Derviş dev aynasında

Kemal Derviş ekonomik krizin atlatıldığını ve Türkiye'nin büyüme sürecine girdiğini iddia ediyor. Ancak sanayi ve ticaret odaları, ekonominin çöktüğünü, Derviş'in hayal kurduğunu belirtiyorlar. İSO da yayınladığı raporda, Türkiye'nin kişi başına Gayri Safi Milli Hasıla (GSMH)'da 10 yıl geriye gittiğini bildirirken, kötüye gidişin sürdüğünü vurguladı. İstanbul Sanayi Odası tarafından üye işletmeler arasında yapılan "Ekonomik Durum Tespit Anketi"nin sonuçları, Derviş'in büyüme iddialarını yalanladı. 2001 yılında Türkiye'nin Cumhuriyet tarihinin en derin krizlerinden birini yaşadığına işaret edilen çalışmada, "2001 yılı ikinci yarısına dair kullanılabileceğimiz en doğru ifade, kötüye gidiş hızının azaldığıdır. Ancak hız kesmesine karşın, kötüye gidiş halen devam etmektedir" denildi.

Yüzde 9 küçülme 2001 yılında GSMH'nin yüzde 9 civarında küçülmesinin beklendiği, özellikle son 10 yılda yaşanan krizlerin etkisiyle kişi başına düşen GSMH'nin önemli ölçüde gerilediği ve 1990 yılında kişi başına düşen GSMH'nin 2710 dolar iken, 2001 yılı sonunda 1990 yılına göre yüzde 18.8 oranında küçülerek 2200 dolar civarında gerçekleşmesinin beklendiği kaydedildi. Çalışmada, "Özetle Türkiye 10 yıl geriye gitmiştir. 2001 yılında yaşadığımız krizler, üretimi ihmal eden yöntemlere dayalı büyüme çabalarının iflas ettiğini açıkça ortaya koşmuştur" tespiti yapıldı. Anket sonuçlarına göre, 2001 yılının ikinci yarısında işyerlerinin yüzde 39.8'i üretimlerinde, yüzde 46.8'i iç satışlarında, yüzde 38.9'u istihdamlarında, yüzde 40.2'si yeni siparişlerde, yüzde 28.6'sı ise dış satışlarında azalış olduğunu bildirdi.

İşten atmalar Krizin toplumsal sonuçlarının en çarpıcı yansıması ise işsizlik oranında kendini gösteriyor. Geçen yıl işten atılanların toplam çalışanlar içindeki payı ortalama yüzde 14.1 olarak gerçekleşirken, küçük işletmelerde bu oran yüzde 24'e kadar çıkıyor. Bu arada ankete katılan işletmelerin, sonuç raporunda 2002 yılının ilk yarısı için işyerlerinin yüzde 14.4'ünün üretimlerinde, yüzde 17.2'sinin iç satışlarında, yüzde 17.9'unun istihdamlarında, yüzde 15.3'ünün yeni siparişlerde, yüzde 11.3'ünün ise dış satışlarda azalış bekledikleri kaydedildi. İşletmelerin azalış olacağını belirttikleri alanlar içinde istihdamın yüzde 17.9'la en yüksek değeri bulduğu ve konunun en önemli sorun olarak ortaya çıktığı tespit edilen çalışmada, büyük ölçekli işletmelerin yüzde 15.5'inin, orta ölçekli işletmelerin yüzde 17.2'sinin ve küçüklerin de yüzde 19.9'unun bu yılın ilk yarısında istihdamlarında azalma olacağı tahmininde bulundukları belirtildi.

Kapasite azaldı Ankete katılan işyerlerinin yüzde 35.6'sının, yüzde 50'nin altında kapasite kullanım oranı ile çalıştıklarını beyan ettikleri çalışmada, 2001 yılında kapasite kullanım oranlarını tüm işyerlerinde 2000 yılına göre düştüğü belirtildi. Ölçeklere göre, kapasite kullanım oranları küçük ölçekli işyerlerinde 2000 yılında yüzde 56.9 iken 2001'de yüzde 46.6, orta ölçekli işyerlerinde yüzde 65.6 iken yüzde 57.5 ve büyük ölçekli işyerlerinde de yüzde 72.3 iken yüzde 67.6 oldu. Bulguların 2001 yılında işyerlerinin çok büyük oranda atıl kapasiteyle çalıştıklarını ortaya koyduğu araştırmada, iç talebin daralması sonucunda çeşitli ölçeklerde ve sektörlerde faaliyet gösteren firmaların büyük bölümünün ihracata yönelmelerinin 2001'de ihracat artışını da beraberinde getirdiği bildirildi. Ankette, 2001 yılında yapılan devalüasyonun ihracatlarını nasıl etkilediği sorusuna üye işletmelerin yüzde 25.4'ü etkilenmedikleri, yüzde 13.6'sı kur artışının bir yarar getirmediği, yüzde 6.4'ünün de aşırı dalgalanma nedeniyle ihracattan kaçındıkları şeklinde cevap verdi.