21 Eylül 2007 00:00

G?ZLEMEV

Sal? g?nk? ?Devrim? ba?l?kl? yaz?m, ummad???m boyutta ilgiye eri?ti, e-postalar ard? ard?na ya?d?. ?Devrim?, elbette ?K?lt?r-Sanat? sayfas?n?n yaz?s? de?ildi, ama okundu, i?eri?ini eksik bulan oldu,...

Paylaş

Sal? g?nk? ?Devrim? ba?l?kl? yaz?m, ummad???m boyutta ilgiye eri?ti, e-postalar ard? ard?na ya?d?. ?Devrim?, elbette ?K?lt?r-Sanat? sayfas?n?n yaz?s? de?ildi, ama okundu, i?eri?ini eksik bulan oldu, aralar?ndan ?konuyu iyi yakalam??s?n,? diyen de bulundu? T?m?ne te?ekk?r borcum var. Te?ekk?r?m?, sayfaya uygun bir yaz?n?n dibine oturtmay? d???n?rken, kimi iletiler beni ge?en Sal? g?nk? devrimi konu alan yaz?m? derinle?tirmeye y?neltti.
Eksik bulanlara, ?rne?in, ???klar i?inde yatas? Do?an Avc?o?lu?nun ?T?rkiye?nin D?zeni-1968? kitab?nda, Kurtulu? Sava???n? ?zetlerken kurdu?u: ??Milli Kurtulu? Sava?? ?zelli?ini, e?raf-subay ve asker i?birli?inden almaktad?r. Bu ?zelli?i ile Milli Kurtulu? Sava??m?z, g?n?m?z?n bir?ok kurtulu? sava??ndan ayr?lmaktad?r. Oralarda kurtulu? sava??, s?m?rgeciyle birlikte onunla s?k? i?birli?i yapan pre-kapitalist d?zenin egemen s?n?flar?na kar?? yap?lm??t?r. Hareketin temel dayana??n? fakir k?yl? te?kil etmi? ve ba?ta toprak reformu olmak ?zere, k?kl? reformlarla pre-kapitalist d?zenin egemen s?n?flar? tasfiye edilmi?tir. T?rkiye?de ise tarihsel ?artlar?n sonucu bu unsurlar, Kurtulu? Sava??n?n temel dayanaklar?ndan birini te?kil etmi?tir. Sava?, e?rafa ve e?raf?n bezgin k?yl? kitleleri ?zerindeki n?fusa dayan?larak kazan?lm??t?r?? t?mcelerine yer vermeyi savsaklad???m i?in hak verdim.
Hak verdim, ??nk? bu s?zler kurulu? d?nemindeki a?mazlar?n nedenlerini de a??klar nitelikteydi. Behice Boran da, Kurtulu? Sava??n?n y?n?ne: ?? sava??n i?e d?n?k y?n? ?udur,? diye i?aret ediyor: ?? her istiklal sava?? gibi halk hareketi olan bu sava? azgeli?mi? bir ?lkenin m?tevaz? k???k burjuvas?n?n ?nderli?inde kazan?lm??t?r (?) Burjuvazi bu anda en devrimci niteli?indedir. ??nk? d??a do?ru emperyalizme i?e do?ru ise eski d?zene kar?? m?cadele etmektedir. ?stelik halk? sava?a sokabilmek i?in kendi dar ??karlar?n? a?an, daha evrensel daha insani, emek?i s?n?flar?n da ??kar ve yarar?n? kapsayan g?r??ler ve ama?lar ileri s?rmektedir. T?pk? Frans?z Devriminin H?RR?YET-ADALET-KARDE?L?K gibi (?) D??a d?n?k y?n? ise ?u ?ekildedir: Kurtulu? Sava?? bat?l? kapitalistlere ve onun arac? Yunanistan?a kar?? anti-emperyalist bir sava?t?. Alt? y?zy?ll?k Osmanl? tarihinde verilmi? olan ?b?r sava?lar?n hepsinden ayr? nitelikte idi. Osmanl? ?? y?z y?l fetih ve ya?ma, ?? y?z y?lda ??k??? engellemek i?in sava?m??t?. Milli kurtulu? sava?? ise anayurdun, T?rklerin bir millet olarak varl???n?n ve ba??ms?zl???n?n sava?? idi?? t?mceleriyle a??kl?k getiriyordu.
