Edebiyatın dünü bugünü

Edebiyatımızın bugününe baktığımızda, özellikle romanlarda ve öykümüzde çokluk reklam değerlerinin edebiyat-sanat değerinin üstüne çıktığını görüyoruz. Romanla öyküde insanla toplum ilişkilerinin hiçe sayıldığı, yaşamdan, mekân ilişkilerinden yoksun nerdeyse insansız soyut bir alanda, hemen hemen bir boşlukta, bir boşunalık içinde olup bitiyor. Genellikle bir içdöküşle kendi kendisiyle çatışan hastalıklı bir psikolojiyi yansıtıyorlar. Yalancı bir tarih, fantazi olsun diye fantazi yapan bir bakış açısının egemen olduğu bu romanlarla öykülerin hoş zaman geçirten, bir anlamda eğlendiren, okuyup bitirdikten sonra okurda hiçbir iz, olumlu ya da olumsuz hiçbir etki bırakmayan bir izlekleri var. Yapılmak istenen, okura verilmek istenen de bu olmalı. Okuru, yaşadığımız dünya, ülke, toplumsal olaylarla ilişkileri konusunda düşündürtmemek. Daha doğrusu uyutmak. Avutmak. Bu konuda, uzun uzun düşünmemizi sağlayacak, bugün yazılanlarla dünküleri karşılaştıran bir kitap yayınlandı bugünlerde. Ahmet Oktay, kitabında, "Romanımıza Ne Oldu?" diye soruyor. Gelinen insansız, yaşamasız bir ortamda daha önceki romanımızla öykümüzün insansılığını, yaşarlığını dolayısıyla geçerliğini tartışıyor. "Romanımıza Ne Oldu?", Dünya Kitap'tan çıktı.

Emek Öyküleri Edebiyatımızın dününü, Türk öykücülüğüyle dünya öykücülüğü açısından yansıtan dört ciltlik bir kitap var elimizde: "Emek Öyküleri". Sennur Sezer'le Adnan Özyalçıner hazırladı. Evrensel Basım Yayın'dan çıktı. İlk kitap, "Ekmek Kavgası"nda ünlü Türk öykücüleriyle dünya öykücülerinin emekçinin, çalışan insanın verdiği yaşam kavgası konu ediliyor. İkinci kitap "Grev Bildirisi"nde çalışanların haksızlıklarla sömürü karşısındaki direnişlerinin, karşı duruşlarının türlü öyküleri var. Üçüncü kitap "Motorize Köleler"de işçinin, emekçinin köleleştirilmesi ile ulusal sermayeyle uluslar arası sermayenin işçiyi, emekçiyi birlikte sömürüşlerinin,işçilerin yaşamını karartışlarının öyküleri anlatılıyor. Son kitabın adı: "Dokumacının Ölümü". Bu kitapta, üretip yarattıklarının güzelliğinin, insanlara, topluma getirdiği yararların sevincini yaşayan, paylaşan işçilerle emekçilerin öyküleri bulunuyor. Bu öykülerin her biri, edebiyatın sanatsal güzelliğiyle dilsel tadını vereceği gibi insanla toplumun ilişkilerindeki gerçeklerle çelişkileri ortaya koyacak, bu konuda okuru duyguları, düşünceleri bakımından etkileyecektir. Okur, en azından, okuduğundan hem sanatsal, hem düşünsel bir tat alabilecek kitapla bütünleşecektir.

