Binlerce yıllık tarihi miras kaybediliyor

Yenikapı’daki arkeolojik SİT alanı üzerinde süren Marmaray ve Metro projeleriyle İstanbul’un binlerce yıllık tarihi katlediliyor. Bizans dönemine ait 8 bin yıllık geçmişe ışık tutan deniz feneri gibi birçok tarihi eser göz ardı edilip bir an önce inşaata başlanmak isteniyor.
Dün Yenikapı’daki şantiye önünde bir basın açıklaması yapan Yenikapı Metro-Marmaray Arkeolojik Kazı Ekibi Çalışanları arkeolojik bulguların ‘kaybedilmesi’nin önüne geçmek isteyen çalışanların işten atılmasını protesto etti. Açıklamayı yapan serbest arkeolog Hakan Yıldırım, İstanbul Arkeolojik Müzelerinin başkanlığında sürdürülen kazıların 4 yıldır sürdüğünü belirterek, arkeoloji müzelerine bağlı arkeologların yanı sıra 50’den fazla serbest arkeolog, restoratör, fotoğrafçı, sanat tarihçi ve yüzlerce işçinin katıldığını dile getirdi.
Yıldırım, “İstanbul gibi kültür tarihinde çok önemli bir yere sahip ve 2010 yılı Avrupa Kültür Başkenti projesine ev sahipliği bir şehrin tarihine ışık tutan kurtarma kazılarında ne yazık ki her şey göründüğü ya da söylendiği gibi tozpembe değildir” dedi. 4 Eylülde 2 serbest arkeolog, bir de sanat tarihçisinin ‘finansal sorunlar’ ve ‘kadro daraltma’ gibi bahanelerle işten çıkarıldığını söyleyen Yıldırım, asıl üzücü olanın İstanbul Arkeoloji Müzelerinin işten çıkarmalar karşısında sessiz kalması olduğuna dikkat çekti.
Kanunen kazmak zorundayız
Basın açıklamasının ardından görüştüğümüz, 4 Eylülde işten çıkarılan serbest arkeolog Enis Tartan, Yenikapı’da 3. yüzyıldan kabaca 11-12. yüzyıla kadar devam eden bir Bizans limanının bulunduğunu belirtti. 32 tane gemi batığı ve çeşitli malzeme dolu tabakalar bulunduktan sonra 8 bin yıllık prehistorik mimarinin bulunmasıyla kazının seyrinin geliştiğini ifade eden Tartan, bu gelişmenin İstanbul’un kültürel topografyası açısından önemli olduğunu vurguladı. Diğer yandan ise projenin bir an önce bitirilmesi ve inşaata başlanması için baskı yapanın işveren olduğunu belirten Tartan, arkeoloji etiği ve kanuni olarak burayı kazmak zorunda olduklarını dile getirdi.
İstanbul’un tarihi toprağa gömülecek
“Bizden istenen aslında çıkan malzemeyi görmemek, çıkan mimariyi görmemek ve herhangi bir taş sırası çıktığında ‘bunlar Allah’ın taşı’ deyip kaldırıp atmamız. O taşlara bakıp da mimarı, malzeme aramamamız isteniyor” diyen Tartan, meslek etiğine aykırı hareket etmek istemediklerine dikkat çekti. Şirketlerle karşı karşıya kaldıklarını ifade eden Tartan, “Sürekli kazıyı uzatan, birkaç ay daha maaş almaya çalışan insanlar olarak adımız çıkmış durumda” diye tepkisini dile getirdi.
Profesyonel bir kadroları olmadığını kaydeden Tartan, “Buradaki işin özü şu; proje bir an önce bitirilmek isteniyor. Bu iş Sirkeci’de de böyle, Üsküdar’da da böyle, Yenikapı’da da böyle. Eğer bitirilirse İstanbul’un belki de 200 binlik tarihini öğrenemeyeceğiz ve bu kadar önemli eserler, bilgiler toprak altında kalmaya devam edecek” diye konuştu.
Sermaye gruplarıyla çatışıyor
Sorularımızı yanıtlayan Yıldırım, Yenikapı’nın dünya kültür mirası için önemli bir yer olduğunu vurguladı. İşverenin kazı çalışmasının bilimsellikten uzaklaştırılmasını istediğini dile getiren Yıldırım, “Burası Marmara denizi’nin jeolojik yapısıyla ilgili inanılmaz bilgiler veren bir yer. ‘Onları kırın geçin’ diyorlar bize, yapamıyoruz, mesleki etik ve ahlak bunu engelliyor. Üniversitede aldığımız eğitimin gereklerini yerine getirmeye çalışıyoruz. Bu da sermaye gruplarının çıkarlarıyla çelişiyo” diye konuştu.
İstanbul’un ilk surları ‘Costantin surları’ ve ortaya çıkardıkları deniz feneri olduğu düşünülen yapının mimari açıdan benzersiz olduğuna dikkat çeken Yıldırım, “İstanbul halkının bu konuda duyarlı olması gerekiyor. Buradaki veriler ışığında İstanbul’un deprem haritasını bile aydınlatmanız mümkün” dedi. (İstanbul/EVRENSEL)
Ceren Saran