30 Haziran 2016 00:52

Patrona milyonlar işçiye dağ bisikleti...

“Kalite öncüsü olacağız, Rekabette geriye düşersek eziliriz, hepimiz aynı gemideyiz ....” Kaizen denilen uygulamanın motivasyon sözleri bunlar.

Paylaş

Damla ULUDAĞ
Gebze

“Kalite öncüsü olacağız, Rekabette geriye düşersek eziliriz, hepimiz aynı gemideyiz ve bu gemi ancak böyle yürür...” Kaizen denilen ve işçilere “iyileştirme” olarak sunulan uygulamanın olduğu tüm fabrikalarda işçilerin kulağına benzer cümleler çalınıyor. Bu uygulamanın hayat bulduğu fabrikalardan biri de Gebze’de Ford Otosan’a yan sanayi üretimi yapan ve Birleşik Metal-İş Sendikası’nın örgütlü olduğu Dostel Makine...

ARKADAŞLARIMIZ BİRER BİRER GİDİYOR

300 kişi çalışıyor Dostel Makine’de... Kaynak hatlarında robot kullanımı artan ve 20’nin üzerinde robotla üretim yapan Dostel Makine geçtiğimiz aylarda bu ‘iyileştirme uygulaması’ adı altında birer birer birçok işçiyi çıkardı. 

15 yıldan uzun süredir Dostel Makine’de çalışan işçi bir fısıltı ile başlayan ve dolaylı olarak duyduğu kaizen uygulamasını anlattı: “Bunun için bir komite var, patron müdürlere, müdürler amirlere, amirlerse bize gelerek baskı ve rekabet politikası ile iyileştirme istiyor. Başlarda ne olduğunu anlayamamıştık ama sonra işin rengi belli oldu. İyileştirme dedikleri işçilerin atılması, robotların işçilerin yerini alması ve patronun cebinin şişmesiymiş. Bu sistemle birlikte işçi iyileştirme için proje sunup puan topluyor, güç bela yüksek puana ulaşan ödüllendiriliyor. Patronun cebine milyonlar girerken, projeyi sunan işçi eğer şanslıysa dağ bisikleti, fotoğraf makinesi ve belki cep telefonu kazanabiliyor. Ama sonra işe döndüğünde bakıyor ki karşıda çalışan arkadaşı bu iyileştirmeyle birlikte gönderilmiş...” 

HER KAİZEN, KAİZEN DEĞİLDİR!

Kaizen’in Dostel Makine ve aslında birçok fabrika için belirli koşulları var ama önkoşul maliyetin düşmesi ve işçi sayısının azalması... Yani kalite ve işçi adına iyileştirme maliyeti yüksek olduğu için gerçekleştirilmiyor. İşçiler şunu söylüyor: “Patron müdürleri toplayıp, senin bölümünde bu, senin bölümünde şu sayıya inilmeli diyor. İki ayrı bölüm birleşiyor 2 robot geliyor işçi iki işi birden yapıyor adı da iyileştirme oluyor.”

Dostel Makine’de çalışanlardan bir kısmı yine üretim ve verimlilik artışı için aynı zamanda Refa Eğitimi’ne de katılmış... Eğitimin önemli bir kısmını işçinin verim ölçümü kaplıyor. Bunun için bir sayaç bile var. İşçinin kayıp zamanını hesaplayan bu makine işçilerin eline ulaştığında ise çelişki gün yüzüne çıkıyor. Örneğin günlük bant üretiminde 50 sac aksam üreten işçi aslında zaten fazla üretiyor. Ölçüm cihazı ise standartlara göre değil, işçinin en yüksek üretimine dayanıyor ve işverenin isteğine göre üretim miktarı ayarlanıyor. Standart yukarıya çekilebiliyor ancak altında kalan işçi uyarılıyor veya işten çıkartılıyor.

SENDİKAYA TEPKİ

Birleşik Metal-İş’in örgütlü olduğu Dostel Makine’de artan baskılara karşı sendikanın ilgisizliğine tepki gösteren işçiler “Yaşanan bu sorunlarda sendikanın görevini yapmasını ve biz işçilerin yanında olmasını istiyoruz” dedi. İşçiler öncelikle neredeyse fabrika dışında bulunan temsilcilik odasının işçilere daha yakın olmasını istiyor. “Baştemsilcinin odası bile fabrikanın en sonunda” diyen işçiler, istedikleri zaman baştemsilciyle görüşemediklerini belirttiler.

