23 Mart 2008 00:00
İnsanın belleği
Evet, insanın belleği unutmak özürlüdür. Bu söz Osmanlıca söylendiğinde daha mı tumturaklı ve etkili oluyor acaba? Hafıza-i beşer nisyan ile malüldür. Görüldüğü gibi Türkçesi daha yalın ve alçak gönüllü Neyse, adına nisyan ya da unutmak da dense, sonunda biz insanlar için pek iç açıcı olduğu söylenemez. Herhalde bu aşamada Ne zaman toplumsal belleğe sıra gelecek diye sormanın da alemi olmasa gerek!
***
Âşina Yüzler
Bir dönemin önde gelen politikacılarından Samet Ağaoğlu (1909-1982) ilk gençliğinden beri elinden düşürmediği kalemiyle bir edebiyat dervişi olarak bilinir önce. Değerli öykü kitapları yanında; renkli anı/portreleri, gezi ve incelemeleriyle de tanınmaktadır. Ağaoğlu, Âşina Yüzler (Ağaoğlu Yayınevi, 1965) adını verdiği edebi biyografi kitabında çok ilginç gözlem ve izlenimlerini yazmıştır. Hiçbirinin adını söylemeden, anlattığı kişiye ilişkin öylesine ilginç özellikler sayar ki, sanat, politika ve edebiyat dünyasına uzak olmayan okurlar, portrenin adını mırıldanmaya başlar az sonra. Bunlardan biri de bütün Türkiyenin tanıdığı İstanbul Belediye Başkanı, iki kez bakanlık görevine getirilmiş, birçok derneğin başkanı Prof. Dr. Fahrettin Kerim Gökaydır. Onun anlatıldığı yazının başlığı Unutulan Adamdır. Samet Ağaoğlu, sergilediği tanıdık yüzlerden birini Yahya Kemalin şu ünlü mısralarıyla noktalamış:
Ölmek değil ömrümüzün en feci işi
Müşkil odur ki ölmeden evvel ölür kişi.
***
Unutulmak munutulmak
Siyaset kürsüsüyle varlığını duyurarak kendine bir yer edindikten sonra oradan uzak kalmak, birçok insana unutulmanın cehenneminde debelenmek gibi gelir. O yüzden pek çok politikacı ve yerel yönetici, yaş maş haddini duymazdan gelerek bir türlü rahat köşelerine çekilmeyi bilmez. Ama Anadolu insanı vefalıdır genelde. Çevresindeki nice umur görmüş, irili ufaklı makamlara gelmiş kişilere daha sıcak davranarak gönül almaya çalışır. Kırk yıl önceki muhtarına Muhtar Emmi der. Otuz yıl önce kasabada belediye başkanlığı yapan hemşehrisine Reis Bey diye hürmet eder. Altı ay bakanlık yapsa da, hemşehrisi ve partidaşları Sayın Bakanım diye ünler. Sayın Vekilim, Sayın Valim, Sayın Kaymakamımda olduğu gibi Askeriyede de hangi rütbeden emekli olursa olsun, Komutanım diye konuşmaya girilir.
***
Elli yıl öncesi
1953-1954 yılından itibaren siyasî hayatımızın kahramanlarını çevremden, gazete ve dergilerden izlemeye başladım. 1950 öncesini ise daha sonra dergi ve kitaplardan öğrendim. 1950den çok 1954 genel seçimlerinin sonucu DP iktidarının başını döndürmüştü. Bir yıl erken yapılan ve kıl payı kazanılan 1957 seçimi ise iktidar partisine korkulu günler yaşatmıştı. Hatta Menderesin, Tanrı bana bir daha böyle bir gece yaşatmasın dediği kulaktan kulağa duyulmuştu. Bu arada iktidarın sandık hilesi yaptığı iddiası epeyi yankılandı. (Sanki DP, 1946da CHPnin yaptığının rövanşını alıyordu.)
***
(1957 seçimleriyle ilgili anlatılan bir anekdot: Ispartada seçimin yaklaşması üzerine Nur talebesi gençler Üstad Saidi Nursiye varıp, hangi partiye oy vereceklerini sorarlar. Estağfurullah der üstad; Ben asla ve kata siyasetle iştigal etmem. Öğrenmek için ısrarlı olan şakirtlerini Saidi Nursi Hazretleri kısa yoldan yanıtlar: Ben Ednan Beye duacıyım.)
***
Polemik diye diye
1950li ve 60lı yıllarda Meclis içinde ve dışında kamplaşmayla birlikte, düşük düzeyde polemikler de yoğunlaşmıştı. Belki de en hafifi ve sevimlisi sayılsa da, şimdiki kuşağa iyice yabancı gelecek olan kâzip şöhret ile kifayetsiz muhteris suçlaması idi. Sıkça kullanılan bu sözlerin birincisi yalancı, abartılmış şöhret; ününe yakışmayan kişi İkincisi biraz daha ağırdı; yetersiz ve yeteneksiz olduğu kadar da hırslı
***
Bardağı taşıran damla
1957 seçimlerini kıl payı da olsa kazanan DP işi iyice azıtmıştı. Şimdilerde mağdur ve mazlumu oynayan, sanki o yıllarda her şey güllük gülistanlıkmış gibi düşünenlere tabii diyecek sözümüz olamaz. Elli küsur yıl önce yaşandı bunlar. 1945te başlayan dışa bağımlılığın zavallı hırçınlığı Beceriksizliği ve elbette doymayan ilkel hırsın biçimlendirdiği cart curt dayılanmalar 1960ın başlarında Muhalefeti (CHPnin yıkıcı, gayrimeşru ve kanun dışı faaliyetleri olduğu iddiasıyla) ve basını soruşturmak için kurulan Meclis Tahkikat Komisyonu (27 Nisan 1960) bardağı taşıran damla olmuştu. Ne yazık ki şimdilerde Başbakan Erdoğanın muhalefete ve gazetelere karşı hırçın tutumunu gördükçe, DPnin o sertlik günlerinde kurduğu komisyonu anımsatıyor kimi köşe yazarları.
