8 Aralık 2002 22:00
Bölgesel eşitsizlikte uçurum
GÜNÜN YAZILARI
Türkiye'de yoksulluk sıralamasında başı çeken Doğu Anadolu'da birçok ilin ekonomisi kamu görevlilerinin aldıkları maaş ve ücretlere dayanıyor.
Türkiye Kalkınma Bankası (TKB) Araştırma Müdürlüğü tarafından gerçekleştirilen çalışma, Türkiye'de bölgesel eşitsizliğin ulaştığı boyutlara ayna tuttu.
TKB'nin yaptığı çalışmaya göre, Doğu Anadolu Türkiye'nin en az gelişmiş bölgesi olarak öne çıkarken, Türkiye gayri safi yurt içi hasılasının (2000 yılı itibariyle) yüzde 4.1'ini oluştururken, kişi başına gelir de 1.343 dolarda kaldı.
En yoksullarımız Kişi başına hasıla rakamları incelendiğinde, Muş, Ağrı, Bitlis, Ardahan, Bingöl, Van, Hakkari, Kars, Iğdır, illerinde kişi başına hasılanın bölge ortalamasının altında olduğu görülürken, Elazığ,Tunceli, Malatya, Erzincan ve Erzurum'da ise bölge ortalamasının üzerinde bulunuyor. En yoksul il olan Muş ile en zengin il konumundaki Elazığ arasında kişi başına gelirde 3 kata yakın bir fark söz konusu. Bölge ekonomisinde göreli olarak en büyük payı tarım sektörü alıyor. 2000 yılında 5 katrilyon 163 trilyon lira olan bölge GSYİH'da tarım sektörünün payı yüzde 27.9 olarak tespit edildi. Bu oran Türkiye GSYİH'sı içinde yüzde 14.1 olan tarımın payından iki kat daha yüksek bir oranı ifade ediyor. Yoksulluğun bu boyutlarda olduğu bölgenin birçok ilinin ekonomisi ise kamu görevlilerinin aldıkları maaş ve ücretler üzendinde dönüyor. 2000 yılı itibariyle bölgede devlet hizmetlerinin payı GSYİH'nın yüzde 27.1'ini oluştururken, bu oran Türkiye ortalamasının 3 kat üzerinde bulunuyor. En fazla göç veren bölge olan Doğu Anadolu, aynı zamanda Karadeniz'in ardından nüfusu en az artan bölge durumunda. Nüfus bölgenin büyük kentlerinde yoğunlaşırken, küçük kentler fazla büyümüyor, hatta Tunceli, Kars, Ardahan gibi bazıları da nüfus kaybediyor.
Yatırım şart TKB çalışmasında, bölgenin sosyo-ekonomik yapısındaki bu olumsuzluk temel olarak altyapı eksikliğine bağlanıyor. Çalışmaya göre, diğer bölgelerle gelişmişlik farklarının azaltılması öncelikle altyapı yatırımlarının gerçekleştirilmesine bağlı. Aynı zamanda bölgenin ekonomik kalkınmasını etkileyecek potansiyel alanların öncelikle değerlendirilerek saptanması da önerilen çalışmada, bunun müteşebbisleri yönlendirebileceğine işaret edildi. Bölgeye yatırım yapılmasının önemine dikkat çekilen TKB çalışmasında bu yatırımların sağlam projelere dayandırılması gerektiğinin de altı çiziliyor.
Muşlu ekmeğin de bayatına mecbur Türkiye'nin kişi başına en düşük gelire sahip ili Muş'ta, geçim sıkıntısı çeken vatandaşlar, ucuza satılan bayat ekmeği tercih ediyor. İlde faaliyet gösteren fırınlarda satılmadığı için bayatlayan ekmekleri 125 bin liraya alan çocuklar, 220 gramı 200 bin liradan satılan ekmeği, bayat olduğu için 150 bin liraya satıyor. Günde ortalama 10 ila 15 ekmek tüketen dar gelirli ve kalabalık aileler, bayat ekmek alarak günlük 500 ila 750 bin lira kâr ediyorlar. Şehir merkezinin işlek caddelerinde el arabalarıyla bayat ekmek satan çocukların ise ekmek satışından günlük kişi başına 30 milyon lira kazandıkları öğrenildi. Ticaret ve Sanayi Odası Başkanı Tahsin Demirel, il nüfusunun yüzde70'inin dar gelirli olduğunu, bunların da yüzde 40'ının açlık sınırı altında olduğunu kaydederek, yaşanan ekonomik krizle birlikte halkın geçim sıkıntısı çektiğini söyledi.
Ekmek alacak güçleri yok Nüfusun büyük çoğunluğunun geçimini tarım ve hayvancılıkla sağladığını anımsatan Demirel, şöyle dedi: "Tarım ve hayvancılıkla uğraşan aileler artık geçimlerini sağlayamıyor. Çok nüfuslu aileye sahip vatandaşların çoğunun ekmek alacak ekonomik gücü yok. Fırınlarda üretilen ancak satılamayan ekmeklerin ucuza satılması da dar gelirli ailelere az da olsa bir katkı sağlıyor. Haftanın 3 veya 4 gününde satılan bayat ekmekler, dar gelirli vatandaşlar tarafından rağbet görüyor. Böylece hem üretim fazlası ekmekler değerlendiriliyor, hem de dar gelirlilere katkı sağlanıyor."
