Balon ekonomisi söndü

Türkiye'nin yaşadığı ekonomik krizin sonuçları, her geçen gün daha acı biçimde ortaya çıkıyor. Hükümet yetkilileri ve Kemal Derviş'in "iyimser" açıklamalarını, veriler yalanlıyor. İstanbul Sanayi Odası (İSO)'nın son açıkladığı rapor da bunu kanıtladı. Hala IMF'den medet uman hükümet, ekonominin bu yıl büyüyeceğini iddia ediyor. Oysa Türkiye ekonomisi savaş yıllarında bile görülmeyen bir küçülme yaşıyor. İSO raporunda yüzde 8.5 beklenen küçülmenin, daha da artacağı ifade ediliyor. Raporda geçmiş yıllarda borçla şişen ekonominin artık iflas ettiği açık bir dille ifade edildi. İSO tarafından hazırlanan "Türkiye Ekonomisi 2002" başlıklı raporda, Türkiye'nin bugünkü üretim yapısı ve 31-32 milyar dolarlık ihracat hacmine ilave 10-12 milyar dolarlık turizm geliri ile sorunlarını çözemeyeceği bildirildi. Son çeyrek yüzyılını yüksek kronik enflasyonla geçiren, üretim gelişmesinde sürdürülebilirliğini kaybeden ekonominin, yatırım harcamalarını artıramazken, altyapı yatırımlarında da büyük başarısızlıklar yaşadığı kaydedilen raporda, "Özellikle 1990'lı yıllarda kendi kaynaklarını aşan yaşama özentisi, ülkeyi ağır bir borç yükü altına sokmuştur. Sonuçta 2001 yılında ekonomimiz, yakın tarihin en derin krizine girerken, toplumumuz görülmemiş şekilde fakirleşmiştir" denildi. Raporda patronların ve hükümetin büyüme beklentilerinin de "hayal" olduğuna ilişkin veriler sıralanıyor. 2001 yılının ikinci üç ayında GSMH'da yüzde 11.4'e ulaşan küçülmenin bu yıl için bir büyüme olasılığını iyice düşürdüğü belirtilirken, bütün umutlar yıl sonunda yüzde 2 veya yüzde 3 gibi bir düzeye kilitlenmiş durumda.

Küçülme artacak Türkiye'nin 2002 yılında programda öngörüldüğü düzeyde yüzde 4, daha sonra IMF'ye verilen niyet mektubunda belirtildiği gibi yüzde 3 oranında büyüse dahi GSMH'nin, 1997 yılındaki GSMH düzeyinin en az yüzde 5 oranında altında kalacağına dikkat çekilen raporda, son milli gelir verileri çerçevesinde, 2001 yılının son 2 ayında özellikle imalat sanayindeki küçülme nedeniyle GSMH'da yıllık azalmanın en az yüzde 8.5 civarında olmasının beklendiği vurgulandı. Tarım sektöründe de benzer bir küçülme söz konusu olduğunda GSMH'nın 2001 yılındaki küçülmesinin yüzde 9 civarına ulaşacağının söylenebileceği de değerlendirmeler arasında. Aylık sanayi üretim indeksindeki verilerin, 2001 yılında imalat sanayinin yüzde 9.9 oranında küçüldüğünü gösterdiği kaydedilen raporda, 2002 yılı programından alınan gerçekleşme tahminlerine göre 2001 yılında toplam kaynaklarda yüzde 15.3 oranında azalma görüldüğüne dikkat çekildi. 2001 yılında, toplam yatırımlarda bir önceki yıla göre reel olarak yüzde 40.7 oranında küçülme olduğu, yatırımların ana bölümü olan sabit sermaye yatırım harcamalarının ise yüzde 27.7 oranında küçüldüğü belirtilen raporda, küçülmenin kamuda yüzde 27.8, özel sektörde ise yüzde 27.7 olduğu da kaydedildi. Raporda, 2001 yılı toplam tüketim harcamalarının yüzde 6 ve özel tüketim harcamalarının da yüzde 7.1 oranında küçülmesinin beklendiğine işaret edilerek, 2001 yılının 9 ayında hane halkı tüketim harcamaları yüzde 8.2, kamu tüketim harcamalarının da yüzde 7.8 oranında azaldığı kaydedildi. Kredi stokundaki gelişmelerin yaşanan krizin boyutlarını tüm açıklığı ile ortaya koyduğu ifade edilen raporda, 2001 yılının son aylarında da kredi stokunda bir iyileşmenin söz konusu olmadığı, bu durumun, içinde bulunulan krizden pek kolay çıkılamayacağını açıkça gösterdiği bildirildi.

Enflasyon artacak 2002 yılı enflasyon rakamlarında, TEFE'de yıllık yüzde 31, TÜFE'de yüzde 35 civarında bir artışın öngörüldüğü, GSMH fiyat deflatörünün de yüzde 46 olarak hedef alındığı belirtilen raporda, "Ocak ve Şubat aylarında 2001'in aynı aylarından daha fazla fiyat artışı gerçekleşmesi, yıl sonunda enflasyonun yüzde 35 düzeyine inmesi olasılığını zora sokmuştur" görüşü dile getirildi. Bu yıl için cari işlemler dengesinde IMF'ye verilen niyet mektubunda düzeltildiği gibi 1.2 milyar dolar açık verilmesi gerçekçi bulunan raporda, iç borç stokunun arttığı, faizlerin yüzde 70 dolayında oluştuğu bir ekonomide faiz giderlerinin 42.8 katrilyon TL. dolayında tutulmasının çok zor olacağı değerlendirmesinde bulunuldu.