Arama sonuçları berbatlaşırken
Google, yapay zekâ özetleri (AI Overviews) özelliğini kısa bir süre önce Türkiye, İsveç ve Hollanda’daki kullanıcılar için devreye almaya başladı. Arama sorgunuza yanıt olarak, Web’den derlenen verilerin geniş dil modelleri tarafından özetlenmesi/yeniden yazılmasıyla oluşturulmuş bir metnin sunulmasına dayanan bu yeni model halihazırda yüzü aşkın ülkede kullanımda. Google’ın hedefi yapay zekâ özetlerini varsayılan arama sonuç sayfası haline getirmek. Bu hedef içerik üreticilerle Google arasındaki ekonomik ilişkiyi içerik üreticiler aleyhine kökünden değiştirecek.
Yapay zekâ özetleri öncesi dönemde Google ile içerik üreticileri arasındaki ilişki Google’ın arama sonuçları üzerinden içerik üreticilere trafik göndermesine ve ulaşılan sitede görüntülenen reklamların gelirinin Google ve içerik üreticiler arasında paylaşımına dayalıydı. Bu model, Google ve içerik üreticilerin karşılıklı iş birliği ile Web’i ve arama sonuçlarını daha berbat bir hâle getirmesinde anahtar roldeydi. Trafik çekmek ve kısmen de çekilen trafiği sitede tutmak üzere tasarlanmış “Güncel içki fiyatları”, “Üç harfli market güncel indirim katalogları” gibi içerikler, bilmem kaç fotoğraflık “galeri haber”ler ve benzeri absürtlükler söz konusu modelin olağan sonuçlarıydı. Google memnundu, içerik üreticiler memnundu. “Okurlar ne kadar memnun?” sorusu ise kimsenin derdi değildi. Sonra ortaya çıktı ki Google aslında durumdan pek memnun değildi. İçerik üreticilere aktardığı payı bir zorunluluk olarak görüyordu.
Yapay zekâ özetleri ile başlamış gibi görünse de değişim 2019’da başladı. Arama sonuçları ile reklamlar giderek daha fazla iç içe geçerken kullanıcıları arama sonuçlarında daha fazla tutmanın, tıklamaya dönüşen arama oranın azalmasının kendisi açısından daha kârlı olduğunu gördü Google. Google’ın arama alanındaki tekel konumu bundan sonraki değişikliklerin payandasıydı. Arama sonuçları ne kadar kötüleşirse kötüleşsin kullanıcılar Google’dan başka bir arama motoruna geçmiyordu. Sonuçların kötüleşmesinin olağan etkisi ise aradığı sonucu bulamayan kullanıcıların başka sorgularla aramaya devam etmesi, yani tıklamaya dönüşmeyen aramaların artmasıydı. İçerikler hâlâ içerik üreticilerin sayfalarındaydı ama buralara ulaşmak için arama sonuçlarını daha fazla eşelemek gerekiyordu.
Geniş dil modelleri bu zaten dengesi bozuk olan tabloyu daha da dengesizleştirebilecek yeni bir olanak sundu Google’a: Yanıt metinlerini arama sayfalarında sunmak. Bu plandaki en önemli eksik yanıt metinlerinin Google’a ait olmamasıydı. İçerik üreticilerden toplu halde yağmalanan içerikler geniş dil modelleri ile yeniden yazılarak kullanıldı. İçerikleri yeniden yazmak pratikte içerik üreticileri devreden çıkartırken kapitalist fikri mülkiyet yasaları açısından da hukuki olanakları kısıtlayabilecek grift bir alan oluşturuyor. Kapitalist fikri mülkiyette fikirler ya da somut bilgiler telife tabi değildir. Telife tabi olan fikirlerin uygulama şekli ve bilgilerin ifade ediliş biçimidir. Geniş dil modelleri milyarlarca sayfalık içeriğin hızla yeniden yazımını mümkün kıldı. Google’ın yapay zekâ özetleri bu yolla aklanmış içeriklerden oluşuyor. Kalite kaybı trafik kaybı ile sonuçlanmadığından yapay zekâ özetlerindeki saçma sonuçlar da Google için sorun değil.
Google ile içerik üreticilerin elbirliğiyle Web’i berbat hale getirdikleri “iş modeli” Web okurları açısından kötü bir modeldi. Şimdi Google’ın bunun yerine koymakta olduğu “iş modeli” ile çok sayıda içerik üreticisi yok oluşa sürüklenirken Web kullanıcılarının önüne de nitelikli olmayan, bazen yalan, bazen yanlış, bazen de tümüyle uydurma olan içerikler sonuç olarak konacak. Geniş kitlelerin kullanım alışkanlıkları değişmediği sürece bu dibi olmayan berbatlaşmadan çıkış da mümkün değil.
Evrensel'i Takip Et