ABD başkan adayı Trump’ın elbiseleri ve işçileri

Karla ZABLUDOVSKY
Daniel WAGNER

Choloma/Honduras - ABD Başkan Adayı Donald Trump’ın sahibi olduğu giyim şirketinin gömleklerini üreten Honduras’taki bir tekstil fabrikasında çalışan işçiler, Honduras için bile oldukça tehlikeli ve ağır koşullarda çalıştıklarını bildirdi.

İşçiler, saatlerce, bunaltıcı bir fabrikada dikiş makineleriyle çalışıyor. 100 dereceyi aşan iç mekan sıcaklığına rağmen, ihtiyaç molasının istenen üretim kotasına ulaşmayı engelleyeceği korkusuyla işçiler, kendilerini küçük su yudumlarıyla sınırladıklarını söyledi.

“Bir gelir elde etmek için buna katlanmalısın” dedi beyaz saçı gevşek bir topuz ile geriye çekilmiş gözetmen. İşten atılma korkusuyla adını vermek istemedi. Son yıllarda, Donald Trump markalı gömlekler ürettiklerini söyledi.

ABD başkan adayı olarak Trump, istihdam yaratacak işlerin ABD’ye geri getirilmesi politikasını savunan bir kampanya yürüttü. Geçen ay Pensilvanya’da yaptığı bir konuşma sırasında “Esnaf, zanaatkar ve fabrika işçileri, sevdikleri işlerin binlerce mil uzağa taşındığını gördü” dedi. “Şimdi, Amerikan halkı için geleceği geri alma zamanıdır.”

Ancak, sahibi olduğu işe geldiği zaman Trump, yıllardır Amazon’da ve geçen yıla kadar Macy’s’te Trump etiketi altında satılan erkek takım elbisesi, gömlek, kravat üretimi için deniz aşırı fabrikalardaki ucuz emeği kullandı. Trump’ın kampanyasında, onun elbise üretimi hakkındaki yorumlara herhangi bir cevap verilmedi.

2004’ten geçen yıla kadar, Trump, giysi devi Phillips-Van Heusen Şirketi (PVH) ile anlaşmalıydı. PVH, Honduras’ın en zengin ailelerinden birinin sahibi olduğu giysi şirketi Protexsa’ya üretimin bir kısmını taşere etti. Aktivistler, Protexsa’nın, işçilerin susturulduğu ve istismar edildiği bir ülke için bile çok ağır olan çalışma koşulları ile bilindiğini söyledi.

BuzzFeed News, hükümet nakliye kayıtlarını kullanarak yaptığı saptamada; Trump’ın gömleklerinin, ülkenin doğu kıyısındaki bir sanayi şehri olan Choloma’daki Protexsa fabrika kompleksinden getirildiğini açıkladı. Bilgi, ABD Gümrük ve Sınır Koruma kurumundan toplandı ve hükümet bilgi hazinesine halkın ulaşmasını sağlayan bir şirket olan enigma.io’dan derlendi.

31 Aralık 2012’de, kayıtların gösterdiğine göre; yaklaşık 4000 kömür renkli Trump erkek gömleği taşıyan bir gemi Choloma’daki Protexsa işletmesinden Miami’ye geldi. Kayıt altındaki ilk taşıma tarihi ise 2007 yılında.

‘ÜRETİM HEDEFLERİNİN KÖLESİSİN’

Protexsa’daki iki gözetmen de, gömleklerin Choloma’daki bir fabrikada yapıldığını açıkladı. Biri hala orada çalışıyor. Bir diğeri, 2014 yılında ayrılmadan önce bir buçuk yıl kadar çalıştı. İşçilere yönelik davranışlardan hoşlanmadığı için ayrıldığını söyledi. İkisi de olası bir tehdit kaygısıyla, ayrıntılara girmeden genel çalışma koşulları üzerine konuştu.

BuzzFeed News, fabrika kompleksindeki bir düzineden fazla eski ve mevcut işçiyle konuştu. Röportajlarda, işçiler fabrika zemininde sıcaklığın bazen 105 dereceye ulaştığını, denetmenlerin küfür ettiğini, yiyeceklerin sağlıksız olduğunu ve işten kaynaklı sağlık hasarlarına önem vermeyen doktorların olduğunu söyledi.

“Üretim hedeflerinin kölesisin” dedi, hiçbir açıklama olmaksızın Aralık ayında işten atılan eski bir işçi. Eski işverenin korkusundan ismini vermek istemeyen kadın işçi 2009’dan 2015’in Aralık ayına kadar fabrikada çalıştığını ifade etti. Üretim hedeflerine ulaşırsa 8 dolar prim ve ortalama 61 dolar ücretle çalıştığını söyledi. Bu saat başına 1.6 dolara geliyor. 

Protexsa, fabrika içinde tur atmak ya da işçilerden birisiyle röportaj yapmak için BuzzFeed News’e izin vermedi. Fabrikanın girişindeki bir koruma, muhabirin girmesini engelledi. İçerdeki çalışma koşulları sorulduğunda ise koruma, “zalim” dedi.

Yazılı bir açıklamada, Protexsa Sözcüsü Xiomara Wu çalışma koşulları hakkındaki spesifik soruları cevaplamadı, ancak şirketin “istikrarı sağlamayı, yurttaşlık ve ahlaki değerler tarafından belirlenmiş sorumlu iş modelini” hedeflediğini söyledi.

