Latin Amerika’yı sarsan yolsuzluk

Elif GÖRGÜ
İstanbul

Brezilyalı inşaat devi Odebrecht hakkında ülkesinde başlatılan soruşturma sınırları aştı, Latin Amerika tarihindeki belki de en büyük rüşvet yolsuzluğu ortaya çıktı. Sağcısından sosyal demokratına kadar devlet başkanları, hükümet ve devlet yetkilileri yüz milyonlarca dolar rüşvet almış, karşılığında şirket milyar dolarlar kazanmış.

12 ÜLKEYİ SARAN YOLSUZLUK AĞI

Mühendislik, inşaat, emlak, kimya ve petrokimya alanında faaliyet gösteren; nükleer ve termik santraller, rafineriler, HES’ler, kara yolları, köprüler inşa eden Odebrecht, 10 Latin Amerika ve 2 Afrika ülkesinde iş yapabilmek için devlet yetkililerine milyonlarca dolar rüşvet dağıtmış. Şirketin rüşvet karşılığı kazandığı para ise milyar dolarları buluyor. Rüşvet alanlar arasında devlet başkanları ve yardımcıları dahi var. Rüşvet ağındaki ülkeler ise Venezuela, Guatemala, Peru, Ekvador, Arjantin, Panama, Kolombiya, Dominik Cumhuriyeti, Angola, Mozambik, Meksika ve Brezilya.

Şirketin sahibi hapis cezasına çarptırıldı. Kimi ülkelerde de adli soruşturmalar başlatıldı. Brezilya, ABD ve İsviçreli yargıçların ortak yürüttüğü davada ise şirkete 3.5 milyar dolar para cezası verildi. Rüşvet skandalına karışan ülkelerde siyasi krizler baş gösterdi. Geçtiğimiz hafta sonu Dominik’te on binler ‘Hırsızlardan bıktık’ diyerek hükümeti protesto etti. Ekvador’da ise başkanlık seçimine hazırlanan hükümet partisi ortalığa saçılan yolsuzluğu toplamakta zorlanıyor.

NASIL ORTAYA ÇIKTI?

Araştırma Brezilya’da “Araç yıkama” adı verilen, Eski Devlet Başkanları Lula da Silva ve Dilma Rousseff’in de isimlerinin karıştığı soruşturma kapsamında ortaya çıktı. Devlet petrol şirketi Petrobas merkezli yolsuzluk dosyası kapsamında, 50 kadar siyasetçi soruşturuluyor.

Aile şirketi olan ve 1944 yılında kurulan Odebrecht’in, Brezilya’nın İşçi Partisi iktidarının ilk döneminde yaşanan ekonomik gelişme ve hükümetin ihale desteğiyle büyüdüğü ileri sürülüyor. Şirketin bu süreçte 23 ülkede 180 bin çalışanı bulunan bir inşaat tekeli haline gelmiş. Rüşvet skandallarının ortaya çıkmasından sonra ise şirketin CEO’su Marcelo Odebrecht, yargılanarak 19 yıl hapis cezasına çarptırıldı.

‘SKANDAL ORTAYA ÇIKANDAN DAHA BÜYÜK’

Alternatif denilen sosyal demokrat hükümetlerin de yolsuzluğun ağına dahil olması ise kapitalizm yıkılmadan çürümenin sona ermeyeceğini bir kez daha gözler önüne serdi.  

‘Ekvador’un Chavez’i olma iddiasıyla seçilen, ancak çeşitli sosyal politikalara ağırlık verse de bir süre sonra otoriter bir lidere dönüşen Rafael Correa’nın hükümeti de Odebrecht dosyasında.

Ülkesi bu skandalla çalkalanan Ekvadorlu Gazeteci, Opción Gazetesi Genel Yayın Yönetmeni Ramiro Vinueza, yolsuzluğun çok daha büyük olduğu kanısında: “Ekvador’da şirketin 33.5 milyon dolar rüşvet dağıttığı belirtiliyor. Fakat bu belli yılları kapsıyor. Bu şirketin on yıldan fazladır sayısız yol, köprü, HES inşaatı yaptığı düşünüldüğünde, sadece Ekvador devletinee yüzlerce milyon dolar rüşvet vermiş olduğu anlaşılıyor.”

