Çalışma alanları insan değirmeni

MAKİNA Mühendisleri Odası’nın “İş sağlığı ve güvenliği” başlıklı raporu, işyerlerinin adeta birer insan öğütme değirmenine döndüğünü ortaya koydu. Rapora göre her 10 saatte bir çalışan (her gün en az 3 çalışan) yaşamını kaybediyor. Her 6 saatte bir çalışan sürekli iş göremez hale (sakat kalıyor) geliyor.
İşçi güvenliği ve sağlığı alanındaki yapısal sorunların neoliberal politikaların etkisiyle giderek derinleştiği ifade edilen raporda, bu nedenle Türkiye’nin iş kazalarında Avrupa ve dünyada ilk sıralarda yer aldığına dikkat çekildi. Raporda, bu alandaki başlıca sorunlar şöyle sıralandı: “özelleştirme, sendikasızlaştırma ve taşeronlaştırma sonucu güvencesiz çalışma biçimlerinin yayılması, gerekli yatırımların yapılmaması, yasal değişikliklerle gerekli denetimlerin esnetilmesi, ilgili yönetmeliklerdeki sorunlar, mühendislik ve hekimlik uygulamalarına ilişkin yasal eksikler, kadın ve çocuk emeği sömürüsü, kayıt dışı istihdamın büyüklüğü...”
DENETİM YOK
İşyeri Sağlık ve Güvenlik Birimi oluşturma zorunluluğunun en az 50 işçi çalıştıran yerler için geçerli olmasının eleştirildiği raporda, bu önlemin toplam işyerlerinin ancak yüzde 1.6’sını kapsadığına dikkat çekildi. En az bir iş güvenliği uzmanı görevlendirme yükümlülüğünün de yalnız sanayiden sayılan işler için geçerli olduğu kaydedilen raporda, tarım sektörünün tamamı ile hizmet sektörü ve KOBİ’lerin büyük bir bölümünün kapsam dışı tutulduğu vurgulandı.
Raporda, 50’den az işçi çalıştırılan işyerlerinin İşletme Belgesi alması zorunluluğunun kaldırılmasının da, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nın işyerlerine yönelik denetimini yok ettiği ifade edildi. Diğer yandan raporda, yönetmeliklerde 50’nin üzerinde işçi çalıştıran ana işverenlerin işyerlerini küçük parçalara ayırarak yükümlülüklerinden kaçmalarına yönelik düzenleme yapıldığının altı çizildi.
UZMAN İŞVERENE BAĞIMLI
Mevzuatta iş güvenliği mühendisliği ve hekimliğinin dışlandığı belirtilen raporda, işyeri hekimi, mühendis, teknik eleman, hemşire ve diğer sağlık personeline verilecek eğitim hizmetlerinin dışarıdan satın alınması yoluyla piyasaya açılarak, bu hizmetlerin danışmanlığa dönüştürüldüğü dile getirildi. Raporda, “Özel öğretim kurumları devreye sokularak mühendislik örgütleri unsuru zayıflatılmış; bakanlık kadroları meslek odalarına karşı kaydırılmıştır. Bir uzmanın birden çok işyerinde danışmanlık hizmeti vermesine olanak tanınmasıyla ‘tam zamanlı iş güvenliği mühendisliği’ dışlanmış; uzman, işverene bağımlı kılınmıştır” denildi.
İŞ KAZALARINA DAVETİYE
Az tehlikeli sınıftaki işyerlerinde 1000 ve üzerinde, tehlikeli sınıftaki işyerlerinde 750 ve üzerinde, çok tehlikeli sınıftaki işyerlerinde ise 500 ve üzerinde işçi çalıştırılıyorsa tam zamanlı iş güvenliği uzmanı görevlendirildiği aktarılan raporda, SGK verilerine göre Türkiye’de 500 ve üzeri işçi çalıştırılan işyerlerinin oranının sadece 8.9 olduğuna, bu işyerlerindeki iş kazalarının toplam iş kazalarına oranının ise yüzde 11.2 olduğuna dikkat çekildi.
Meslek hastalıklarına tanı konulması sürecinin yeniden ele alınmasının zorunluluğu vurgulanan raporda, dünyada iş kazaları oranı yüzde 44, meslek hastalıkları oranı yüzde 56 iken, Türkiye’de iş kazaları oranı yüzde 99.3 iken meslek hastalıklarının binde 7 oranında olmasının, bu alandaki yetersizliği gözler önüne serdiği belirtildi.
(Ankara/EVRENSEL)

---

ÖNERİLER
Raporda, çözüm için şu önerilere yer verildi:
* İşverenlerin, esnek ve kuralsız çalışmayı, işçileri başka işverenlere kiralamayı, taşeronlaştırmayı yasal kılan; kıdem tazminatları, fazla mesai ücretleri ve sendikal hakları budayan 4857 sayılı İş Yasası yerine bütün tarafların katılımı ile iş güvencesi ve iş güvenliğinin birbirini tamamladığı, insana yakışır norm ve standartta yeni bir iş yasası hazırlanmalı.
* ‘İş Sağlığı ve Güvenliği Kanun Tasarısı Taslağı’, meslek örgütleri, sendikalar ve üniversitelerin görüşleri alınarak yeniden düzenlenmeli.
* 50’den az işçi çalıştıran işyerlerinde ‘İş Sağlığı ve Güvenliği Birimleri’nin kurulması yasalarla güvence altına alınmalı; bütün sektör, işyeri ve çalışanları kapsamalı.
* 50’den fazla işçi çalıştıran sanayi işletmelerinde “tam zamanlı” İş Güvenliği Mühendisi çalıştırılması zorunlu hale getirilmeli; TMMOB’a bağlı ilgili odalar etkin denetim işlevi üstlenmeli.
* İş Güvenliği Mühendisleri ücret yönünden işverene bağlı olmamalı, ücret çizelgeleri bakanlık ve TMMOB’a bağlı ilgili meslek odalarıyla birlikte belirlenmeli; iş güvenliği mühendisi, işyeri hekimi, işyeri sağlık memuru ve hemşirelerin mesleki bağımsızlıkları sağlanmalı.
* Ortaöğretimden başlanarak bütün okullarda İş Sağlığı ve Güvenliği eğitimi yapılmalı, üniversitelerin ilgili fakültelerinde kürsüler kurulmalı.
Cem Gurbetoğlu