PVH, Protexsa’nın Choloma fabrika kompleksindeki işçilerin çalışma koşulları üzerine yorum yapmadı. PVH Sözcüsü Dana Perlman, şirketin “insan hakları, iş yasası, sağlık, güvenlik ve diğer bağlantılı ihlalleri tanımak için güçlü bir denetim sürecine sahip” olduğunu bir e-posta açıklaması ile duyurdu. Artık Trump markalı giysi yapmadıkları ve satmadıklarını ya da Protexsa ile anlaşmalarının olmadığını söyledi. 

SENDİKAL ÖRGÜTLENME ENGELLENİYOR

Eski bir çalışan, fabrikada sendika örgütlenmesine karşı ağır bir baskı olduğunu söyledi. İnsan Kaynakları Departmanı’nın sendika yanlısı olarak algılanan işçilerin isimlerinin listesini hazırladığını bildirdi. İşçiler sendika yanlısı olarak tanımlanmayı kabul etmek istemiyorlar, çünkü endüstrinin kara listesinde yer almaktan korkuyor.

Sendika yanlısı görünen çalışanlar da yöneticileri tarafından diğer yollarla cezalandırıldı. Yönetimin taktiklerinden birisi; zaten yüksek olan üretim kotalarını daha da artırmak. Örneğin ütü istasyonundaki işçilerden, dokuz saatlik vardiya içinde 1660’tan fazla gömlek yakasının ütülenmesi talep edildi.

Geçen yıl, Trump, kampanyasında Meksikalıların girdiği ülkelere suç ve uyuşturucu getirdiğini söyledikten sonra Macy’s, Trump’ın dizisi kısa sürede bıraktı. Trump “onlar tecavüzcü. Ve bazıları iyi insanlar” demişti.  PVH, herhangi bir açıklama yapmaksızın Trump’ın ürünlerini satmayı ve üretmeyi durdurmuştu.Fabrikada çalışan işçiler için bu gibi detaylar oldukça uzak. Çoğu Trump’un kim olduğunu bilmiyor. Onlar, ailelerinin geçimine odaklanmış durumda.

Geçen Cuma öğleden sonra, beyaz topuzlu gözetmen, plastik bir bardaktan portakal suyunu yudumlayarak fabrikanın dışına yürüdü. Onun takımı, yine üretim kotasını tamamlayamadı. Kimsenin 8 dolar prim alamayacağını söyledi, ki bu torunlarının okul malzemelerini alınması ya da onları bu malzemeler olmaksızın okula gönderme arasındaki fark anlamına geliyordu. 

BİR HAK İHLALİ KOMPLEKSİ

2013’te, fabrika, İşçi Hakları Konsorsiyumu tarafından hazırlanan bir rapora göre “ciddi ihlal”ler konusunda inceleme altına alındı. Los Angeles için elbise üreten fabrikalardaki çalışma koşullarını inceleyen rapor, Cumartesileri zorunlu çalışma, denetmenlerin kötü davranışları ve diğer sorunlara dikkat çekti.

İşçi Hakları Konsorsiyumu Müdürü Scott Nova, Protexsa’da “bir hak ihlali kompleksi görürsün” dedi. 

Trump bağlantılı elbise ve diğer malların üretimi, Bangladeş, Çin ve Meksika gibi işçi hakları konusunda sıkıntılı ve düşük ücretli ülkelerde yapılıyor.  

Dünyadaki en yüksek cinayet oranlarından birisine sahip ve nüfusunun yüzde 62’den fazlasının yoksulluk sınırının altında yaşadığı Honduras’ta, işçiler ağır koşullardaki işlerde çalışmaya devam ediyor, çünkü çoğunun ifade ettiği gibi çok az alternatif var.

Protexsa, Honduras’ın doğu kıyısındaki bu şehirde bir serbest bölge içinde iki düzine bej renkli bina kompleksinde yer almaktadır. Kasabanın kenarında bir tabelada “Choloma, Üretim Kenti” yazıyordu. Burger King, Dunkin’ Donuts ve Pizza Hut ana cadde üzerinde sıralı bir şekilde yer alırken, arka planda yemyeşil tepeler yükseliyor.

Kompleks günün büyük bölümünde sakin görünür. Öğle yemeği saatinde işçiler tel örgülere doğru gider ve satıcılardan ev yapımı tavuk, pilav ve arıtılmış su alırlar – işçilerin büyük kısmı fabrika kafeteryasındaki yemeklerin onları hasta yaptıklarını söylüyor. Küçük bir çalışan grubu hızla yemeğini yemek için gölge arıyor, geçen her dakika onları üretim priminden uzaklaştırıyor

Bazı işçiler fabrikalardaki çalışma koşullarının, kronik ağrı ve kaşıntılarla sağlıklarını olumsuz etkilediğini söyledi. Bazıları da fabrika doktorunun hastalıklarına ilişkin sorularına cevap vermediğini kaydetti.

İşten atılma korkusu nedeniyle ismini vermek istemeyen bir kadın işçi ise “Geldiğimiz andan çıktığımız ana kadar acı çekiyoruz” dedi.

Kadın “Burada gelecek yok” dedi.

BuzzFeed Nevvs’ten çeviren: Arif Koşar
Başlık ve ara başlıklar Evrensel Pazar’a aittir.