Babam anlatm??t?, o d?nemde, Kurtulu? Sava??n?, bir T?rk-Yunan sava?? olarak g?ren ve anti-emperyalist ?zelli?i ta??mad???n? d???nenler de varm??. Ama onlar, bana g?re ?nemli iki noktay? ka??rm??. Birincisi, Lozan?da ?smet Pa?a?n?n didi?ti?i ?lke Yunanistan de?il, emperyalizmin anayurtlar? olan ?ngiltere ve Fransa?ym??. ?kincisi ise, bu de?erlendirme yap?l?rken Yunanistan??n sahip oldu?u alt-emperyalist ama?lar unutulmu?. ?Megali ?dea?, basit bir ?? alma ya da milliyet?ilik olay? de?ilmi? ki! Temelinde yeni geli?en burjuvazinin yay?lma ve pazar elde etme niyetleri varm??. ?Bizans Grek Devleti? ya da ?B?y?k Yunanistan? ?zlemleri kitleleri seferber etmeye y?nelik ideolojik s?slemelermi?. Bu arada, Yunan tezini, basit bir uydu devlet tezi olarak alg?lam??lar; tezi, i?erde do?an ve ?nemli ekonomik ve s?n?fsal temelleri olan talep ve emeller olarak yorumlamam??lar.
Zorluklarla dolu sava?, 9 Eyl?l 1922?de ?zmir?de bi?imsel olarak, 24 Temmuz 1923?deyse Lozan?da eylemli olarak zaferle son bulmu?. Emperyalist devletler ve u?aklar? kovulmu?, miad? dolmu? padi?ahl?k rejimine son verilerek ulus egemenli?ine dayal? cumhuriyet sistemi getirilmi?. Zaten, T?rk Devrimi?nin kurulu? d?nemi, bu noktadan sonra ba?lam??.
Ba?lam?? ba?lamas?na da, T?rkiye?nin o g?nlerdeki g?ncel ko?ullar? ?er?evesinde, ?ncelikle Osmanl?dan kaynakl? k?kl? bir b?rokrasi ?rg?t? de o d?nemde palazlanm??. Osmanl?n?n merkeziyet?i yap?s? gere?i devlet, toplad??? vergilerle en b?y?k burjuvazi niteli?indeymi?. Bunun d???nda, kocaman burjuvazi ?ok fazla geli?ememi?, merkezi y?netimin gerek vergi toplay?c? yap?s?, gerekse ge?mi?ten gelen halka sahip ??kma duygusu k???k burjuvaziye devlet ayg?t?n?n g?c?n? kullanarak bir s?n?f olu?turma ?ans? vermi?. Bug?ne de?in okudum, ara?t?rd?m ve ??rendim ki, Cumhuriyet devrinde de bu anlay??, ?e?itli de?i?ikliklerle devam ede gelmi?.
Di?er taraftan, k???k burjuvan?n devrim ideolojisine bakt???m?zda, d?nyan?n o g?nk? siyasal durumundan birebir etkilendi?ini g?rebiliyoruz. ?ncelikle ulus-devlet pe?inde ko?tuklar? i?in Frans?z Devrimi?nden direkt olarak etkilenmi?ler. Cumhuriyet?ilik, ulusalc?l?k ve laiklikse bir anlamda Frans?z Devrimi?nin yans?malar?. Bu yans?malar, do?al olarak ekonomik s?reci de etkilemi?. Ba??ms?z ve ?a?da? bir ulus-devlet yaratma pe?inde ko?an k???k burjuvazi, bat? burjuvazisinin oynad??? rol? d???nerek t?m g?c?n? ?ulusal burjuva? yaratmaya adam??. Gerek ?zmir ?ktisat Kongresi sonras? d?nemde, gerekse devlet?ilik y?llar?nda as?l ama? bu olarak bellenmi?.
