evrensel olmak

1. ?Y e ? i l??
?evre ve Orman Bakanl????n?n Atat?rk Bulvar? ?zerindeki merkez binas?n?n kap?s?n?n ?st?nde, kocaman italik harflerle (ve t?rbe ye?ili bir renkle) ?u c?mle yaz?l?d?r:
?Ye?il g?rmeyen g?zler, renk zevkinden mahrumdur.? M. Kemal Atat?rk
Atam?z?n renk konusunda b?ylesine yan tutaca??na ihtimal vermedi?im gibi, yukar?daki c?mle de T?rk?e olarak eksik gibi geldi bana. Ne demek ?Ye?il g?rmeyen g?zler??.. Kimi insanlar b?t?n renklere g?z?n? a??yor da, s?ra ?ye?il?e gelince kapat?yor mu? Acaba ?ye?il tutkunu? yazar?m?z ?Ye?il(i) g?rmek istemeyen g?zler? diyerek ?baz? g?zler?i mi su?luyor? Yoksa ?Ye?il g?rmeyen g?zler, renk zevkinden yeterince nasibini al(a)mam?? talihsizlerdir? demeye mi getiriyor?
Uygun bir zamanda ad? ge?en bakanl??a gitsek, Atam?z?n bu s?z?n?n nerede s?ylendi?i, s?ylenmi?se hangi kitapta yer ald???n? acaba ??renebilir miyiz? Denemeye de?er herhalde.
***
?80?li y?llarda s?k?a kar??la?t???m?z bir savs?z (slogan) vard?, ?imdilerde an?msayan ??kar m? acep? ?Ye?ili sev, vatan? koru!? Burada ye?illikten murat edilen, bilinece?i gibi, vatan?m?z?n belli ba?l? varl??? sayd???m?z ormanlar ve bitki ?rt?s?d?r. Son elli y?ll?k siyasi iktidarlar?n yapt??? yetmezmi? gibi, bir de nas?l oluyorsa, yaz aylar?nda ??kan(!?) yang?nlarla yurdumuzun akci?eri ormanlar?m?z? ne denli sevdi?imizi ve korudu?umuzu kan?tl?yoruz.
Yeri gelmi?ken, yak?ndan tan?d???m, ?al??malar?na bir ?l?? de tan?k oldu?um Orman Y. M?hendisi (bir d?nem Orman Bakanl??? da yapt?) ?sa H. Bing?l?? (1919-2003) burada sayg?yla an?yorum. ?ki b?y?k ciltlik ?Ge?mi?ten G?n?m?ze Ormanlar?m?z ve Ormanc?l???m?z? (1990) ?al??mas? yan?nda, ?l?m?nden ?nce yay?mlad??? ?Ka? Kovala Gelene?iyle/Orman Soyk?r?m? Durmuyor/Nedenler, S?ylenenler, ?areler? kitap????, ormana sevdal? Bing?l??n, c?mle yurtseverlere, gen? ormanc?lara ve iyi niyetli cesur politikac?lara bir vasiyeti gibi okunmal?d?r. Rahats?zl???nda ziyaretine gitti?imizde, mesle?e yeni ba?lam?? bir ormanc?n?n co?kusuyla yazd?klar?n? bize ?zetler, yazacaklar?n? anlat?rd?. ?lkemizde y?llard?r g?d?len orman politikas?n? geni? ?er?evede ele?tirmekle kalm?yor, ?nceden oldu?u gibi ??z?m yollar? ?neriyordu. Ne yaz?k ki ?sa a?abey, hasta yata??nda dahi bitirmek i?in ?aba g?sterdi?i son eserini g?remeden aram?zdan ayr?ld?. (Nisan 2003)
***
2. ?Sa?? uzun olan?n??
Yar?m y?zy?l? az biraz ge?mi??
1952-53?te, Diyarbak?r Ziya G?kalp Lisesinin ikinci s?n?f?nday?z. ?ngilizce ??retmenimiz nedense biraz sinirli bir han?md?; ??retmen-??renci ili?kilerinde benimsedi?i ilkeli tutumunu bazen a??r?ya g?t?r?r, olur olmaz zamanda s?nav yapmak, notla korkutmakla ??renciyi ?yola getirece?ini? san?rd?. (O s?ra evli de?ildi.) Bir g?n s?n?fa girdi?inde, esmer y?z?ndeki sert ?izgileri az?c?k yumu?atan, ??marmayal?m diye (mi) bizden saklamaya ?al??t??? hafif bir g?l?mseyi?le;
- ?ocuklar, dedi, bug?n atas?zleri ?al??aca??z.
S?n?fa bir rahatlama geldi..
??imizden biri T?rk?e bir atas?z? s?yleyecek, sonra bunu hep birlikte ?ngilizceye ?evirecektik. ?lk parmak kalkt?. Bu arkada??m?z kendisiyle, ?evresiyle bar???k ne?eli ve sempatik biriydi, iyi de top ko?tururdu. Dersleri orta karard?. Ailesi, ?ehrin varl?kl? oldu?u kadar okuryazar tak?m?ndand?. Bu ??retmenimizle de ayn? sokakta kap? bir kom?uydular.
