YEN? D?NYA

Y?kselen ?ovenizm ve darbe senaryolar? aras?nda kar??m?zda beliren 22 Temmuz se?imleri, demokrasi g??leri a??s?ndan kimi acil talepler ?zerinden bir araya gelmeyi zorunlu k?lmaktayd?. Ne var ki, se?imin bask?n niteli?i ve ittifak g?r??melerinde yer alan kimi yap?lar?n kendi i? tutars?zl?klar? bu birlikteli?in yeterince somut bir siyasi program ?zerinden ger?ekle?tirilmesini imkans?zla?t?rd?. Ortaya ??kan bu tabloya m?nferit ba??ms?z adaylar?n ?oklu?u ve genel ba?kan?n? meclise ta??yan platforma ?stanbul 3. b?lge d???nda destek vermeyen ?DP?nin ?ne ?i? yans?n ne kebap? takti?i de eklenince platformun i?eri?i de, akt?rleri de kamuoyu nezdinde mu?lakla?t?. ?rne?in ?DP ittifaka girmedi ama eski (ve muhtemelen gelecekteki) genel ba?kan?n? ittifakla meclise ta??d?. B?ylesi bir ortamda ?zzettin Hoca ve ba?ka bir?ok ayd?n?n kafalar?n?n kar??mas? ve destek verilmeyen baz? adaylar?n platforma dahil gibi alg?lanmas? san?r?m makul kar??lanmal?d?r.
?zzettin Hoca?n?n ge?en hafta Bask?n Oran?a atfen aktard??? ?Emperyalizm askeri m?dahaledir, AB askeri m?dahalede bulunmad???na g?re, AB emperyalist g?? olarak g?r?lemez? ?eklindeki s?ylem bug?n kendini solda tan?mlayan ve AB?den demokrasi ihrac? beklentisi i?erisindeki ?o?u ?liberal demokrat? taraf?ndan payla??lmaktad?r. Dilerseniz bu hafta bu s?ylemin dayand??? teorik varsay?m? ve Bat??dan demokrasi beklentisinin arka plan?n? k?saca tart??al?m.
***
?ncelikle, Marksist literat?rde kullan?ld??? bi?imiyle ?emperyalizm? bir tercih de?il sanayi kapitalizmine dair iktisadi bir zorunluluktur. Kapitalist sistemin, geni?leme d?nemleri sonras?nda ?nceki d?nemde uyar?lm?? k?r beklentilerine dayal? arz yap?s? nedeniyle a??r? ?retime neden oldu?u bir?ok iktisat?? taraf?ndan kabullenilmi? ve a??r? ?retim olgusu kapitalist ?retim bi?iminin yap?sal bir niteli?i olarak tan?mlanm??t?r. Daralan ekonomi bir yandan a??rla?an rekabet ko?ullar?na ayak uyduramayan k???k ?reticiyi veya ?g??s?z? sermayeyi saf d??? ederek tekelle?me s?recine ivme kazand?r?rken, di?er yandan ise bunun da etkisiyle gelir da??l?m?ndaki bozukluklar? derinle?tirmektedir.
Gelir da??l?m?ndaki e?itsizliklerin artmas? hi? ??phesiz ekonomideki toplam t?ketimi daha da a?a?? ?ekecektir. Bunun alt?ndaki varsay?m daha d???k gelir gruplar?nda t?ketim e?iliminin daha y?ksek olmas?d?r. Bug?nden ?rnek verirsek, ayda 500 YTL kazanan bir i??inin bu paran?n t?m?n? harcama gereklili?i ortadad?r, bu noktada tasarruf e?ilimi neredeyse s?f?rd?r. Elde edilen gelir b?y?d?k?e bireysel tasarruflar?n t?ketime oran? da y?kselmektedir. Gelir da??l?m?ndaki bozukluklar?n derinle?ti?i bir ekonomik yap? ayn? zamanda tasarruflar?n artt??? buna kar??l?k toplam t?ketimin ise d??t??? bir ekonomiyi i?aret etmektedir. B?ylesi bir durumda ekonominin i?ine d??t??? a?mazdan kurtulmas? i?in ?n?nde tek bir se?enek vard?r: sermaye ve mal ihrac? yoluyla d?? pazarlara y?nelmek. Mal ihrac? yoluyla ekonomideki t?ketim a???? kapat?lmaya ?al???l?r ve daralman?n bir ?l??de ?n? al?n?r. Di?er yandan sermaye ihrac? yoluyla d?? pazarlardaki ucuz i?g?c?nden faydalan?l?r ve yurti?indeki d??en k?r oranlar?na alternatif yat?r?m alanlar? yarat?l?r.
K?r transferi ise sermaye ihrac?n?n ikinci a?amas?d?r. Bu a?amada d?? pazarda ?retilen k?r ya ba?ka bir yat?r?m alan?na kayd?r?lmakta ya da tekrar kapitalist merkeze transfer edilmektedir. Kapitalist merkezin uluslararas? i?b?l?m?ndeki egemen rol?n?n yaratt??? nimetler i? ekonominin dengeli ve istikrarl? bir b?y?me g?stermesinin de yolunu a?ar. D?? pazarda d???k maliyetle ?retilen mallar i?eride reel ?cretlerin d???k tutulmas?na yard?m etmektedir. Ayn? zamanda d??ar?dan net bir kaynak giri?i ger?ekle?mekte, bu sayede i?eride yeni istihdam olanaklar? yarat?larak ekonomide daralman?n ?n?ne ge?ilmekte ve toplumsal huzursuzluklar?n b?y?mesi engellenmektedir.