?kincil olarak, Rus devrimi ?arz-? endam? eylemi?. Kurtulu? Sava???nda edinilen kader birli?i ve 1929 buhran?ndan sonra Rusya?n?n g?sterdi?i ekonomik b?y?me, T?rkiye?de Devlet?ilik, Devrimcilik ve Halk??l?k ilkelerinin do?u?unu sa?lam??. Bundan daha ?nce anayasa olarak 1921?de getirilen ?Halk??l?k Program??n?n, mecliste Bol?eviklik tart??mas? ba?latt???n? da an?msamam?z ve fa?ist ?talya?y? da es ge?memiz gerekiyor. ?deolojik bazda olmasa da y?netim baz?nda, fa?izminin etkilerini g?rmek her d?nemde olas?. ?talyan ceza yasas?n?n al?nmas?n?n d???nda, CHP?de parti i?lerine bakan Recep Peker?in ?talya deneyimleri k???k burjuvalara da esin kayna?? olmu?. Bunu durduran ya da s?n?rlayan etmen ise, Atat?rk??n ?zg?rl?klere ba??ml?l??? olmu?.
Kurtulu? Sava?? bitip de, Anadolu k?yl?s? saban?n?n ba??na d?nerken, meydan k???k burjuvazi ve feodal unsurlara kalm??. Tarihsel kimi nedenlerle, k???k burjuvalar feodalizmi ??p?ni?i temizleyememi?. ?Haydi temizleyelim? dediklerindeyse olduk?a ge? kald?klar?n? anlam??lar. Toprak reformu da, k?y enstit?leri de, halk evleri de feodalizm taraf?ndan ?bertaraf? edilmi?. K???k burjuvazinin ba?ar?s?z olmas?nda ve alt tabakalardan kopmas?nda/kopart?lmas?nda ?e?raf?n? g?c? yan? s?ra, ideolojisindeki eksiklikler de ?nemli rol oynam??. Oysa, Behice Boran??n dedi?i gibi: ?? Y?netici kadro kapitalizme ve Osmanl? merkezi feodalitesine verildi?i sava?? kazanm?? ideolojik olarak varabilece?i en ileri noktaya ula??p devrimcilik, laiklik, halk??l?k, devlet?ilik ve laiklik ilkelerini ortaya atm??t?. Bu ilkeler, kavramlar?n?n ger?ek anlamlar? incelenip tespit edilerek, birbirleriyle olan ili?kileri sistemle?tirilebilseydi, sosyalizme varacak bir ideolojik ?er?eve (pek?l?) meydana gelebilirdi?? ve de sonras?nda ?er?eveden ba?ar?yla ??k?labilirdi. Olmam??.
Bunu izleyen d?nemde, CHP?nin bir yandan tutucula??rken, di?er yandan DP ile ba?a ??kabilmek i?in devrimlerden ?d?n vermeye ba?lamas?n?, ancak eceli ?oktan geldi?i i?in iktidardan uzakla?t?r?l???n? iyi k?t? an?ms?yorum. On be? y?l boyunca b?rokrasinin a??z kokusunu ?eken feodal kal?nt?lar ve t?redi zenginlerin kontrol? do?rudan ele al??lar?n? da? ?lkeyi kalk?nd?rs?n diye bin bir g??l?kle yarat?lan burjuvazi, ne d?? b?rokrasiye kar?? u?ra? verdi, ne de feodalizmin torbas?n? d?rebildi. ??te feodallerle ba?la??k olurken, d??ar?da yabanc? sermayenin ta?eronu olan komprador bir yap?ya b?r?nd?.
K?sacas?, T?rk Devrimi ?lkemizin emperyalizmden bir s?re kurtulmas?n? sa?lad?, ama ?lkeyi geri kalm??l?ktan kurtaramad?. ?ster kar?? devrim deyin, ister ?retici g??lerin iktidar? almas? olarak yorumlay?n T?rkiye?nin pre-kapitalist yap?s? s?rd?, s?rd?r?ld? g?n?m?ze kadar gelindi. Bu arada, g?kten askeri darbeler, muht?ralar d??t?. O g?n bu g?nd?r murad?na erenler de oldu, kerevetiyle ?ankaya?ya ??kanlar da?
Bize gene devrim ?zlemi kald?.
?st?n Akmen
ÖNCEKİ HABER

Sinemaseverlerin sonbahar tutkusu: Filmekimi

SONRAKİ HABER

Gen? foto?raf??lar?n festival heyecan? s?r?yor

Sefer Selvi Karikatürleri
Evrensel Gazetesi Birinci Sayfa
Evrensel Ege Sayfaları
EVRENSEL EGE

Ege'den daha fazla haber, röportaj, mektup, analiz ve köşe yazısı...