***
Başımıza gelenlerden korkmadığımız için
Büyük değerimiz Aziz Nesinin, aylık Sosyal Adalet dergisinin Ağustos 1964 tarihli sayısından başlayarak beş sayı sürdürdüğü yazı dizisinin başlığı anlamlı olduğu kadar biraz uzuncadır: Başımıza Gelenlerden Korkmadığımız İçin Bütün Korktuklarımız Başımıza Geldi.
Söz Aziz Nesinin: Kitabın adı 10 Temmuz İnkılâbı ve Sonuçları dır. 1919da yazılmış, 1920de kitap olarak basılmıştır. İlk sayfasında kitap okurlarına şöyle tanıtılmaktadır: Türkiyenin yıkılışının etmenleri Makedonya, Ermenistan ve Suriye meseleleri. Kitabın üzerindeki yazar adı Şeyh Muhsin-i Fanidir. Kitaplığımıza Büyük Türk Lügatini kazandırmış olan Hüseyin Kâzım, politikayla ilgili eserlerinde Şeyh Muhsin-i Fani takma adını kullanmıştır. Kitabın içindeki Başımıza gelenlerden korkmadığımız için bütün korktuklarımız başımıza geldi yargısı, toplumca bir türlü kurtulamadığımız öyle bir acı gerçeği dile getiriyor ki, kitabı özetleyerek bugün geçerli dilimize aktarırken, o yargıyı yazıma başlık yaptım. ( ) Kitabın büyük değeri, yazarının güçlü ve gerçekçi gözlemlerindedir. Kırk dört yıl önce yazılmış olan bu kitabı okurken, sanki yazar tıpkı tıpkısına bugünü anlatıyor diye şaşırmaktayız. Bana öyle geliyor ki, yıkılan DP ileri gelenleri bu kitabı okumuş ve ondan ders almış olsalardı, bütün bu kötü, acı ve acıklı sonuç hem onların başına gelmezdi, hem de yurdumuz mutlu bir yola girerdi.
Aziz Nesin Usta, 27 Mayısı gerçekleştiren subaylar da, bu kitaptan haberleri olsaydı birtakım yanlışlar yapmazlardı diyor. Ardından o günün politikacıları AP ile CHPye de bu kitabı okumalarını öğütlüyor.
***
Menderesi tanımayan bir Egeli
Yirmi yılı geçti sanıyorum. Ankarada bir üniversitenin Kamu Yönetimi bölümünü kazanmış bir öğrenci, ders kitaplarını aramak için Zafer Çarşısına gelip giderken bize de uğruyordu. Kitabevindeki genç yardımcımla zaman zaman söyleşiyorlardı. Egenin ünlü bir ilçesinden gelmişti. On dokuz yirmi yaşlarında, sırım gibi bir gençti. Tam da o günlerde kafamda biçimlenen bir soru işaretinin üstüne gelmişti. Bir akşamüstü yine uğradı. Kitabevi tenhaydı. İskemleye oturdu. Gelen çayımızı içerken ufak ufak söze başladım. Kaç kez bir vesileyle duyduğum kentini yine sordum. Dalgınlığa getirerek, Yani Egeden, İzmire yakın, değil mi? dedim. Evet Evet diye yanıtladı. Sana bir şey soracağım dedim, Hiç duydun mu, kimdir Adnan Menderes? Evet, biraz düşündü. Sonra yine de kendisinden pek emin olmayan bir sesle Valla ağabey dedi Ya gazeteci ya da politikacı olmalı.
Alacağımı almıştım. Bir zamanların çocuklarına Adnan, Adnan Menderes adı konan Yaygın bir anlatıma göre, eğer 26 Mayısta Egede olsaydı Adnan Menderesi askeri güçlere teslim etmeyecek bir bölgenin lise mezunu, Kamu Yönetimi bölümünde okuyan bir genci Adnan Menderesi tanımıyordu. Türkiyede (22 Mayıs 1950-27 Mayıs 1960) on yıl kesintisiz başbakanlık yapmış Üstelik cumhuriyet tarihinin asılan ilk başbakanı diye tarihe geçmiş biriydi rahmetli Adnan Menderes
***
Yapanın yanına (kâr) kaldığı sürece
Altmış yıldır ülkemizi hep sağ partiler yönetiyor, başka bir deyişle hep sağ partiler iktidarda. Serinkanlı bir değerlendirme ile denebilir ki hiçbirinin birbirinden farkı yok. Onca iç ve dış borçlarımız; ekonomik, sosyal, kültürel düzeyimiz onların eseridir Burunlarından kıl aldırmayan muktedirlerimiz, yanı başımızdaki Avrupanın muhafazakâr ve sağ partilerine olsun bakıp utanmazlar mı acep?
Yola çıkalı yüz elli yılı geçti. Ceberut devletten hukuk devletine henüz gelemedik. Bu yüzden de her yurttaş için olması gereken insan haklarının evrensel boyutunu yaşama bir türlü geçiremedik.
Ne yazık ki Sakallı Celal (1886-1962) çok yıllar önce söylemişti: Bizde ilgililer bilgisiz, bilgililer de yetkisizdir.
evrensel olmak - Remzi İnanç
Evrensel'i Takip Et