12 Kasım 1999 22:00
Alınmayan gazın parası ödenecek
İran'la yapılan doğalgaz anlaşmasına göre 31 Aralık 1999 tarihinde gazı almaya hazır hale gelinmemesi halinde, paranın ödenmesi anlamına gelen...
Alınmayan gazın parası ödenecek
Türkiye, yaptığı uluslararası doğalgaz anlaşmalarına konulan bir madde ile almadığı ve kullanmadığı doğalgazın parasını da ödemekle yükümlü tutuldu. Daha önce sadece İran ile yapılan doğalgaz anlaşmasında yer aldığı belirtilen "Al ya da öde" maddesinin, Mavi Akım başta olmak üzere bütün anlaşmalarda bulunduğu belirlendi.
Türkiye'nin, İran'la daha önce yaptığı doğalgaz anlaşmasına göre 31 Aralık 1999 tarihinde gazı almaya hazır hale gelememesi halinde, doğalgazın parasını ödemekle yükümlü olacağı anlamına gelen "Al ya da öde" (take or pay) maddesinin, sadece bu anlaşmaya özgü olmadığı, Türkiye'nin imzaladığı veya yürüttüğü diğer enerji projelerinin hemen hemen tümünde yer aldığı bildirildi.
İran doğalgaz projesi ile gündeme gelen "Al ya da öde" maddesi, bugün yoğun tartışmaların sürdüğü Türkmenistan doğalgazı ile Mavi Akım projelerinde de yer alıyor.
5 anlaşmada bulunuyor
Ayrıca "Al ya da öde" maddesi İran ve Mavi Akım dışında, Türkiye'nin doğalgaz ihtiyacının karşılanmasını öngören 3 anlaşmada daha bulunuyor. Bu madde, Rusya'dan yılda 6-8 milyar metreküp doğalgaz getirilmesini öngören iki anlaşmada ve Cezayir'den yılda 4 milyar metreküp sıvılaştırılmış doğalgaz alımını öngören anlaşmalarda da yer alıyor. İran ile iki yıl önce imzalanan anlaşma uyarınca, bu ülke 31 Aralık 1999 tarihinde gazı teslim etmeye hazır hale gelir, ancak Türkiye alamayacak durumda olursa, Türkiye alamayacağı gazın parasını ödemekle yükümlü olacak.
Son durumda Türkiye, yılbaşında doğalgazı almaya hazır hale gelememesi halinde para ödemekle yükümlü tutan anlaşma maddesinde tanınan sürenin uzatılması için İran'a başvuruda bulunurken, İran tarafının vereceği cevap bekleniyor.
Türkiye bu duruma getirildi
Edinilen bilgiye göre, "neden bu duruma gelindiği" konusunun izahı ise enerji politikalarındaki değişikliklerde yatıyor. İran'la doğalgaz anlaşması imzalandığı dönemdeki hükümet İran doğalgazının kısa zamanda Türkiye'ye getirilmesini öngörürken, sonraki hükümetler döneminde İran doğalgazının önceliği ortadan kalktı. Hazar geçişli Türkmenistan doğalgazı ile Mavi Akım projeleri ön plana çıktı.
Yetkililer, İran'ın Türkiye'ye doğalgaz getirilmesini öngören proje çerçevesinde kendi hattını henüz tamamlamadığını, buna karşın Türkiye'de Doğu Beyazıt'tan Erzurum'a kadar olan hattın yapıldığına da dikkat çektiler.
"Al ya da öde" maddesi enerji alanında imzalanan anlaşmalarda doğal bir madde olarak yer alırken, bu madde taraflara, anlaşmalardan doğan yükümlülükleri zamanında yerine getirmeleri ile aynı zamanda belirli bir hacimdeki enerji kaynağının alımını garanti altına alınıyor.
Büyük yatırımlara gerek duyulan enerji sektöründe yapılan anlaşmada yer alan bu madde uyarınca, satıcı taraf, alıcı tarafa belirli miktarda bir enerji kaynağı vermeyi garanti altına alınırken, alıcı tarafta bunu almayı taahhüt ediyor.
Bu arada enerji anlaşmalarında "Al ya da öde" maddesi, genelllikle anlaşma uyarınca sağlanacak enerji miktarının hacmi konusunda geçiyor. Buna göre belirli zamanlarda alınacak enerji miktarı saptanıyor. Alınmadığı takdirde parasının ödenmesi gerekiyor.
