Arap ?iiri ?st?ne

?nceleri co?rafi korumu, sonralar? da zengin petrol yataklar? nedeniyle Ortado?u, her zaman emperyalizmin i?tah?n? kabartm??t?r. I. D?nya Sava???ndan sonra ?ngiliz ve Frahs?zlar taraf?ndan s?m?rgele?tirilmi?, D?nya Sava???ndan sonra da Arap ?lkelerinin ?o?unlu?u politik ?zg?rl???ne kavu?mu?tur.
Bedrettin Ayta???n ?evirdi?i ?Modern Arap Edebiyat? Tarihi?ni yazan Jacob M. Landau; gerek g?nl?k hayat, gerekse bas?n-yay?n hayat?nda ?ngiliz etkisinin varl???n? belirtmi?, ayr?ca: ?Yazarlar bir fobiye tutulmu?tu, o da yabanc? hakimiyetinin ?u ya da bu bi?imde Afrika?ya ya da Ortado?u?ya geri gelece?i korkusuydu,? saptamas?n? yapm?? kitab?nda. Ne yaz?k ki, yazarlar korkular?nda hakl? ??km??, g?n?m?zde emperyalizmin ma?as? olan ?srail eliyle Ortado?u kaynayan bir kazan haline getirilmi?tir. Bu durum, y?llarca ?nce a??klanan; ? T?rkiye?de anti-emperyalist m?cadelenin kesin zaferi, ancak emperyalizmin kendine ba?l? b?t?n unsurlar?yla birlikte Ortado?u?dan s?k?l?p at?lmas?na ba?l?d?r,? g?r???n? de hakl? ??karm??t?r.
Bug?ne kadar ?e?itli i?galler ya?ayan, buna kar??n m?cadeleden geri durmayan Ortado?u ?lkelerinin edebiyat??lar?, konumuz ?zelinde ?airlerinin yarat?lar?n? da, i?inde bulunduklar? ko?ullardan ayr? d???nmemek gerekir. Bu nedenle, eylemin ?ne ge?ti?i durumda ?iirin geri kalmas? ya da ba?kaca kopukluklar olmas? ola?and?r. ??nk?, ?iirin ne kendi i?indeki teknik- estetik, ne de toplumsal ve s?n?fsal m?cadelesi durmam??t?r.
?rne?in Filistin ?iirinde; Yabra ?brahim Yabra, Abu Salma (Abd?lkerim Al Karmi), Fatva Tukan ve abisi ?brahim Tukan??n ard?ndan yeni kavgac? ?airlarin do?du?unu g?r?yoruz. Bunlardan biri T?rk?eye ?evirisini A.Kadir ve S.Salom?un yapt???:
?di?lerimle/ savunaca??m yurdumun her kar?? topra??n?/ di?lerimle // ba?ka yirt istemem onun yerine/ assalar damarlar?mda beni/ istemem gene // buraday?m hala/ yakamazlar beni/ ne kadar ?arm?h y?kleseler/ omuzlar?ma // buraday?m hala/ tutarak sizi?tutarak?tutarak/ avu?lar?mda // di?lerimle/ savunaca??m yurdumun her kar?? topra??n?/ di?lerimle?