EKONOMİK BUNALIM İNTİHAR ETTİRDİ Batman'ın Kozluk ilçesine bağlı Değirmendere (Merxê) köyünde ikamet eden İsmet Tekin (27) adlı kişi intihar etti. Kozluk ilçesine bağlı Değirmendere köyünde ikamet eden İsmet Tekin, kendisine ait olan av tüfeği ile intihar etti. Köyde daha önce çobanlık yapan Tekin'in kısa bir süre önce Kozluk'ta açmış olduğu büfenin borcunu ödeyemediğinden bunalıma girdiği için intihar ettiği öğrenildi.
En yoksullarımız Kişi başına hasıla rakamları incelendiğinde, Muş, Ağrı, Bitlis, Ardahan, Bingöl, Van, Hakkari, Kars, Iğdır, illerinde kişi başına hasılanın bölge ortalamasının altında olduğu görülürken, Elazığ,Tunceli, Malatya, Erzincan ve Erzurum'da ise bölge ortalamasının üzerinde bulunuyor. En yoksul il olan Muş ile en zengin il konumundaki Elazığ arasında kişi başına gelirde 3 kata yakın bir fark söz konusu. Bölge ekonomisinde göreli olarak en büyük payı tarım sektörü alıyor. 2000 yılında 5 katrilyon 163 trilyon lira olan bölge GSYİH'da tarım sektörünün payı yüzde 27.9 olarak tespit edildi. Bu oran Türkiye GSYİH'sı içinde yüzde 14.1 olan tarımın payından iki kat daha yüksek bir oranı ifade ediyor. Yoksulluğun bu boyutlarda olduğu bölgenin birçok ilinin ekonomisi ise kamu görevlilerinin aldıkları maaş ve ücretler üzendinde dönüyor. 2000 yılı itibariyle bölgede devlet hizmetlerinin payı GSYİH'nın yüzde 27.1'ini oluştururken, bu oran Türkiye ortalamasının 3 kat üzerinde bulunuyor. En fazla göç veren bölge olan Doğu Anadolu, aynı zamanda Karadeniz'in ardından nüfusu en az artan bölge durumunda. Nüfus bölgenin büyük kentlerinde yoğunlaşırken, küçük kentler fazla büyümüyor, hatta Tunceli, Kars, Ardahan gibi bazıları da nüfus kaybediyor.
Yatırım şart TKB çalışmasında, bölgenin sosyo-ekonomik yapısındaki bu olumsuzluk temel olarak altyapı eksikliğine bağlanıyor. Çalışmaya göre, diğer bölgelerle gelişmişlik farklarının azaltılması öncelikle altyapı yatırımlarının gerçekleştirilmesine bağlı. Aynı zamanda bölgenin ekonomik kalkınmasını etkileyecek potansiyel alanların öncelikle değerlendirilerek saptanması da önerilen çalışmada, bunun müteşebbisleri yönlendirebileceğine işaret edildi. Bölgeye yatırım yapılmasının önemine dikkat çekilen TKB çalışmasında bu yatırımların sağlam projelere dayandırılması gerektiğinin de altı çiziliyor.
Muşlu ekmeğin de bayatına mecbur Türkiye'nin kişi başına en düşük gelire sahip ili Muş'ta, geçim sıkıntısı çeken vatandaşlar, ucuza satılan bayat ekmeği tercih ediyor. İlde faaliyet gösteren fırınlarda satılmadığı için bayatlayan ekmekleri 125 bin liraya alan çocuklar, 220 gramı 200 bin liradan satılan ekmeği, bayat olduğu için 150 bin liraya satıyor. Günde ortalama 10 ila 15 ekmek tüketen dar gelirli ve kalabalık aileler, bayat ekmek alarak günlük 500 ila 750 bin lira kâr ediyorlar. Şehir merkezinin işlek caddelerinde el arabalarıyla bayat ekmek satan çocukların ise ekmek satışından günlük kişi başına 30 milyon lira kazandıkları öğrenildi. Ticaret ve Sanayi Odası Başkanı Tahsin Demirel, il nüfusunun yüzde70'inin dar gelirli olduğunu, bunların da yüzde 40'ının açlık sınırı altında olduğunu kaydederek, yaşanan ekonomik krizle birlikte halkın geçim sıkıntısı çektiğini söyledi.
Ekmek alacak güçleri yok Nüfusun büyük çoğunluğunun geçimini tarım ve hayvancılıkla sağladığını anımsatan Demirel, şöyle dedi: "Tarım ve hayvancılıkla uğraşan aileler artık geçimlerini sağlayamıyor. Çok nüfuslu aileye sahip vatandaşların çoğunun ekmek alacak ekonomik gücü yok. Fırınlarda üretilen ancak satılamayan ekmeklerin ucuza satılması da dar gelirli ailelere az da olsa bir katkı sağlıyor. Haftanın 3 veya 4 gününde satılan bayat ekmekler, dar gelirli vatandaşlar tarafından rağbet görüyor. Böylece hem üretim fazlası ekmekler değerlendiriliyor, hem de dar gelirlilere katkı sağlanıyor."
EKONOMİK BUNALIM İNTİHAR ETTİRDİ Batman'ın Kozluk ilçesine bağlı Değirmendere (Merxê) köyünde ikamet eden İsmet Tekin (27) adlı kişi intihar etti. Kozluk ilçesine bağlı Değirmendere köyünde ikamet eden İsmet Tekin, kendisine ait olan av tüfeği ile intihar etti. Köyde daha önce çobanlık yapan Tekin'in kısa bir süre önce Kozluk'ta açmış olduğu büfenin borcunu ödeyemediğinden bunalıma girdiği için intihar ettiği öğrenildi.
Evrensel'i Takip Et