Roman dünyası, sinema dünyası

Gelecek kardeşliğe bağlı Elijah Wood, Ian McKellen, Viggo Mortensen, Sean Astin, Liv Tyler, Cate Blanchett, John Rhys-Davies, Billy Boyd, Dominic Monaghan, Orlando Bloom, Hugo Weaving, Sean Bean, Andy Serkis ve Ian Holm rol aldığı film kimi ufak tefek değişiklikler yapsa da ilk kitabın özüne sadık kalıyor. Üçlünün bu ilk bölümünde Gezgin Hobbit Bilbo, kullananı görünmez kılan sihirli yüzüğü yeraltı dünyasının kralı Gollum'dan çalar. Bu yüzük, Orta Dünya'nın çeşitli yerlerine dağılmış diğer sihirli yüzükleri de kontrol etme özelliğine sahiptir.Orta Dünya'yı cehenneme çevirecek kadar hırslı Karanlıklar Efendisi Lord Sauron da yüzüğün peşindedir. Yüzüğün Sauron'un eline geçmemesi için kötülüğün kalbi Mordor'da yok edilmesi gerekmektedir. Bu tehlikeli görev, Frodo ile onun en büyük destekçisi Gandalf'ın önderliğinde Hobbitler, Elfler ve insanlardan oluşan "Yüzük Kardeşleri " tarafından gerçekleştirilecektir. Böyle bir macera, Sauron'un topraklarının derinliklerine, yani Ork ordusunun toplandığı yere gitmek anlamına gelmektedir. Ve Kardeşlik, sadece dış düşmanlarla savaşmakla kalnayıp, yüzüğün baştan çıkarıcı etkisi ve iç sorunlarla da mücadele etmek zorunda kalacaktır. Geleceğin kaderi, Kardeşliğin elindedir...

Yönetmenin açmazlarıHer şeyden önce böyle bir projeyi sinemaya aktarmanın birçok risk taşıdığını ifade etmek gerikiyor. Çünkü J.R.R. Tolkien üç bölümlük romanında kimi okurların gerçek olduğuna inandığı 'Orta Dünya' adında yeni bir dünya, bu dünyaya uygun ırklar ve ilişki biçimleri kuruyor. Yönetmenin zorluğu da burada ortaya çıkıyor. Zira her okurun kendisine göre kurguladığı 'Orta Dünya'nın yönetmenin tasarımında 'tekleşmesi' ve daha da önemlisi bu tekleşmenin filmi izleyenlerin büyük çoğunluğu tarafından kabul görmesi gerekiyor. Peter Jackson böyle bir dünyayı tasarlamak için kendi ülkesini, Yeni Zelanda'yı seçmiş. Aynı sıkıntı roman kahramanlarının tasarımında da ortaya çıkıyor. Yönetmen Peter Jackson, bu sıkıntılardan ilkini sinema teknolojisinin ulaştığı düzeyin avantajlarını kullanarak başarabiliyor. Yüksek kuleler, olağanüstü yaratıklar, volkanlar, mağaralar, doğaüstü göller ve derelerin yaratılmasında bilgisayar teknolojisinin bütün avantajlarını görmek mümkün.

Gecikme tartışmasıBu bakımdan filmle ilgili yazılarda değinilen 'Yüzüklerin Efendisi'nin çekilmesi için neden bu kadar beklendiğini tartışması da anlam kazanıyor. Öyle bir dünyanın yaratılması için gerekli cesaretin bu teknoloji düzeyinde bulunabileceğini söylemek yanlış olmaz. Bu tartışmaya küçük bir katkı daha; romanın neden bu kadar geç sinemaya uyarlandığını anlamak için onun popülerleşme tarihine de bakmak gerekiyor. "Yüzüklerin Efendisi" her ne kadar 1954 yılında yazılmış olsa da, dünyanın büyük bir kesimi tarafından tanınması ve okunması son yirmi yıllık sürece denk geliyor. Bunu anlamak için okurların yaş profiline bakmak yeterli olacaktır. Dolayısıyla filmin, romanın 'rüştünü ispatladığı' ya da başka bir değişle başka bir dünya tasarımının iğdiş edildiği bir süreçte 'Orta Dünya'sını insanlarla paylaşmasından doğal bir şey yok. Romanın dünyada sevilmesini sağlayan kültürel atmosfer, aynı zamanda filmin de zeminini hazırladı.

Karakterler sıkıntılı Peter Jackson'ın filmde yarttığı karakterlere gelince, filmin temel sıkıntısı da ortaya çıkıyor. Tolkien'in romanında İnsanlar, Hobbitler, Elfler, Cüceler, Gandalflar, Dev Troller ve Zalim Orklar'dan bahsediliyor. Romandaki bütün bu hayal ürünü karakterlerin beyaz perdedeki iz düşümü kimi bilgisayar oyunları dışında insan gölgesi altında kalıyor. Hobbitler, Elfler, Cüceler ve Gandalflar sinema zorunluluğunun bir sonucu olarak insan kisvesi altına giriyorlar. Bu iki türlü yorumlanabilir. Öncelikle, romandaki karakterlerin giderek aynılaşması sonucunu doğuruyor çünkü hepsininin malzemesini insan oluşturuyor. Diğer taraftan Tolkien'in roman karakterlerinin zaten insan olma biçimlerini temsilen seçildiği düşünülüp bu tekleşmenin yararlı olduğu söylenebilir. Roman ile sinema arasındaki temel ayrımlardan birisi de yine burada ortaya çıkıyor. Film, bir yandan Hollywood sinemasını takip eden kitlenin ruh hallerini diğer taraftan da romanın fanatiklerini gözetmek zorunda. Böyle olunca da Liv Tyler'ın oynadığı Arwen'in rolü kitaba göre daha uzun tutuluyor ve Aragorn ile aralarında popüler sinemanın olmassa olmazlarından kabul edilen bir aşk ilişkisi yaratılıyor.

İki ayrı gerçeklik Roman gerçekliği ile sinema gerçekliği birbirlerinden oldukça farklı. Romanda, özellikle de "Yüzüklerin Efendisi" gibi fantastik bir romanda herkesin kendisine göre kurguladığı bir dünyayı bir 'ortak' noktada tasarlamanın ağırlığı söz konusu. Jackson'nun bilgisayarının da yardımıyla bunu başardığını söylemek gerek. Film, kelimenin gerçek anlamıyla 'görkemli' bir yapım. Uzun sayılabilecek süresine rağmen seyircinin ilgisi dağılmıyor. Ama bir şaheser olmadığı kesin. Sinemanın görselliğinin etkisi ve filmin promosyonu için yapılanlar sona erdiğinde, bu daha iyi anlaşılacak kuşkusuz.