Yolsuzluk, mevcut Devlet Başkanı Rafael Correa’nın yardımcısı olan ve önümüzdeki şubatta yapılacak seçimlerde de aynı göreve aday olan Jorge Glas’a kadar uzandı. Gazeteci Vinueza, Odebrecht yolsuzluğuna karışan ‘sağdan sola’ bir dizi siyasetçi olduğunu belirtiyor. Bunların arasında sağcı CREO hareketi de var Sosyal Hıristiyan Parti de.

Öte yandan Vinueza, şirkete mahkemece verilen 3.5 milyar para cezasını da  eleştiriyor: “Şirketin işine devam etmek için mahkemeye ödediği milyar dolarlık yeni bir rüşvettir bu.”

YAPTIĞI İNŞAATLAR DA ÇÜRÜK!

Odebrecht şirketinin ve onunla iş yapan hükümetlerin suçları rüşvetle de bitmiyor. Ekvadorlu Gazeteci Ramiro Vinueza, Odebrecht’in inşaa ettiği Kolombiya’daki Ruta del Sol isimli kara yolunda bir köprünün yıkıldığını belirtiyor. Aynı şekilde Ekvador’da da San Francisco HES inşaatı da kötü yapıldığı için enerji sorunu yaratmış.

HÜKÜMETLER DEĞİŞTİ YOLSUZLUK AYNEN SÜRDÜ

Kimi ülkelerde hükümetler değişse de Odebrecht’in işlerinin hiç bozulmadığı görülü-yor, Örneğin Şirketin Peru’da 2005-2014 yılları arasında, üç ayrı devlet başkanı döneminde 29 milyon dolar rüşvet dağıttığı açıklandı. Peru’nun yeni seçilen Devlet Başkanı Pedro Pablo Kuczynski, “Savcılar Odebrecht çalışanlarıyla bu paranın kimlere ödendiğini ortaya çıkaracak” dedi.  Brezilya federal polisinin soruşturmasına göre Peru’nun 2011-2016 yılları arasında Devlet Başkanı olan Ollanta Humala da şirketten kamu ihaleleri karşılığı rüşvet almakla suçlanıyor.

NEREDE, NE KADAR RÜŞVET VERDİ, NE KADAR KAZANDI?

Brezilya: 2003-2016 yılları arasında 349 milyon dolarlık rüşvet karşılığı 1.9 milyar dolar kazanç sağladı.

Angola: 2006-2013 yılları arasında 50 milyon dolar rüşvet karşılığı 261.7 dolar kazanç sağladı.

Arjantin: 2007-2014 yılları arasında 35 milyon dolar rüşvet karşılığı 278 milyon dolar kazanç sağladı.

Kolombiya: 2009-2014 yılları arasında 11 milyon dolar rüşvet karşılığı 50 milyon dolar kazanç sağladı.

Dominik Cumhuriyeti: 2001-2014 yılları arasında 92 milyon dolar rüşvet karşılığı 163 milyon dolar kazanç sağladı.

Ekvador: 2007-2014 yılları arasında 33.5 milyon dolar rüşvet karşılığında 116 milyon dolar kazanç sağladı.

Guatemala: 20013-2015 yılları arasında 18 milyon dolar rüşvet karşılığında 34 milyon dolar kazanç sağladı.

Meksika: 2010-2014 yılları arasında 10.5 milyon dolar rüşvet karşılığı 39 milyon dolar kazanç sağladı.

Mozambik: 2011-2014 yılları arasında 900 milyon dolar rüşvet dağıttığı biliniyor ancak elde edilen kazanç belirsiz.

Panama: 2010-2014 yılları arasında 59 milyon dolar rüşvet karşılığı 175 milyon dolar kazanç sağladı.

Peru: 2005-2014 yılları arasında 29 milyon dolar rüşvet karşılığı 143 milyon dolar kazanç sağladı.

Venezuela: 2006-2015 yılları arasında 98 milyon dolar rüşvet dağıttığı biliniyor ancak elde edilen kazanç miktarı bilinmiyor. (Kaynak Brezilya merkezli O Globo gazetesi)