Geli?mi? kapitalist ?lkelerdeki siyasal ?demokrasi? s?n?fsal dengeler ?zerine kurulmu?tur. Bu dengelerin korunmas?ndaki en ?nemli etkenlerden biri de emperyalist s?m?r? olanaklar?d?r (19. y?zy?ldan bu yana Avrupa i??i s?n?f?n?n verdi?i demokrasi m?cadelesi ve elde etti?i kazan?mlar?n da b?y?k ?nem ta??d??? unutulmamal?d?r). Bat? ?demokrasilerinin? bu emperyalist s?m?r? olanaklar?n? elde tutmak ad?na az geli?mi? ?lkelerdeki diktat?rl?klere verdi?i siyasal, ekonomik ve askeri destekler de i?erideki dengelerin istikrar? a??s?ndan b?y?k ?nem ta??maktad?r.
Emperyalist politikalar?n ?lke i?indeki ?bar??? ve ?demokrasi? ortam?na katk?s?n? ?nl? ?ngiliz finans kral? Cecil Rhodes yal?n bir ?ekilde ifade etmektedir: ??ngiltere?nin k?rk milyon n?fusunu kanl? bir i? sava?tan kurtarmak istiyorsak, biz s?m?rgeci siyaset adamlar?, n?fus fazlal???n? yerle?tirmek, fabrikalarda ve madenlerde ?retilen mallara yeni pazarlar bulmak i?in yeni topraklar ele ge?irmeliyiz. Her zaman s?ylerim: ?? sava?? savu?turmak istiyorsan, emperyalist olmak zorundas?n.?
***
Kapitalist sistemde ?demokrasi? s?n?fsal uzla?mazl?klar?n emperyalist kaynak aktar?m? arac?l???yla t?rp?lendi?i bir ortamda geli?mi? ve varl???n? s?rd?rebilmi?tir. [RTF bookmark end: 3]?evre ?lkelerinde emperyalizmin s?reklili?i kimi zaman ve istisnai denebilecek ko?ullarda askeri m?dahaleler gerektirse de (Irak?ta oldu?u gibi), ?o?u zaman ??karlar? uluslararas? sermaye ile ?rt??en i?birlik?i s?n?flar taraf?ndan devaml? k?l?nmakta ve kendini s?rd?rmektedir.
Di?er yandan, Bat??daki demokrasi tecr?besinin s?n?fsal u?urumun ?ok daha keskin oldu?u ?evre ?lkelerinde tekrarlanmas? olanaks?zd?r. B?ylesi bir duruma maddi ko?ullar elvermedi?i gibi, Bat? kapitalizmi a??s?ndan da tercih edilebilir de?ildir. S?zgelimi, ?lkemizde toplumun en ?ncelikli kayg?s? olan e?itim ve sa?l?k harcamalar?n?n iki kat?na ??kar?lmas? faiz ?demelerinin ask?ya al?nmas? anlam?na gelmektedir. Bunun ?nlenmesi ise AB?nin T?rkiye?deki rol?n? ?ve ?ve bitiremedi?i IMF?nin ?lkedeki en ?nemli varl?k sebebidir. Yine asgari ?cretin yoksulluk s?n?r?na y?kseltildi?i bir durumda dahi yerli sermaye s?n?f? ile birlikte onlar?n ta?eronluk yapt??? Avrupal? ?irketlerin de maliyetleri katlanacakt?r.
?rnekler ?o?alt?labilir. Burada vurgulanmas? gereken ?udur: Ba??ms?zl?k ve demokrasi kavramlar? birbirinin ?n ko?uludur. Ba??ms?z olmayan, k?sacas? halk?n tercihlerinden ba??ms?z olarak sosyal politika tercihlerinin IMF ve di?er uluslararas? sermaye ?evrelerince belirlendi?i bir ?lkede demokrasiden bahsedilemez. Yine halk?n iradesine dayanmayan ufak bir az?nl???n istedi?i zaman istedi?i bi?imde ?ekillendirebildi?i bir siyasal rejim, t?pk? 12 Eyl?l d?neminde oldu?u gibi, emperyalizmin kendini s?rekli k?labilmesinin en ?nemli ko?uludur.
Ve elbette hepsinden ?nemlisi, ba??ms?zl?k ve demokrasi kavramlar? s?n?fsal parametrelerden ba??ms?z ele al?namaz. Sermayenin ulusalc?l??? kendini d?? rekabetten korumak ve i? pazardaki kar oranlar?n? y?ksek tutabilmenin arac?d?r. IMF maa?lar dondurulsun dedi?inde i?birlik?isi ulusalc?s? t?m sermaye kesimi birlikte alk?? tutar. Sermayenin demokratl??? ise fabrika kap?s?nda kal?r. Bug?n AB kriterleri, insan haklar? diyen i? adamlar?na bak?n, ka??n?n i? yerinde sendika var. Bu sebeple, Bat??dan sermaye eliyle demokrasi ihra? etme ?abas? en iyi niyetli yorumla ?saf?l?kt?r.
Murat Birdal