29 Şubat 2020 00:10

İdlib, erişim engellemeleri ve dezenformasyon

Bir web sitesi adresinin üzerine girilmez işaretinin yerleştirildiği görsel.

Görsel: Pixabay

Paylaş

Perşembe akşamı İdlib’de yaşanan saldırının ardından saat 23.30 civarında önce Türk Telekom’da kısa bir süre sonra da diğer servis sağlayıcılarda yaygın sosyal medya platformlarının çoğu ya erişilemez ya da zorlukla erişilebilir hale geldi. Erişim engellemelerini ve kesintileri canlı olarak takip eden Netblocks’un raporuna göre Facebook, Twitter ve Instagram tümüyle engellenirken Youtube ve WhatsApp ise kısmi olarak engellendi. Mobil operatörlerin çağrı merkezlerindeki karşılama mesajları da engellemenin e’sini anmadan sosyal medya kanallarına “Erişimde kesintiler yaşanabileceğini” belirtecek şekilde güncellenmişti. Türk Telekom’un çağrı merkezinin zaten bilmediğimiz hiçbir şey söylemeyen açılış mesajı şöyle: Facebook, Twitter ve Instagram gibi sosyal medya kanallarına erişimde kesintiler yaşanabilmektedir. Aralıklarla bağlantınızı kontrol edebilirsiniz.

Bu yazıyı yazdığım saatlerde erişimin engellenmesine dair henüz resmi bir açıklama yapılmamıştı ancak iktidara yakın medya organları erişim engellemesi haberlerinde "Dezenformasyonun engellenmesi" gerekçesini dile getiriyordu. Gelin birlikte seslice düşünelim: Sosyal medyaya sansür uygulayarak dezenformasyonu engellemek mümkün mü?

Türkiye’de Internet kullanıcıları ilk uzun soluklu Youtube sansüründen başlayarak uzun yıllardır erişim engellemelerinin aşılması konusunda oldukça fazla deneyim biriktirdiler. Hatırlayacağınız üzere Youtube sansürlü olduğu dönemde dahi Türkiye’den en fazla ziyaret edilen siteler listesinde ilk 10’un dışına düşmemişti. Hatta o dönem başbakanlık görevini yürüten Cumhurbaşkanı Erdoğan, bir gazetecinin “Youtube’a girilemiyor” demesi üzerine “Ben giriyorum siz de girin” yanıtını vermişti. Erişim engelleme araçları o yıllara göre daha gelişmiş olsa da erişim engellemeyi aşma araçları da ciddi gelişmeler yaşadı. Sıradan kullanıcılar cihazlarına beş on yıl öncesine kıyasla kolayca VPN entegre edilmiş bir tarayıcı ya da VPN kurabiliyor. Dolayısıyla bu erişim engelleme kararının sosyal medyayı anlık olarak kullananların sayısında bir azalma yaratacağını ancak dolaşımda olan doğru ya da yanlış bilgilere erişimi tümden engelleyemeyeceğini rahatça söyleyebiliriz. Üstelik doğru ya da yanlış bilgilerin kitlelere aktarıldığı platformlar sadece birkaç sosyal medya platformuyla ve hatta Internet ile de sınırlı değil. Telefon görüşmelerinden günlük sohbetlere dezenformasyonlar kulaktan kulağa, dilden dile üstelik de doğru bilgilere kıyasla çok daha kolay bir şekilde yayılmanın yollarını bulabiliyor. Bütün bunlara ek olarak erişim engelleme çabaları insanlarda “Gizlenen bir şey olduğu” hissini kuvvetlendirerek dezenformasyonların ikna kabiliyetinin de güçlenmesine yol açıyor.

Öyleyse mantıklıca düşünebilen herhangi biri açısından bu erişim engellemelerin sebebini dezenformasyon olarak açıklamak mümkün değildir. Dezenformasyonla mücadelenin yolu bellidir: Doğru bilgilerin hızla en yetkili makamlar tarafından açıklanması ve dezenformasyonların kanıtlarıyla yine en yetkili makamlarca yaygın bir şekilde teşhiri. Açıklamaların gece boyunca valilikten gelmesinden tutun da iktidara yakın medya organlarının yayınlarına dün geceden bugüne yürütülen sürecin böyle olmadığı açık.

Oxford Üniversitesi Internet Enstitüsünün eylül 2019'da yayımladığı “Küresel Dezenformasyon Düzeni” başlıklı rapora göre (raporun İstanbul Üniversitesi Dijital İletişim Kulübü tarafından yapılan Türkçe çevirisi) aralarında Türkiye’nin de olduğu 70 ülke Internet’te dezenformasyon faaliyetinde bulunuyor. Rapora göre Türkiye’nin bu iş için yaklaşık 500 kişilik bir sanal birliği mevcut. Uzun lafın kısası dezenformasyon herhangi bir yönden üzerimize fırlatılabilecek ve niyetini her zaman önceden kestiremeyeceğimiz bir araç olarak kullanılıyor. Bütün bu tablo içinde bir yandan haber alma ve verme hakkını savunmak diğer yandan da her yönden gelebilecek dezenformasyonlara karşı tetikte olmak oldukça önemli.

YAZARIN DİĞER YAZILARI
Sefer Selvi Karikatürleri
Evrensel Gazetesi Birinci Sayfa
Evrensel Ege Sayfaları
EVRENSEL EGE

Ege'den daha fazla haber, röportaj, mektup, analiz ve köşe yazısı...