Cinsiyet farkında ne bilimsel ne değil

Buse İrem SOLAK

ODTÜ

Bugün kadınların ikincil konumunun sebepleri üzerinden farklı tartışmalar devam ediyor. Bu tartışmalardan biri de kadının ikincil konumunun sebebinin biyolojik sebeplere dayanması. Yani kadınların doğurgan olması, kas ve kemik yapısının erkeklerden daha “güçsüz” olması, kadınların toplumda uğradıkları eşitsizlik için sebep olarak gösteriliyor. Gelin “Evrimsel Psikoloji”nin bu taraflı, cinsiyetçi ve kadınlar için oldukça zararlı sözde bilimsel argümanlarını inceleyelim, tarihsel ve evrimsel olarak kadının konumunu ele alalım.

İLKEL KOMÜNAL DÖNEMDE KADIN

Evrimsel Psikolojinin en temel argümanlarından birisi kadın ve erkek arasında fiziksel farklılıklarından dolayı cinsiyete dayalı iş bölümü olduğu ve bunun evrimsel olarak kadın ve erkeğin gelişimini farklılaştırdığıdır. “Erkeklerin avcı, kadınların toplayıcı” rolü üstlendiği anlatısı bu argümana dayanmaktadır. Ancak son yıllarda yapılan çalışmalara baktığımızda Neandertallerin fosillerinde kadın ve erkeklerin vücutlarında aynı travmalara rastlandığını ve dolayısıyla aynı gündelik faaliyetlerde bulunduklarını anlıyoruz.**

Komün yaşamında üretimin ve çocuk bakımının kollektif olduğunu, komünde bir toplumsal iş bölümü işlediğini görüyoruz. Her komün üyesi yetenek ve kabiliyetine göre toplumsal iş bölümüne katkı sağlıyor. Yani lise tarih kitaplarında gördüğümüz gibi erkekler avcılık ve kadınlar toplayıcılık yapar şeklinde net çizgiler bulunmuyor. Antropolojik araştırmalar, insanın ilk gelişim aşamalarında, yani avcılık ve toplayıcılık evresinde kadın ile erkeğin bedensel özellikleri arasında -güç ve çeviklik vb. bakımından- ciddi farkların bulunmadığını ortaya koyuyor*. Yani kadınların ikincil eşeysel karakteristik özellikleri dediğimiz -ince bel, erkeğe göre daha gelişmiş meme, geniş kalça vb.- özellikler ilkel komünal dönemdeki insan yapısını tanımlamıyor. Ek olarak, ilkel komünal dönemde kadınların üretimde büyük görevler aldıkları için komün içerisinde yönetici pozisyonu alabildiklerine dair bilimsel bulgular da mevcut*.

İKİNCİL KONUMUN İNŞASI

Peki kadın komün içindeki eşit, zaman zaman yönetici konumundan nasıl ikincil bir konuma düştü?İlkel komünal dönemin ilerleyen zamanlarında üretim aletlerinin gelişmesi ile tarım ve hayvancılığa geçiş başladı.*** Bu dönüşüm ile beraber sahip olunan komünal bağlar terk edildi ve artı değerin ve üretim araçlarının daha sonra köle sahibi olacak kimseler tarafından el konulmasıyla özel mülkiyete dayalı sınflı ve ataerkil bir toplum yapısı kuruldu. Özel mülkiyetin çoğunlukla erkekler tarafından sahip olunmasıyla sosyal, kültürel ve ekonomik ilişkiler erkeklerin çıkarlarına uygun bir biçimde düzenlendi. Üretken emeği yok sayılan kadın, köleler ile benzer şekilde özgür yurttaş konumunu kaybetti.

Kapitalizm erkek işçilerin uzun saatler çalışmasıyla kadınların, köleci toplumdan gelen üretken olmayan pozisyonlarını devam ettirmesine ve sahip oldukları ev içi emeğe -çamaşır bulaşık çocuk bakımı vb.- sistemin devamı için ihtiyaç duydu.**** Bir işçinin sonraki gün tekrar işe gidebilmesi için yemek yemesi, çamaşırının yıkanması aslında temel ihtiyaçlarının giderilmesi gerekti. Bu noktada kapitalist kendi karından kısıp fabrikalarda iş yerlerinde çamaşırhane, kreş gibi imkanlar sunmak yerine işçinin yeniden üretimi için kadının ev içi emeğini kullandı, kullanmaya devam ediyor. Kadının doğurganlığı vurgulanarak kadın bedeni metalaştırıldı, kadınların toplumdaki yeri annelikle kısıtlandı. O yüzden bilimsellikten uzak ve cinsiyetçi etnografi çalışmalarınla savaşarak objektif ve bilimsel metotlarla kadının sosyal yaşamını incelemeli ve bu yöntemlerle kadının toplumdaki konumunu ortaya koyup kadın mücadelesini evrimsel ve tarihsel dayanaklarla sürdürmeliyiz.

*İlkel Komünal Toplumdan Bugüne Kadın, Olcay Geridönmez, Haziran 2023 Özgürlük Dünyası

** https://arkeofili.com/fizyolojik-ve-arkeolojik-kanitlara-gore-kadinlar-da-avlaniyordu/

*** https://ekmekvegul.net/bellek/aile-nasil-kutsal-oldu

**** https://ekmekvegul.net/dergi/ilkel-donemden-kapitalist-duzene-esitlik