Bayram alışverişi esnaf için sıradan bir günden kötü geçiyor

Fırat TOPAL
Diyarbakır

Diyarbakır’ın Sur ilçesinde bayram hazırlığını ve sokağın nabzını tutmaya çalışıyorum. Girdiğim her caddede giyimden, şekere, temel ihtiyaç malzemelerine kadar her şey  kaldırımlara dökülmüş durumda. Esnaf için durum sıradan bir günden daha kötü geçerken, yurttaş ise elindeki parayla ancak çocuklarına bir şey alabiliyor. 

GÜNLÜK 100 TL’YE ÇALIŞAN NE YAPSIN?

Melikahmet Caddesi’nde 21 yıllık esnaf olan Ahmet Ok (51) ile sohbet ediyorum. Geçmiş bayramlara göre işlerin neredeyse durma noktasına geldiğini söylüyor. 21 yıllık esnaflık hayatında ilk defa bu kadar kötü bir bayram geçirdiğini belirtiyor. Ok, “Millette alım gücü yok. Eskiden 500 TL ile bütün ihtiyaçlarını giderebiliyordu, şimdi 5 bin TL ile bunu yapamıyor. Günde 100 TL ile çalışan fatura mı versin, kira mı ödesin, bayram alışverişi mi yapsın? Geçen yıl bu günlerde 10 bin lira ciro çekerdim şimdi 2 bin TL, onunda bir anlamı yok. 50 TL’ye sattığımız ayakkabı şuan 250 TL. 21 yıldır burada esnafım bunu yaşamadım. Ecevit kötüydü ama para vardı kral gibiydik. 1 yıldır içerideyim kira parasını dahi çıkaramıyorum. Eski birikimimizi yiyoruz şuan da o da ne zaman biterse yani bir yıl sonra o da biter. İnsanlarda alım gücü olsaydı şuan senle konuşacak fırsatımız olmazdı” diyor.

OLAN GARİBANA OLUYOR

Feyyaz Eliş yaklaşık 20 yıldır Çarşîya Şewîtî’de (Yanık Çarşı) esnaf. Selam verdikten sonra sohbet ediyorum. Çarşıyı gösteriyor; “Al işte bomboş” diye. Eliş, “Alım gücü yok. 500 TL ile 5 kişi giydirirken şimdi 2 gömlek bile alamıyorlar. Olan garibana oluyor, zengin buraya gelir mi? Saat ikiye kadar sadece personeller vardı çarşıda, düşünün. Sıradan bir günden daha kötüydü, umudumuz son bir kaç gün. Her dükkanın 60-70 bin TL ödemesi. Fiyatlar yüzde 50 arttı. Daha önce böyle bir şey yaşanmadı. 4 bin 250 TL maaş alan 2 kot alırsa 500 TL, kiracıysa bir de vay haline. Pandemi sürecinde kiralarımızı ödeyemedik, borçlandık” dedi.

MİLLET EN FAZLA ŞEKER ALABİLİR

Gıda perakendecisi Mehmet Yavuz, “Bir hareketlilik yok, geçen yıl da durum böyleydi. Bir kg şeker 40-45 TL, millet bayram şekeri alamayacak durumda. İdare etmeye çalışıyoruz, bakalım nereye kadar gidecek?​” diyor.

Bir diğer gıda perakendecisi Ramazan Altındağ ise yurttaşın yapacağı alışverişin şekerle sınırlı olduğunu ifade ederek, henüz beklenilen bir bayram harekeliliğinin olmadığını söylüyor. Altındağ, “Millette para yok”diyor.

BAYRAM ÇÖREĞİ BİR GELENEKTİ, O DA KALMADI

Fırın işletmecisi Mehmet Gündüz (43), artan yağ fiyatlarından dolayı her bayram geleneksel olarak yapılan Diyarbakır’a özgü ev çöreğinin bu yıl beklentilerinin altında olduğunu söylüyor. Gündüz, “Halkın evde yaptığı çöreği biz pişiriyoruz, her bayram bu böyle ama yağ fiyatları çok yüksek halk çörek yapmakta zorlanıyor. Önceki bayramlarda neredeyse bir hafta kala geceli gündüzlü çalışırdık, şimdi öyle bir şey kalmadı. Düşün 80 TL’lik kullandığım yağ 350 TL, bu bir yıl içerisinde oldu. Bu her şeyi etkiliyor halkın alım gücü yok. Bayramlarda halk arasında ev çöreği bir gelenekti, o da kalmadı. O gelenek şimdi tehlikede. Bayram heyecanı yok” diyor.

BAYRAM, BAYRAM OLMAKTAN ÇIKIYOR

3 çocuk annesi Halime Özkan (43) ise alışverişe çıktığını fakat elindeki paranın ihtiyaçlarının yarısına dahi yetmeyeceğini belirterek, eski bayram heyecanından geriye hiçbir şey kalmadığını söylüyor. Özkan, “Çıktım alışveriş yapmaya et alınmıyor, şeker alınmıyor. Çocuklara elbise baktım, bendeki paraya baktım ya biz masraf yapmayacağız ya da çocuklara elbise almayacağız. Öylece kararsızım. Şeker aldım, kolonya almadım, oradan buradan kısarak belki çocuklara elbise alırım. Kendimizi geçtik daha, eskiden böyle miydi? Çıkardık alışveriş yapardık, paramız da kalırdı, şimdi çıkıyoruz para da yok alışveriş de yok. Bu baştakiler evimizi yaktı, milleti kuru ekmeğe muhtaç etti, ne deyim” diyor.

Ali Baran (34) mutfak masrafı dışında neredeyse alışveriş yapamadıklarını belirterek, bir bayram heyecanının da kalmadığını ekliyor. Baran, “İki çocuğuma kıyafet aldım, onlar sadece 2 bin TL tuttu. Ben ve eşim bir gömlek dahi alamadık, hiçbir şey alınmıyor ki, cebimizde para kalmadı. İnsanlar karnını doyurmanın derdinde artık. Hiçbir şey eskisi gibi değil bayram her yıl gittikçe bayram olmaktan çıkıyor. Böyle giderse yakında bayram filan kutlamayacağız. Bizim için zarar dışında bir anlamı yok ki. Bunun sorumlusunun kim olduğunu hepimiz biliyoruz” diyor.