Sait Faik Sait Faik, öykücülüğümüzün temel taşlarından biri. O, öykücülüğümüze yaşanılanı, insan sıcaklığıyla duyarlılığı getiren gerçekçi öykücülerimizden. Emeğin egemen olacağı mutlu bir geleceğe inananlardan. "Semaver" öyküsünde bir fabrika işçisi olan Ali'nin gözünden bu mutlu geleceği şöyle anlatmıştır: "Kızarmış ekmek kokan odada semaver ne güzel kaynıyordu. Ali semaveri, içinde ne ıstırap, ne grev, ne de patron olan bir fabrikaya benzetirdi. Onda yalnız koku, buhar ve sabahın saadeti (mutluluğu) istihsal edilebilirdi (üretilebilirdi)." Onun 13 öykü kitabından biri olan "Son Kuşlar"ı, iki romanından biri olan "Birtakım İnsanlar"ı bu gözle okuyabilirsiniz. Bütün Eserleri'ni yayınlayan Yapı Kredi Yayınları'ndan edinilebilir. Sabahattin Ali, öykülerinden, çevreye dışardan bakarak değil, onun içinde yaşayarak olaylarla kişileri eleştirir. Böylece kendinden önceki "gözlemci gerçekçilik" yerine "eleştirel gerçekçi" dahası "toplumcu gerçekçi" öyküler üretmiştir. Onun "Kağnı" adlı öykü kitabının yanısıra "Kuyucaklı Yusuf" adlı romanı da okunmalıdır. "Kuyucaklı Yusuf" bir Anadolu romanıdır. Onu Anadolu romanı yapan yalnız kasaba yaşayışının canlandırılışı, değildir. Olayların oturtulduğu toplumsal yapıdır: Memurların yaşayışı, yönetimle eşrafın bütünleşerek egemenleşmesi, bunların karşısında halkın durumu. Kuyucaklı Yusuf, işte çözümsüzlüğün çözüme dönüşebileceğini de sezdirir. Sabahattin Ali'nin de bütün yapıtların Yapı Kredi Yayınları'ca yayınlanmaktadır.

Orhan Kemal Toplumcu gerçekçi usta öykücü, romancılarımızdan biri de Orhan Kemal'dir. Kendisi de bir emekçi olarak hayata atıldığı, bir yazı emekçisi olduğu için emeğiyle geçinmeye çalışan yoksul insanları anlatmıştır. Kendi yaşadıklarından örnekleyerek yapmıştır bunu. 19 öykü kitabı içinde "Ekmek Kavgası"nı okurken, 27 romanı arasında en ilginçlerinden biri olan, Anadolu gerçeğinin anlatıldığı, Anadolu insanının yoksunluklarına karşılık hayal ve umutlarının yansıtıldığı "Bereketli Topraklar Üzerinde" de okunmalıdır. Her iki kitabı da Orhan Kemal'in bütün kitaplarını yayınlayan Tekin Yayınevi'nde bulabilirsiniz.

Jack London Anatol France'a göre bir Amerikan yazarı olan Jack London'da: "Kalabalıklara gizli kalan şeyleri sezmek, üstün bilgisiyle geleceği görüp tasvir etmek yeteneği var"dır. London, öyküleriyle romanlarında betimlemeci bir anlatımla işçinin, emekçinin yaşamını, sorunlarını, sömürülüşünü, doğayla giriştiği savaşımı, özellikle de açlıkla yoksulluk içinde yaşayan Amerikanın arka mahalle insanlarını, sosyalizmin gereğini kendi yaşamından kaynaklanan gözlemlerine dayanarak yazdı. Onun ünlü romanlarından biri olan "Demir Ökçe"de ezilenlerin sömürenlere karşı verdiği savaşım anlatılıyor. Özellikle de demokrasi olarak gösterilmeye çalışılan Amerikan düzeninin sahteliği, adaletsizliğiyle zorbalığı gözler önüne seriliyor. Bu kitap da Evrensel Basım Yayın tarafından bugünlerde yayınlandı.

Maksim Gorki "Ana", Rus romancısı, öykücüsü olan Maksim Gorki'nin en önemli romanlarından biri. Öğrenim görmeden kendi kendini yetiştiren Gorki, çeşitli işlerde çalışarak hayatını kazandı. Yaşayıp gördüklerini kitaplarında gerçekçi bir bakış açısıyla yansıttı. Rus köylüsüyle emekçisinin, işsizlerin, açların, en altkesim insanlarının yaşama savaşımı, direnişi onun öyküleriyle romanlarında yer almıştır. Sovyet devrimini hazırlayan ortamı, bütün çıplaklığı ile gözler önüne serdi. Anlatımındaki gerçekçi yaklaşımının yanı sıra insancıl derinliğiyle de dikkati çeker. Bu yönüyle toplumcu gerçekçilerin babası olarak bilinir. "Ana" romanı, bir ananın direnişini, başkaldırışını, değişimini betimleyişi kadar Sovyet devrimini hazırlayan açlığın, sefaletin, sınıflararası ve çelişkileri ortaya koyması bakımından da büyük bir önem taşır. Bu kitap da Evrensel Basım Yayın tarafından yayınlandı. Bütün bu kitaplar, bir solukta okunabilecek insan sıcaklığının verdiği, vereceği yaşama sevincini yaratacak, anlatımları, dilleri açısından da beğeniyle okuyabileceğiniz romanlar öyküler.