İstifa eden TEİAŞ müdürü: Kesintinin nedeni ucuz elektrik alma çabası

Türkiye'nin dört bir yanında yaşanan elektrik kesintinin ardından istifa eden TEİAŞ Genel Müdürü Kemal Yıldır, kesintide, devletin ucuz elektrik alma çabasının etkili olduğunu söyledi. Yıldır'a göre, ucuz elektrik alınan doğudaki santraller devredışı kalınca müfettiş korkusuyla batıdan elektrik almak yerine ‘düzelir’ diye yarım saat beklenmiş. Öte yandan Elektrik Mühendisleri Odası (EMO) Yönetim Kurulu, elektrik kesintisinin, iletim sistemi çalışanlarına maliyet düşürmek için yapılan "kısıt talimatları"ndan kaynaklandığını dile getirdi.

Yıldır Milliyet’e yaptığı açıklamada, doğudaki yükü batıya taşımak zorunda olan görevlilerin, bunu yapmayarak aşırı risk aldığını söyledi. Doğudaki hidroelektrik santrallerden 4500 - 5 bin megavatın batıya taşındığını belirten Yıldır, doğudaki santrallerden alınan elektriğin batıdan alınan elektrikten ucuz olduğunu ifade ederek, “Müfettiş korkusu da etkili olmuş. Çünkü ‘neden yüksek fiyatlıyı aldınız’ diye sorarlar. Onlar da ‘nasılsa sorun düzelir’ diye yarım saat beklemişler. Halbuki batıdakinin devreye girmesi lazımdı. Şimdi takır takır devreye alıyorlar. Doğudan batıya gönderilmesiyle aşırı risk alınmış. Hidrolik kökenli santraller doğuda. Kimin santrali ucuz teklif verirse onu alıyorsunuz” dedi.

Elektrik altyapısında sorun görmediklerini belirten Yıldır, “Bütün sistemi etkileyen bir salınım olunca beşik gibi sallanır” diye konuştu. Yıldır, “İstifa kendi tasarrufunuz mu yoksa telkin geldi mi” sorusunu, “İkisini de söyleyebiliriz” diye yanıtladı.

Müfettişlerin, “elektrik alımında HES’leri (hidroelektrik santralleri) tercih edin” telkininin ardında önemli fiyat farkları yatıyor. Yüzde 55’i kamuda olan HES’ler, diğer tür santrallerden çok ucuza elektrik üretiyor. Üretim kaynaklarına göre ortalama satış fiyatları şöyle:

* HES - 1.49 kuruş/KWs

* Kömürlü santral - 13.12 kuruş/KWs

* Doğalgazlı santral - 15.12 kuruş/Kws

Enerji Bakanı Taner Yıldız, yaz dönemi girmeden gerek iyileştirmeler, yenilemeler, kapasite arttırımı ve yeni devreye girecek santrallerin bağlantı hatları çalışmaları sebebiyle Türkiye’nin doğusunu batısına bağlayan bütün bu eksende 5 iletim hattının devre dışı kaldığını belirterek, pek çok olumsuzluğun kısa sürede üst üste gelmesiyle kesinti yaşadığını söyledi. Yıldız, şunları kaydetti:

“Saniyeler mertebesinde, hatta mikro saniyeler mertebesindeki hatlardaki salınımların böyle bir konuya yol açtığını gördük. Doğudan batıya gelen hatlarımızın yükü, bu devre dışı kalan hatlardan sonra kalan hatlarımızın üzerinde çok daha fazla yoğunlaştı. Dolayısıyla doğu ile batının bağlantısı bir yönde kopmuş oluyor. Doğu bölgesindeki üretim fazlalığına bağlı yüksek frekans, batı bölgesinde de tüketim fazlalığına bağlı düşük frekans nedeniyle gerek üretim santralleri, gerekse iletimdeki hatlar toplam 12 saniye içerisinde birbirini tetikleyerek en son bulunduğumuz noktaya ulaşıyor.”

Sisteme dışarıdan bir müdahale olup olmadığını da araştırdıklarını belirten Yıldız, TEİAŞ ve diğer kurumlarla ilgili “işletim hatası” ve “aşırı risk alındığı” tespitlerinde bulunduklarını söyledi. Yıldız, “Kendisini bu işte sorumlu gören TEİAŞ Genel Müdürümüz Sayın Kemal Yıldır da görevinden istifa etmiş bulunuyor. Diğer yük tevzi daire başkanlığı ve bilgi işlem daire başkanlığıyla alakalı da arkadaşlarımız açığa alınmışlardır” dedi.