Türkiye, yaptığı uluslararası doğalgaz anlaşmalarına konulan bir madde ile almadığı ve kullanmadığı doğalgazın parasını da ödemekle yükümlü tutuldu. Daha önce sadece İran ile yapılan doğalgaz anlaşmasında yer aldığı belirtilen "Al ya da öde" maddesinin, Mavi Akım başta olmak üzere bütün anlaşmalarda bulunduğu belirlendi.
Türkiye'nin, İran'la daha önce yaptığı doğalgaz anlaşmasına göre 31 Aralık 1999 tarihinde gazı almaya hazır hale gelememesi halinde, doğalgazın parasını ödemekle yükümlü olacağı anlamına gelen "Al ya da öde" (take or pay) maddesinin, sadece bu anlaşmaya özgü olmadığı, Türkiye'nin imzaladığı veya yürüttüğü diğer enerji projelerinin hemen hemen tümünde yer aldığı bildirildi.
İran doğalgaz projesi ile gündeme gelen "Al ya da öde" maddesi, bugün yoğun tartışmaların sürdüğü Türkmenistan doğalgazı ile Mavi Akım projelerinde de yer alıyor.
5 anlaşmada bulunuyor
Ayrıca "Al ya da öde" maddesi İran ve Mavi Akım dışında, Türkiye'nin doğalgaz ihtiyacının karşılanmasını öngören 3 anlaşmada daha bulunuyor. Bu madde, Rusya'dan yılda 6-8 milyar metreküp doğalgaz getirilmesini öngören iki anlaşmada ve Cezayir'den yılda 4 milyar metreküp sıvılaştırılmış doğalgaz alımını öngören anlaşmalarda da yer alıyor. İran ile iki yıl önce imzalanan anlaşma uyarınca, bu ülke 31 Aralık 1999 tarihinde gazı teslim etmeye hazır hale gelir, ancak Türkiye alamayacak durumda olursa, Türkiye alamayacağı gazın parasını ödemekle yükümlü olacak.
Son durumda Türkiye, yılbaşında doğalgazı almaya hazır hale gelememesi halinde para ödemekle yükümlü tutan anlaşma maddesinde tanınan sürenin uzatılması için İran'a başvuruda bulunurken, İran tarafının vereceği cevap bekleniyor.
Türkiye bu duruma getirildi
Edinilen bilgiye göre, "neden bu duruma gelindiği" konusunun izahı ise enerji politikalarındaki değişikliklerde yatıyor. İran'la doğalgaz anlaşması imzalandığı dönemdeki hükümet İran doğalgazının kısa zamanda Türkiye'ye getirilmesini öngörürken, sonraki hükümetler döneminde İran doğalgazının önceliği ortadan kalktı. Hazar geçişli Türkmenistan doğalgazı ile Mavi Akım projeleri ön plana çıktı.
Yetkililer, İran'ın Türkiye'ye doğalgaz getirilmesini öngören proje çerçevesinde kendi hattını henüz tamamlamadığını, buna karşın Türkiye'de Doğu Beyazıt'tan Erzurum'a kadar olan hattın yapıldığına da dikkat çektiler.
"Al ya da öde" maddesi enerji alanında imzalanan anlaşmalarda doğal bir madde olarak yer alırken, bu madde taraflara, anlaşmalardan doğan yükümlülükleri zamanında yerine getirmeleri ile aynı zamanda belirli bir hacimdeki enerji kaynağının alımını garanti altına alınıyor.
Büyük yatırımlara gerek duyulan enerji sektöründe yapılan anlaşmada yer alan bu madde uyarınca, satıcı taraf, alıcı tarafa belirli miktarda bir enerji kaynağı vermeyi garanti altına alınırken, alıcı tarafta bunu almayı taahhüt ediyor.
Bu arada enerji anlaşmalarında "Al ya da öde" maddesi, genelllikle anlaşma uyarınca sağlanacak enerji miktarının hacmi konusunda geçiyor. Buna göre belirli zamanlarda alınacak enerji miktarı saptanıyor. Alınmadığı takdirde parasının ödenmesi gerekiyor.
EVRENSEL EGE
Ege'den daha fazla haber, röportaj, mektup, analiz ve köşe yazısı...
