Irak’ta bulunan 4 bin yıllık taş tabletler bürokratik karmaşıklığı gösterdi

Irak’ta bulunan Akadlara ait tabletler, karmaşık devlet bürokrasisinin 4 bin yılı aşkın bir geçmişe sahip olduğunu gösteriyor.

British Museum ve Iraklı arkeologlar tarafından ortaya çıkarılan yüzlerce kil tablet, tarihte bilinen ilk imparatorluk olan Akad İmparatorluğu’nun yönetim sistemine dair şaşırtıcı detayları gözler önüne seriyor. Taş tabletler, devletin günlük işleyişini ve karmaşık bürokrasisini belgeleyen kayıtlar içeriyor.

Arkeofili’nin haberine göre, bulunan tabletler, günümüz Irak’ındaki modern Tello bölgesinde yer alan antik Sümer kenti Girsu’nun devlet arşivlerine ait. MÖ 2300 ile 2150 yılları arasında Akad Hanedanlığı’nın kontrolü altında olan bu şehir, Mezopotamya’nın en eski kutsal alanlarından biriydi.

British Museum’un Antik Mezopotamya küratörü ve Girsu Projesi’nin yöneticisi Sébastien Rey, bu keşfi modern devlet mekanizmasına benzeterek şöyle yorumluyor:

“Bunlar, imparatorluğun muhasebe tabloları. Dünya tarihindeki ilk imparatorluğun yönetim sistemine dair elimizdeki en somut kanıtlar. İmparatorluk kontrolünün ve bunun gerçekte nasıl işlediğinin gerçek kanıtı.”

Akad İmparatorluğu’nun ilk yönetim modeli

Girsu, MÖ 3. binyılda Sümer kahraman tanrısı Ningirsu’ya adanmış kutsal bir merkezdi. Zirve döneminde yüzlerce hektarlık bir alanı kaplayan bu şehir, MÖ 2300 civarında Mezopotamya kralı Sargon tarafından fethedilen bağımsız Sümer şehirleri arasındaydı. Aslen, yeri hâlâ bilinmeyen ancak modern Bağdat’ın yakınlarında olduğu düşünülen Akkad şehrinden geliyordu.

“Sargon, Mezopotamya’daki tüm Sümer şehirlerini fethederek bu yeni yönetim biçimini geliştirdi ve çoğu tarihçinin dünyadaki ilk imparatorluk olarak adlandırdığı şeyi yarattı. Bu son kazılara kadar, bu imparatorluk hakkındaki bilgiler parça parça ve abartılı kraliyet yazıtlarıyla veya tamamen güvenilir olmayan Akad yazıtlarının çok daha sonraki kopyalarıyla sınırlıydı.”

Ancak Girsu’daki yeni keşifler, doğrudan ve güvenilir arkeolojik kanıtlar sunuyor.

Rey, tabletlerin içeriğinin olağanüstü ayrıntılar içerdiğini söylüyor:

“En küçük detaylar bile kaydedilmiş. İmparatorluğun en ücra köşesinde bir koyun ölse, bu bile not ediliyordu. Bürokrasinin büyüklüğü inanılmaz!”

İlk kayıtlar

Kil tabletlere kazınmış çivi yazısı metinleri, devlet işlerini, teslimatları ve harcamaları detaylandırıyor. Kayıtlar arasında balık, evcil hayvanlar, un, arpa, tekstil ürünleri ve değerli taşlar gibi çeşitli malların dökümü bulunuyor.

Tabletleri temizleyen ve transkripsiyonlarını yapan İngiliz-Amerikan konservatör Dana Goodburn-Brown, bu sürecin hem zahmetli hem de heyecan verici olduğunu belirtiyor:

“İnsanlar, eserlerin topraktan çıkarıldığında müzelerdeki gibi göründüğünü sanıyor, ancak durum hiç de öyle değil.”

Bununla birlikte, tabletlerde sadece malların listesi değil, aynı zamanda şehirde yaşayan kişilerin isimleri ve meslekleri de kayıtlı. Rey, toplumun her kesiminden bireylerin listelendiğini belirtiyor:

“Kadınlar, erkekler, çocuklar… Herkesin ismini bulabiliyoruz.”

İmparatorluk başkenti Girsu

Kazılarda, tabletlerin yanı sıra büyük bir devlet arşiv binasının kalıntıları da gün yüzüne çıkarıldı. Kerpiç duvarlarla inşa edilmiş bu yapı, odalar ve ofislerden oluşuyordu. Bazı tabletler, binaların mimari planlarını, tarım arazilerinin haritalarını ve sulama kanallarına dair kayıtları içeriyor.

British Museum ve Irak Devleti Antik Eserler ve Miras Kurulu’nun iş birliğiyle yürütülen Girsu Projesi kapsamında gerçekleştirilen bu kazılar, Meditor Trust adlı vakıf tarafından finanse ediliyor.

Keşfedilen eserler, ileri araştırmalar için Bağdat’taki Irak Ulusal Müzesi’ne gönderildi. British Museum’a ödünç verilmeleri de gündemde.

Akad İmparatorluğu, yaklaşık 150 yıl boyunca hüküm sürdü. Ancak sonunda, yerel halkın isyanları sonucu şehir tekrar bağımsızlığını kazandı. (Haber Merkezi)