Vaxjö halkının Nazilere karşı mücadelesinin fotoğrafları

Murat KUSEYRİ
Stockholm

Danuta Danielsson’un 1985 yılında çantasını gösteri yapan Nazilerden birisinin kafasına savururken çekilen fotoğrafı, ırkçılığa karşı mücadelenin sembolü haline geldi. İsveçli Sanatçı Susanna Arwin’in heykelleştirdiği fotoğraf İsveç’te yeni bir tartışmayı beraberinde getirmişti. Vaxjö Belediyesi yönetimi, olayın geçtiği meydana dikilmek istenen heykele Danuta’nın “çantasını bir silah olarak kullanarak şiddeti övdüğü” gerekçesiyle karşı çıkmıştı.

Bu tartışmalar sürerken Vaxjö ilinde 1985 yılının nisan ayında yaşananları gösteren bir fotoğraf sergisi Nazilere karşı direnişin Danuta’nın çantasının ötesinde olduğunu, ırkçılık ve Nazizme karşı bir halk hareketi olduğunu gösteriyor. Danuta’nın salladığı çanta medyada yoğun bir biçimde tartışılırken 1985 yılında ırkçıları durdurmak için seferber olan Vaxjö halkının mücadelesi görmezden gelindi.

HALK MEYDANI NAZİLERE BIRAKMADI

İsveç’in güneyinde yer alan 42 bin nüfuslu Vaxjö’de Naziler 13 Nisan 1985’te Storatorget Meydanı’nda gösteri yapmak için saat 12.00’ye izin almıştı. Sol Parti, Komünistler, aynı meydanda saat 11.00’de bir gösteri düzenledi. Parti Lideri Lars Werner, konuşmasını yaptıktan sonra gösteriye katılan 2 bin 500 kişiye Nazileri önemsemediklerini göstermeleri için meydanı terk etmelerini istedi.

Ancak göstericilerin çoğunluğu meydanı terk etmedi. Meydanın çevresinde biriken halk alana girmeye çalışan Nazileri kovalamaya başladı. Bu kovalamaca sırasında Fotoğrafçı Hans Runesson, Danuta’nın çantasını bir Nazi’nin kafasına sallarken resmini çekti.

İsveç Devlet Radyosu Ekot Haber Servisi için haber yapmak için meydana giden Tomas Lindberg, 13 Nisan 1985 günü ”Neonaziler, meydandan kovalanınca tren garına kaçıp saklandı. Bilinen nedenle dışarıya çıkmaya cesaret edemediler. İstasyonun çevresinde toplanan binlerce kişi onlara dışarıya çıkmaları için bağırıyordu” diyerek kamuoyuna duyurdu.

13 NİSAN İLGİNÇ BİR GÜN

Vaxjö’de Kültür Parkı’nda açılan sergide yaşayan olayları görüntüleyen Hans Runesson, Roy Himsel, Tony Bernesson ve Erik Johannesson’un fotoğrafları yer alıyor. Sergi dolayısıyla İsveç Devlet Televizyonu’na açıklamalar yapan Erik Johannesson, 13 Nisan’ın ilginç bir gün olduğunu ve Vaxjö halkının Nazilere direniş gösterdiğini belirterek olanları “2 bin 500 kişi kendiliğinden toplandı ve yumurta ve domates atmaya başladı. 3 kez kavga çıktı. Bir tanesi Hasse’nin (Hans Runesson) bir Nazi dövülürken  resmini çektiği Stora Meydanı’nda oldu” dedi. Danuta’nın resmini çeken Hans Runesson ise o günkü anılarını “Binlerce insanı bir kaç genci kovalarken gördüğümde gerçek olmadığını sandım. Büyük bir şeydi. O zaman fazla düşünemedim ama nasıl sonuçlanacağını merak ediyordum.” diyerek aktardı.

YASAKLANMASI GÜNCELLİĞİNİ KORUYOR

Aradan 34 yıl geçmesine rağmen Danuta’nın çantası ve şiddet tartışmaları İsveç’te güncelliğini koruyor. Vaxjö halkı, Nazilerin gösterilerini yasaklama talebi reddedilince meydanlara çıkarak Nazileri engellemişti. Nazilerin örgütlenme ve gösterilerinin yasaklanması talebi pek çok kez gündeme getirildi. Ancak İsveç Hükümeti, örgütlenme ve ifade özgürlüğünü bahane ederek Nazilerin özgürce örgütlenme ve gösteri yapmalarına izin veriyor.

1 MAYISLARDA IRKÇI PROVOKASYONLAR

Son üç yıldır İsveç’in en örgütlü ve saldırgan grubu Kuzey Direniş Hareketi (NMR) İşçi Sınıfının Birlik, Dayanışma ve Mücadele Günü 1 Mayıs’ta provokatif gösteriler yapıyor.

NMR, 2016 1 Mayıs’ında Borlänge, 2017 1 Mayıs’ında Falun’da gösteri yaptı. Bu yılın 1 Mayıs’ında da Ludvika ve Boden yerleşim birimlerinde gösteri yapacak. Yöre halkı ve ırkçılık karşıtları, Nazileri protesto etmeye hazırlanırken diğer yandan da Nazi parti ve örgütlerin yasaklanması için imza kampanyası başlattı.