Toplamadığınız vergiyle 10 ülke doyar!

Birkan BULUT
Ankara

İktidar, bütçeden “aslan payı”nı Milli Eğitim Bakanlığının (MEB) aldığını savunurken, sermayeden tahsilinden vazgeçilen vergi miktarı MEB bütçesini ikiye katlıyor. Yapılan hesaplamalara göre, 2024 yılında sermayenin ödemesi gereken 2 trilyon liraya yakın vergi iktidar tarafından tahsil edilmeyecek. MEB bütçesi ise 1 trilyon 92 milyar lirada sınırlı kaldı. Sermayeden tahsil edilmeyen bu tutarın yüzde 0.48’i ile 20 milyon öğrenciye 9 ay boyunca günde 2 öğün ücretsiz yemek sağlanabilir.

Milli Eğitim Bakanlığına (MEB) bu yıl merkezi bütçeden ayrılacak pay, bugün Meclis Plan ve Bütçe Komisyonunda görüşülecek. MEB’e 2024 yılı için merkezi bütçeden ayrılacak 1 trilyon 92 milyar TL, önümüzdeki yıl önemli miktarı sermayeden toplanmayacak vergilerin yarısına tekabül ediyor.

Meclis Plan ve Bütçe Komisyonunda görüşmeleri süren bütçede, “vergi harcaması” olarak belirtilen vergi indirimi, muafiyeti, istisnalarının büyüklüğü yeniden gündemde. Çünkü bütçenin en önemli geliri, emekçilerin ücretlerinden ve yaptığı harcamalardan kesilen vergilerden oluşuyor. Devletin 2024 yılında, büyük oranda sermaye kesiminden almaktan vazgeçtiği vergi tutarı toplam 2 trilyon 210 milyar TL olarak belirlendi. Dahası 2024-2026 dönemini kapsayan üç yılda bu tutar 8 trilyon 211 milyar TL’yi bulacak. Yani devlet 2024 yılında hedeflediği her 100 TL vergi gelirinin 26.51 TL’sinden vazgeçecek.

MEB’İN BÜTÇESİ ÜCRET VE MAAŞLARA

Her yıl milli eğitim bütçesinin yüzde 81’i, öğretmen ve MEB çalışanlarının ücret ve maaşlarını kapsayan personel harcamaları kapsamında kullanılıyor. Bakanlığın mal ve hizmet alım giderlerinin payı bu yıl yüzde 8.95’ten yüzde 7.30’a düşerken, sermaye giderleri yüzde 9.16; cari transferler (Aralarında dini vakıf ve derneklerin de olduğu kâr amacı gütmeyen kuruluşlara yapılan transferler, hane halkına yapılan transferler vb.) yüzde 2.55 olarak belirlendi.

Yıllardır eğitim barınma, ulaşım, yemek ve hatta okullardaki temizlik malzemelerine kadar eğitim masrafları velilerin sırtına yükleniyor. Alım gücü düşen veliler, kara kara çocuklarının karnını nasıl doyuracağını düşünüyor.

Seçim öncesinde, okullarda ‘1 öğün ücretsiz yemek’ verdiği öğrenci sayısını 5 milyona çıkaracağını vadeden MEB, 1 milyon 400 bin öğrenciye verdiği yemeği de kesti. Öte yandan birçok belediye kısıtlı imkanlarla ihtiyaç sahibi bölgelerde çocuklara ücretsiz öğle yemeği götürmeyi sürdürüyor.

OKULLARDA İKİ ÖĞÜN ÜCRETSİZ YEMEK ZOR DEĞİL

Bakanlığın 2022-2023 eğitim öğretim istatistiklerine göre 19 milyon 162 bin öğrenci örgün eğitimde bulunuyor. 2024 yılında 2 trilyon tutarında toplanmayacak vergiyle sadece okullardaki öğrencileri değil, Türkiye nüfusunun neredeyse 10 katına iki öğün yemek verilebilir. 2 trilyon TL, öğlen ve akşam yemeklerinde toplam 200 TL maliyetle öğrencilere öğün sağlandığını varsayalım. 20 milyon öğrenciye 9 ay (27 gün) boyunca günde iki öğün vermenin maliyeti 9 milyar 720 milyon lira. Bu tutar 2 trilyon liranın yüzde 0.48’i kadar. Bir başka deyişle, sermayeden alınmayacak her 100 liranın 48 kuruşu tahsil edilirse, 20 milyon öğrenciye 9 ay boyunca günde 2 öğün ücretsiz yemek sağlanabiliyor.

Öte yandan Ankara’da bir belediye, 39 lira ile bir yetişkine öğün sağlayabiliyor.

ÜNİVERSİTELİ BAŞINA AYDA 26 BİN TL DÜŞÜYOR

Gençlik ve Spor Bakanlığına bağlı KYK yurtlarında fiyatlar 345 lira ila 570 lira arsasında değişiyor. İstanbul Planlama Ajansının (İPA) öğrenci yaşam maliyeti araştırmasına göre; üç kişilik bir evdeyse bir öğrencinin aylık maliyeti bir yıl içerisinde yüzde 134’lük artışla 5 bin 357 TL’den asgari ücretin de üstüne çıkarak 12 bin 535 TL’ye yükseldi.

YÖK’ün nisan verilerine göre 2022-2023 eğitim öğretim yılında toplam 6 milyon 950 bin 142 öğrencinin 6 milyon 204 bin 78’i devlet üniversitelerinde eğitim görüyor. Vazgeçilen vergilerin 2 trilyonu devlet üniversitelerindeki öğrencilerin maliyeti için kullanılsa öğrenci başına ayda 26 bin 864 TL düşüyor.

Toplanmasından vazgeçilen vergiler arasında tabii ki sermayeye aktarılan kaynakların dışında kalemler de bulunuyor. Ancak her yıl önemli oranda patronlara yönelik vergi indirimi, teşvik vb. kalemlerde almaktan vazgeçtiği vergilerin büyüklüğü, bu kaynağın bir miktarı dahi, bile okullarda ücretsiz yemek dağıtılmasından, üniversite öğrencilerinin barınma sorununa, velilerden temizlik malzemesi istenmesine kadar en temel eğitim masraflarının karşılanması için yeter de artar bile!