EMO'DAN 'KISIT TALİMATLARI' VURGUSU

Elektrik Mühendisleri Odası (EMO) da, TEİAŞ'ın işletim hatasından önce politik bir hataya işaret ettiğine dikkat çekerek, "Yıldır, kendisinden habersiz risk alınarak büyük barajların olduğu Doğu Bölgesi'ne yüklenildiğini, burada sorun oluştuğunda da Batı'daki doğalgaz santrallarının fiyatlar düşük olduğu için üretim yapmadıklarını aktardı. Bu açıklama, teknik olarak açıklanamayacak enerji yönetim sorunlarına işaret ediyor" denildi ve şu değerlendirme yapıldı:

"Kamu ya da özel mülkiyet ayrımı olmaksızın düşük maliyetli üretim yapan HES`lerden alım yapılarak enerji maliyetlerinin düşürülmeye çalışılması elbette kamu açısından yararlı olmakla birlikte, bunun işletim dengesini riske atacak şekilde yapıldığı itiraf edilmektedir. Böylesi bir riski, ne sistem işletmecisi TEİAŞ, ne de TEİAŞ`ta çalışan personel kendi inisiyatifiyle almaz. Ancak siyasi iradenin seçimler öncesinde yoğun bir baskısı söz konusu olabilir. Nitekim, TEİAŞ`ın iletim sistemi yetersizliğinden dolayı verilen 'kısıt talimatı' ile devreye giren santrallara fazla ödeme yapılması nedeniyle personele baskı yapıldığı ortaya çıkmıştır. İletim sistemi yetersizliğinden dolayı 2013 yılında 1.2 milyar lira, 2014 yılında da 1.3 milyar liralık kısıt talimatı verilmiştir. Yani iletim sistemi çalışanları 'kısıt talimatları' ile 'sistem güvenliği' arasında sıkıştırıldı. Yine TEİAŞ Genel Müdürü ve Bakan`ın açıklamaları; Türkiye`nin kurulu güç dengesini, özellikle 2002`den sonra EPDK tarafından verilen lisanslarla birlikte masaya yatırmayı gerektiriyor."

EMO değerlendirmesinde, elektrik piyasasında kamunun ve özel sektörün yerine ilişkin şu bilgilere yer verildi:

- 2002 yılından itibaren kamunun yatırımlardan çekilmesi ve son olarak yapılan büyük termik santral özelleştirmelerinin ardından 2014 sonunda 21 bin 879 MW ile kamunun Türkiye`deki toplam kurulu güçteki payı 2003 yılındaki yüzde 62`lik düzeyinden yüzde 31.5`e geriledi. Piyasa yapısı içinde sesi kısılan kamunun, fiyatları dengelemek ya da dengesizlikleri önlemek için müdahale olanağı kalmadı.

- Kurulu güç içinde HES'lerin payında 2003 yılından itibaren önemli bir değişiklik olmazken, toplam HES'ler içinde kamunun payı yaklaşık yüzde 90'dan, 2014 yılında yüzde 55'e düştü. Yani kamunun ucuz hidrolik üretimiyle de piyasayı dengeleme şansı da kalmadı.

- TEİAŞ tarafından yayımlanan Kapasite Projeksiyonu, geçen yılsonu itibarıyla kurulu güç yedeğinin yüzde 75'ler civarında oluştuğunu gösteriyor. Yani ülkenin kurulu güç yedeği vardır. Ancak bu üretim yedeği anlamına gelmediği gibi, bu yedeğin özel santral ağırlığı nedeniyle istenildiğinde devreye sokulmasında güçlükler yaşanmayacağının garantisi de yok.

- TEİAŞ, sistemde yenilenebilir enerji kaynaklarının payının artmasıyla yedek kapasite tutulmasına ilişkin kaygısını "Rüzgar ve güneş ile yenilenebilir kaynaklara dayalı üretim tesisi kapasitesi yapılmasına onay verilirken, bunun yanında onay verilen kapasitenin yaklaşık yüzde 50'sine kadar yedek konvansiyonel kapasitenin kurulması için gerekli önlemler alınmalıdır" diyerek yansıttı.

Yıldız'a "istifa" çağrısını yineleyen EMO, "Gelinen aşmada derhal teknik bir komisyon kurulmalı, EMO'nun da dahil olduğu bağımsız bir yapıya sistemin verileri açılarak, olayın sorumlularının ortaya çıkarılması gerekiyor" diye önerdi. (HABER MERKEZİ)