Devrimden sonra düş yıkımı
Fotoğraf: Envato
Devrimden sonra düş yıkımı hangi çağda, nerede görülmüş? Anlatayım:
18. Yüzyıl Aydınlanması’nın doruktaki sonucu olan Fransız Devrimi’nin etkileriyle Avrupa top-lumlarının burjuva demokratik haklar yönünden feodal yapıyı bütünüyle tarihin çöplüğüne attığını biliyoruz. Ancak, devrim doğrultusunda verilen sözler lafta kalmıştır. Peki, onca kavga dövüş, akıtılan kanlar, giyotin sepetine düşen kelleler, boşuna mı yaşanmıştı? “Eşitlik, özgürlük, kardeşlik, dayanışma” gibi devrim ilkelerinin peşinden koşan kitleler, yoksa düş mü görmüşlerdi?
Gerçek şuydu ki, Fransa’da krallığı yıkarak iktidarı ele geçiren burjuvazi, demokratik kazanımların çoğunu görmezlikten gelmeye başlamıştır. Siyasal iktidar, sanayicilerin ve bankerlerin çıkarlarını temsil ediyordu artık. Emekçi halk ve özellikle aydınlar, tam bir düş yıkımı içindeydi. Şimdi toplum sorunlarının yerini, “bireyin sorunları” almıştı. Düş yıkımının adı da öznelliğe, kişiselliğe, bireyin ruhsal sorunlarına dönüşmüş, buna güzel de bir ad bulunmuştu: “Romantik akım”.
Felsefe tarihinde “romantizm”, kalın çizgileriyle Alman filozof Schelling’in (1775-1854) düşüncelerinde somutlaşır. Bilindiği gibi Schelling, romantizmin filozofudur. Bu felsefenin anlayışı çerçevesinde yazdığı ‘Felsefenin İlkesi Olarak Ben Üzerine’ adlı yapıtıyla 22 yaşındayken Jena Üniversitesine profesör olmuştur. Schelling’in “Ben üzerine” nitelemesi, romantik akım boyunca hep yinelenecek olan “Ben” kavramını, düşüncede ve sanatta odaklaştırmıştır:
“Ben nasıl duyuyorsam öyledir!”, “Duygularım bana böyle söylüyor” falan filan…
Romantizmin duygulardan yola çıkan kavrayışını belirleyen işte budur: Benliğin (hatta bencilli-ğin) kışkırttığı bu akım, burjuva bireyselciliğinin sanatta geliştirilmiş biçimi olarak başlamıştır.
Başa dönelim: Aydınlanmanın temeli olan “Akılcılık” ve “Burjuva demokrasisi” karşısında, bir süre sonra kişiselliği, öznelliği ve duyguları öne süren romantik akıma yol açan ortam, Fransız Devri-mi sonrasında oluşan düş kırıklığı ile açıklanabilir. Devrim öncesinin sloganları artık öznelliğe dö-nüşmüşse bunun altında, devrim öncesi verilen sözlerin çok azının yaşama geçmesi vardır. Şimdi evrensel “dayanışma” ilkesinin yerini bencillik almıştı.
Konuya daha geniş bir açıdan bakarsak, aslında birbirini izleyen düşünce ve sanat akımlarının karşıtlığı doğaldır. Çünkü bu karşıtlığın kökeninde, “İnkarın inkarı”na kadar uzanan özlü diyalektik anlatım ilkesi vardır. 19. yüzyılın bireyselci/öznelci felsefe kavrayışı da kendini yadsımıştır: 1848 Devrimi ve onu izleyen dönemin toplumsal koşullarının, Karl Marx ve Friedrich Engels’in diyalektik materyalizmden kaynaklanan yeni bir felsefe geliştirmiş olduğunu unutmayalım.
YAZARIN DİĞER YAZILARI
- Veda yazısı 01 Nisan 2019 19:40
- İki konu bir de sav söz 11 Mart 2019 20:05
- Atabaş'ın ardından 04 Mart 2019 19:30
- Ceyhun Atuf Kansu 25 Şubat 2019 23:10
- Fenerbahçe’nin Hâl-i Pür Melâli 19 Şubat 2019 01:19
- Beyin Göçü 12 Şubat 2019 00:33
- ‘Selim Ağbi’yi hatırlarken 05 Şubat 2019 00:00
- İstanbul Müzik Festivali 21 Ocak 2019 23:40
- Fiyatlar yasayla düşer mi? 08 Ocak 2019 00:24
- Ankara’da yeni bir dönem mi? 01 Ocak 2019 00:34
- Erdal Erzincan'la halk müziğimiz üzerine (2) 25 Aralık 2018 00:05
- Erdal Erzincan’la halk müziğimiz üzerine (1) 18 Aralık 2018 02:47
EVRENSEL EGE
Ege'den daha fazla haber, röportaj, mektup, analiz ve köşe yazısı...