İŞÇİLER DİSİPLİN KURULUNDAN ÇIKARILDI

FORD Otosan’ın yan sanayisi olan ve yedek parça üreten Dostel Makine geçtiğimiz yıl Birleşik Metal-İş’in örgütlü olduğu fabrikalarla birlikte MESS grevine katılmıştı. Grev üzerine firma MESS’ten ayrılmıştı ve toplu iş sözleşmesi süresinin 2 yıl olduğu açıklanmıştı. Ancak işçiler aylar sonra toplusözleşmenin 3 yıla çıktığını öğrendiler. 

Toplusözleşme maddelerinden biri olan ‘işçi katılımlı disiplin kurulu’ da patronun kitabına göre uyarlanmış. Kuruldaki işçiler saf dışı bırakılmış ve birçok karar kuruldaki işçilerin imzası veya haberi olmadan alınıyor. Bu gerilemenin kendileri üzerinde baskı unsuru oluşturduğunu belirten işçiler “Fabrikada yaşanan her olayın faturası işçiye kesiliyor. Sensörü çalışmayan makinede iş kazası olduğunda veya üretilen maddelere zarar verildiğinde bedeli işçiye kesiliyor” dedi. Kalite, verim, ürün arttırılması kavramları birleştiğinde iş kazalarının kaçınılmaz sonuç olduğunu vurgulayan işçiler, iş güvenliği uzmanlarının da işçiye acımasız olduğunu, fabrikanın müdürlerine veya patronlarına karşı hiçbir yaptırımlarının olmadığını anlattı. 

‘İŞÇİLER ARASI ÖLESİYE REKABET’

Kaizen uygulamasının aslında işçiye ulaşan nihai sonucu ürettiğine yabancılaşması olurken aynı zamanda da işçiler kendi aralarında ölesiye bir rekabete sokuluyor... Bir işçi şunu söylüyor: “Patron bu uygulamanın işçilerin işe entegre olması ve hep birlikte kazanmanın tek yolu olduğunu söylüyor. Ama sevkıyat sorumlusunun bile kaizen yaptığı fabrikada, forklift operatörleri birer birer boşa çıkıyor. Asıl sorun işçiler arası rekabet oluşturulması, işçinin sınıfına yabancılaşması. Bu rekabet işten atılmasan bile stres olarak sana her gün geri dönüyor. Bunu patron direk kendi gerçekleştirse tepki olur ama kılıfı bazen telefon bazen bisiklet olunca iş değişiyor.” 

İşçilerle konuştuktan sonra Dostel Makine Üretim Planlama Müdürü’nün yerel bir gazeteye verdiği röportaja bakıyoruz. “Üretimi robotlarla sadeleştiriyorlar” diye başlayan yazıda bir bölüm dikkat çekiyor hemen: “İşçi istihdamı konusu her dönem gündeme gelmiştir. Ama hiçbir zaman işsizler ordusu durumu olmamıştır. Herkesin yapabileceği tarzda bir işi, otomasyona çevirip otomatik hale getirmek o kişiyi geriletmez. Personele de yeni alanlar açarak çalıştırma imkanınız var. Dolayısıyla ondan korkmamamız ve kaçmamamız lazım. Ülke olarak kaçarsak, çok şey kaybederiz. En azından bunu kaçırmayalım...”

TOYOTA ÖRNEĞİ

Kaizen denilen uygulamada örnek gösterilen Toyota’da işçilerin gözünden baktığımızda tablo farklı. Rekabetin işçiler arası yarışı doğurduğu sistemde bel fıtığı, boyun fıtığı gibi sorunlar sıradanlaşıyor. Baskı altında çalıştığı için ise geçen yıl intihar eden işçi bile üretim bandını durdurmaya yetmemişti. Öyle ki savcı olay yerine gidene kadar işçinin cansız bedeni fabrikada asılı kalmıştı ve işçiler üretime devam etmeye zorlanmıştı.
 

ÖNCEKİ HABER

'Katliamın sorumluları istifa etmeli'

SONRAKİ HABER

Yıldırım: Zafiyet yok, belki de ilave tedbirler gerekiyor

Sefer Selvi Karikatürleri
Evrensel Gazetesi Birinci Sayfa
Evrensel Ege Sayfaları
EVRENSEL EGE

Ege'den daha fazla haber, röportaj, mektup, analiz ve köşe yazısı...