Belediye nüfusu dışındakiler, ötekiler

Başlık, 26 gün sonra yapılacak yerel yönetimler seçimleriyle belirlenecek belediyelerin hizmet sunmakla yükümlü oldukları nüfusun ülke nüfusuna göre önemli eksiklik taşıdığına vurgu yapmayı amaçlıyor. İkibinokiki yılı itibariyle 75.6milyon yurttaşımızın 63.7milyonu (yüzde 84’ü) herhangi bir belediyenin sorumluluk alanı kapsamında yaşarken, belediye hizmeti alabilecek ikamete sahip olanlar ise 63.1milyon kişi. Başka bir ifadeyle, Türkiye nüfusunun yüzde 17’si herhangi bir belediyecilik hizmeti sunulmayan yerleşim yerinde yaşıyor. Ya da yaklaşık 12milyon yurttaşımıza yaşadığı yerleşim yerinde belediyecilik hizmeti sunulmuyor.
Söz konusu saptamamız hizmetin içeriği ve niteliği tartışmalarını kapsamıyor. İçerik ve nitelik kriterleri üzerinden değerlendirme yapabilecek sayısal verilere sahip değiliz. Bununla birlikte, hizmet kapsamında yurttaşlar olarak birçoğumuz bu konudaki gözlemlerimizi paylaşabiliriz. Ancak, bu alanda ulaşabildiğim, bilebildiğim herhangi bir çalışma da yok.
Ülke genelinde 81 ilimizden yalnızca 18 tanesinde yaşamakta olan vatandaşlarımızın yüzde 83 ve daha fazlası belediye hizmetlerinden yararlanabiliyor, belediye sınırları içinde yaşıyor. İllerimizden yüzde 78’inde belediye hizmetlerinden yararlanabilme sıklığı yüzde 83’ün altında. Bir başka ifadeyle, 63 ilimizde ülke ortalamasının gerisinde.
Ardahan nüfusunun yalnızca yüzde 37’si, Bartın ve Kars’ta yüzde 43’ü, Muş’ta da yüzde 47’si belediye hizmetlerinin sunulması gerekli olan yerleşim yerinde yaşıyorlar. Benzer biçimde il nüfuslarının Ağrı’da yüzde 54’ü, Kastamonu ve Sinop’ta yüzde 55’i, Hakkari ve Van’da yüzde 58’i ve Bingöl’de yüzde 59’u belediye hizmeti alabilecek nüfusu oluşturuyor. Konunun taşıdığı vahameti tersten hesaplamayla gösterebiliriz. Buna göre, yurttaşlarımızdan Ardahan’da yaşayanların yüzde 63’ü, Bartın ve Kars’ta yaşayanların yüzde 57’si ve Muş’ta yaşayanların da yüzde 53’ü belediye hizmeti alabilecek yerleşim yerinde değiller.
30 Mart seçimleriyle birlikte, 6360 sayılı Yasa’nın ilgili hükümleri yürürlüğe girecek ve ülkemizdeki büyükşehir belediyesi sayısı da 30 olacaktır. Bunlardan yalnızca 14’ünde yaşayan yurttaşlarımızdan yüzde 83 ve daha fazlası belediye sınırları, hizmet alanı içinde yaşamaktadır. Örneğin, il nüfusunun Van’da yüzde 52’si, Şanlıurfa’da yüzde 40’ı, Ordu’da yüzde 38’i, Mardin’de yüzde 34’ü, Erzurum’da yüzde 32’si ve Samsun’da da yüzde 31’i belediye alanı, hizmetleri kapsamı dışındadır.
Konunun ilginç bir başka tarafı da büyükşehir belediyelerinden sorumluluk alanı ilin mülki sınırları, yani ilin bütünü olarak belirlenmiş olan 16’sının durumudur.  İstanbul ile birlikte söz konusu özelliğe kavuşturulan ilk iki ilimizden birisi olan Kocaeli’nde nüfusun yüzde 8’i belediye alanı, hizmetleri kapsamı dışındadır. İkibinoniki yılında benzer statüye kavuşturulan 14 ilimizden Erzurum ve Samsun ilimizde yaşayanların yüzde 30’dan fazlası, Diyarbakır’da yüzde 28’i ve Sakarya’da yüzde 21’i belediye alanı dışındadır.
Yaklaşık bir yıl önce yürürlüğe giren 6360 sayılı Yasa ile ülke genelinde köy ve belde belediyelerinin tüzel kişiliklerinin de kaldırıldığı başka bir ifadeyle, kapatıldığı göz önüne alınacak olursa, 31 Mart’tan itibaren HDP ve BDP belediyelerine bir çalışma alanı önerebilirim. Bu belediyeler göreve başladıktan sonra alanları dışındaki nüfusu saptamayı ilk öncelikleri arasına koymalı, AKP belediyeciliğine inat, nüfusun tümüne yurttaş muamelesi yapmalı, hizmet götürmeli, yönetime katılım modellerinde göz ardı etmemelidir.