- 51, diyerek arkada??m?za ilk s?z? verdi.
Asl?nda pek ?yle derslerde parmak kald?ran biri de?ildi kahraman?m?z. Hepimiz ona d?nerek, ne diyece?ini merakla bekledik. ?ki eliyle s?raya tutunarak yar?m do?ruldu, sevimli bir ??mar?kl?kla, arkas?ndan ko?turan varm?? gibi bir solukta s?yledi: ?Sa?? uzun olan?n akl? k?sa olur.?
Hi?birimiz, de?il g?lmek, g?l?mseyemedik bile. Donakald?k. S?n?f?n ortas?nda heykel gibi duran ??retmene diktik g?z?m?z?. Suspus bekliyorduk. Esmer y?z?ndeki ?izgiler oynad? ilkin; bo?a koydu dolmad?, doluya koydu almad?? Sonra birden patlad? ve bu kez ad?yla seslendi arkada??m?za,
- Nas?l bir atas?z? bu!
Bu ?akac? arkada??m?z, kendisine biraz fazla gelen bir refleksle ??retmene bakmadan, ortaya konu?tu:
- Atat?rk s?ylemi? efendim?
??retmenimiz birka? saniye bir yerlere gidip geldi sanki, sonunda arkada??m?z?n yerine hepimizi cezaland?rmak yolunu se?ti.
- ??kar?n k???t kalem!
?lk teneff?ste b?t?n s?n?f 51?i kovalad?.
Liseden sonra y?ksek??renimini tamamlayan bu arkada??m?z, bir bakanl???n hat?r? say?l?r bir b?rokrat? olarak birka? y?l ?nce emekli oldu. Elli y?l ?nce oldu?u gibi ?imdi de pek ?ok ?eyi ciddiye alm?yor; az?c?k ya?l? sevimlili?i ve heyecan?yla Ankara?da ya??yor.
***
3. ?Kom?nizm? her g?r?ld??? yerde??
Ancak 1961 Anayasas??n?n sa?lad??? ?zg?rl?kle yukar?daki c?mle, bas?n?m?zda tart???labildi. ?lerici, demokrat, hatta Atat?rk?? bilinen yazarlar?m?z, Ata?n?n el yaz?s?yla yazd??? savlanan ?...Kom?nizm her g?r?ld??? yerde ezilmelidir? c?mlesinin Atat?rk?e ait olamayaca??n? bir de?il, bir?ok vesileyle s?tunlar?nda yazd?. ?zellikle ?etin Altan??n bu yoldaki sava??m? ?ok etkili olmu?tur. Bu s?z?n arkas?nda ?srarl? olan bir isim vard?: M?nir Hayri Egeli. Bereket bu zat, o s?ra (1960?lar?n ortalar?nda) k?rk?n? a?m?? ayd?nlar?m?zca tan?n?yordu. ?etin Altan, Atat?rk?e ait oldu?u ?ne s?r?len el yaz?s?n?n bu muhterem taraf?ndan taklit edilerek yaz?ld???n? ?ne s?rd?, sonunda Atat?rk ?zerinden yap?lmak istenen sahtecilik, konunun uzmanlar?nca da belgelendi. Yakla??k k?rk y?ld?r bu kaba ve uyduruk s?z?n bir daha ortal?kta g?r?nmemesi ilgin? de?il mi? So?uk Sava? d?neminde i? politikada ilericileri sindirmek, kom?ular?m?zla ili?kilerimizi zedelemek i?in kullan?lan bu ?irkin ?malzeme? de, i?i bitince tarihin ??pl???ne at?ld?. S?z? ve eylemiyle ?a?da? uygarl??? i?aret eden, ?Yurtta bar??, d?nyada bar??? diyen, Sovyetler Birli?i ile ki?ilikli bir kom?uluk ili?kisi ya?ayan cumhuriyet?i bir ?nder taraf?ndan b?yle bir s?z?n s?ylenip yaz?laca??na sa?duyu sahibi hi? kimse inanmazd?. Elbette Mustafa Kemal?in, kom?nizme yanda? oldu?u ya da sempati duydu?una da?
***
4. ?Vazifeyi ihmale??
Yak?nlarda yar? resmi bir kurumun duvar?nda okudum. Okunakl? bir yaz?yla yaz?l?p ?er?evelenmi?ti. Nice ate?lerden ge?mi?, onca ihanet g?rm?? bir komutan, Mustafa Kemal b??aks?rt? bir ayr?nt?ya ac?mas?z parmak basm??: ?Vazifeyi ihmale s?r?kleyen merhamet memlekete h?yanettir.? Onun ki?ili?ine pek yara??r bir dikkat ve deneyimdir bu s?z? s?yleten.
Tanr?, Atat?rk?? Atat?rk??lerden korusun!
Remzi ?nan