dizelerinin ?airi 1940 do?umlu Tevfik El Zeyyad. ?Ellerinizi S?k?yorum? ve ??l?lerinizi G?m?n ve Aya?a Kalk?n? ?iir kitaplar? bulunan Zeyyad, elbette kavgas?nda yaln?z de?il. ??l?m? Seviyorlar Benim? diyen ve bir b?l?k ?iiri 2002 y?l?nda L?tfullah Bender ?evirisiyle Genda? yay?nlar?ndan ??kan 1941 do?umlu Mahmut Dervi? ?Kimlik Kart??n? g?z?n? budaktan sak?nmadan:
?Kaydet!/ Arab?m/ Kart?m?n numaras? elli bin/ ?ocuklar?m?n say?s? sekiz/ Dokuzuncusu da yolda/ Yaz sonunda burada/ K?z?yor musun?// Kaydet!/ Arab?m/ Ta? oca??nda ?al???yorum emek?i yolda?lar?mla/ ?ocuklar?m?n say?s? sekiz/ Giysilerini, defterlerini/ Ta?tan ??kar?yorum/ Ekmeklerini!/ Sadaka bekleyecek de?ilim kap?nda/ Kona??n?n ?n?nde/ K???lecek de?ilim/ K?z?yor musun?// Kaydet!/ Arab?m/ Ad?m var yaln?z, yoktur soyad?m/ Bu diyarda/ ?fke kazan?nda ya?ayan/ En sab?rl? insan?m./ Zaman?n do?u?undan/ Daha eskiye/ Y?llar?n bilinmesinden/ Daha eskiye/ Selvilerden, zeytinlerden/ Daha eskiye uzanm??t?r k?klerim./ Karasaban s?ren bir aileden babam/ ?eyh efendilerden de?il!/ Ve dedem bir ?ift?iydi/ Ne nesebi belliydi ne ?eceresi/ Kitap okumadan ?nce/ G?ne?in y?kseli?ini ??retirdi bana!/ Evim/ Bir koruyucu kul?besi/ Dallardan ve kam??lardan./ Rahatlatt? m? seni/ Bu durumum?/ Ad?m var yaln?z, yoktur soyad?m//?// Kaydet!/ Arab?m/ Sen ya?malad?n ba?lar?n? atalar?m?n/ S?rd???m/ ?ocuklar?mla s?rd???m topra??/ Sen ya?malad?n/ Bana ve torunlar?ma/ Hi? bir ?ey b?rakmad?n/ ?u kayal?klardan ba?ka!/ Ve diyorlar ki h?k?metiniz/ Bunlar? da alacakm??, ?yle mi// ?yleyse/ Kaydet!/ Kaydet birinci sayfan?n en ba??na!/ Nefret etmem insanlardan/ Hi? kimseye sald?rmam/Ama a? kal?nca/ Yerim etini topra??m? gaspedenin, yerim!/ Kolla kendini, kork benim a?l???mdan!Kork benim ?fkemden!/Kolla kendini? dizeleriyle hedefine cepheden sald?r?yor.
M?s?r?da Haf?z ?brahim (1872-1932), Barudi (1839-1904), ?evki(1868-1932; Irak?ta Rusafi (1875-1945), Zahavi (1936?); L?bnan/Suriye? Halil Matran (1876-1940), Adonis (Ali Ahmed Said 1930 ?) ve daha bir?ok ?air Arap ?iirinin zenginle?mesine katk? sundular. .
Ayn? co?rafyan?n par?as? say?lmas?na kar??n Arap ?lkeleriyle T?rkiye aras?nda bunca ileti?imsizli?in ya?an?r olmas?, hem toplumsal, hem de k?lt?rel a??dan ?z?nt? verici olmal?d?r.
1989 y?l?nda B?y?kel?i Abd?l Cabbar Cevad d?neminde Irak K?lt?r Merkezinin T?rk ?air ve yazarlar?n?n Irak?a g?nderildi?ine tan?k olduk. Yine ayn? y?llarda ?air Yaseen Taha Haf?z taraf?ndan haz?rlan?p Ba?dat?da bas?lan ve i?inde 32 ?airin ?iirleri bulunan ?Modern Irak ?airleri? adl? antoloji, k?lt?rel ileti?im ad?na g?zel bir giri?imdi. Ne ki Metin F?nd?k?? taraf?ndan haz?rlan?p Toroslu Yay?nlar? taraf?ndan ??kar?lan ??a?da? Arap ?iiri Antolojisi?ni benim gibi ayn? duyguyla bekleyenler, san?r?m hayal k?r?kl???na u?rad?. ??nk? kitab?n k?nye sayfas?nda ?Yay?nevinden yaz?l? izin al?nmaks?z?n al?nt? yap?lamaz? yaz?yor. K?lt?r hizmeti yapan bir kurumun, b?ylesi bir yasak?? tutumu anla??l?r de?il. Bu durum, k?lt?rel ileti?ime ?elme takmaktan ya da devletin b?rokratik anlay???yla yar??maktan ba?ka bir anlam ta??maz. O zaman, yine ?evirisini Metin F?nd?k???n?n yapt???, ?airin tan?t?m?n? da Fatva Tukan??n yazd??? Hanan Avvad??n Evrensel yay?nlar?ndan ??kan ?Filistin Senin ??in? Kitab?ndaki ?izler? ?iirinin: ?Soyumun senden olu?unu seviyorum/ Seviyorum onca heder olan kan?m?/Ak?p giden./ Zor olan yanar ve mucizeler/ Ellerinin aras?nda b?y?r/ Soyumun senden olu?unu seviyorum?? dizelerini, al?nt?layarak yaz?m?z? noktalayal?m.
G?ng?r Gen?ay