişi başına 600 dolarlık vergi indirim çekini posta kutularına bırakan ABD, evli çiftlere 1.200 dolar ve her çocuk için de 300 dolarlık çek vermişti.
İTALYA: Orta ve ortanın altı gelirli ailelere ayda 40 avroluk bir kart dağıtılarak, ailelerin bununla elektrik ve gıda ihtiyaçlarını karşılamalarına katkı sağlandı.
TAYVAN: Tayvan hükümetinin piyasaya sürdüğü alışveriş kuponlarının tutarı 3.600 Tayvan doları (108 dolar). Alışverişlerin yanı sıra karaoke söylemek gibi farklı alanlarda da kullanılabiliyor. Hükümet, 82 milyar Tayvan dolarına mal olan kuponlar ile GSYİH’yi yüzde 0.65 puan yükseltmeyi hedefliyor.
ALMANYA: Almanya’da da Sosyal Demokrat Parti, aralık ayı başında tüketimi teşvik etmek için vatandaşlara 500 avro tutarında alışveriş çekleri dağıtılmasını ve böylelikle Noel öncesinde tüketimi artırmayı önermişti. Ancak iktidarın büyük ortağı olan Hristiyan Demokratlar, buna rağbet etmemişti.