Evlerde fabrika karanlığı

Ev eksenli çalışma işyerlerinde karşılaşılan pek çok hastalığın yanı sıra evde çalışmaya özgü hastalık ve tehlikeleri de ev içine taşıyor. Dünyanın bir çok ülkesinde olduğu gibi Türkiye’de de, yüzde 95’ini kadınların oluşturduğu ev eksenli çalışma emekçileri evlerinde fabrika karanlığına iterken, ev eksenli çalışanlar Ulusal İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği ile ilgili yasal mevzuat açısından tam bir görünmezlik içinde.
Ev Eksenli Çalışan Kadınlar Çalışma Grubu’nun yaptığı araştırmaya göre “en savunmasız işçiler” arasında yer alan ev emekçileri ulusal ve uluslararası koruma önlemlerinden en az yararlanan kesimi oluşturuyor. Çalışanların işin yapılışı sırasında kendilerini korumalarına ilişkin herhangi bir bilgiye sahip bulunmamaları, ev eksenli çalışmaya ilişkin işçi sağlığı ve iş güvenliği risklerini artıran bir özellik olarak öne çıkıyor.
Günümüzde ülkemizde ev eksenli çalışmalar, dokuma, birleştirme, ara dikişlerini dikme, iplik temizleme gibi her türlü dokuma işini; oyuncak, hediyelik eşya ve süs eşyası yapımı, halı-kilim dokuma, örgü, her türlü montaj, her türlü yapıştırma, yağ filtrelerinin mikroskopla kontrolü, bilgisayarla yapılan işler, çocuk bakımı, fide yetiştirme, gıda maddeleri üretimi ve ambalajlanması, mozaik yapımı gibi çok büyük bir çeşitlilik gösteriyor.
Avustralya’da yapılan bir araştırmada, hazır giyim sektöründe, uzun çalışma sürelerinde tekrara dayalı iş yapmaktan kaynaklanan tekrarlayan gerilmeye dayalı zedelenme riski, evde çalışmada işyerinde çalışmaya oranla daha yüksek oluyor. Home-Net, İngiltere’de evde çalışma sırasında kullanılan iplikler ve örgü malzemelerinin tozunun bebeklerin astıma yakalanmasına neden olduğunu, İtalya’da 1970’li yıllarda, kadın ve kız çocuklar arasında felce neden olan ciddi bir hastalığın sebebinin iş sırasında kullanılan bir zamk türü olduğunun belirlendiğini kaydediyor. Bu nedenle, evde çalışmayla ilgili iş sağlığı ve güvenliği önlemleri, çalışanın kendisinin yanı sıra evdeki diğer bireylere de koruyucu sağlık desteği sağlamak için de önem taşıyor.
Hastalıklar kayıtdışı
Tümüyle kayıtdışı bir çalışma türü olduğundan, ev eksenli çalışmayla doğrudan ilişkili pek çok meslek hastalığı kayıtlara geçmiyor. Sağlık sigortası yardımları kayıtlarında, tedavi hizmetlerinden yararlanan kişinin evde çalışıp çalışmadığı dikkate alınmadığı için hastalığı ile çalışması arasında bir ilişki bulunup bulunmadığına da bakılmıyor. İşin evde yapılması, işin her türlü zararını ve tehlikesini doğrudan evin içine taşırken, ev eksenli çalışma, çalışanın yanı sıra evdeki diğer kişilerin, özellikle küçük çocukların ve yaşlıların da, işin özelliklerinden kaynaklanan risklerle karşı karşıya kalmasına; toz, gürültü vb. kötü şartlardan etkilenmesine yol açıyor.
Çalışma Grubu’ndan Dr. Hasan Akpınar ise bir işçinin “işyerinde” karşılaştığı her türlü riske ve meslek hastalığına, evde çalışanların da maruz kaldığını bu yüzden hukuki konumları ne olursa olsun, gerçeklikte, sosyolojik anlamda evde çalışanların da işçi olduğunu ve “asıl” işçilerin karşılaştıkları her türlü sağlık riskine de maruz kaldıklarına dikkat çekiyor.
Evlere de işyeri hekimi
Dr. Hasan Akpınar ev eksenli çalışmanın “bir çalışma alanı”, ev eksenli çalışanların da sosyolojik anlamda işçi olduklarının kabul görmesi ve bu alana yönelik politikalar geliştirilmesinin aciliyetine dikkat çekiyor. Akpınar, halihazırdaki sağlık politikalarına ev eksenli çalışmanın da dahil edilmesi konusunda adımlar atılması gerektiğini vurguluyor. Ev eksenli çalışanların sağlık sorunlarının bir halk sağlığı sorunu olduğunu belirten Akpınar, İşyeri Hekimliği’nin ev eksenli çalışanları da kapsayacak şekilde genişletilmesi gerektiğine dikkat çekiyor. (Ankara/EVRENSEL)
Bülent Özçelik