Alan Turing 100 yaşında

Dün (23 Haziran), pek çok kişi tarafından modern bilgisayar biliminin kurucusu sayılan Alan Mathison Turing’in doğumunun 100. yıl dönümüydü. Turing’in 100. doğum günü, bilgisayar bilimleri ile iç içe olan hemen hemen her yerde çeşitli etkinliklerle anıldı. Her halde bu etkinliklerden en fazla dikkat çekenlerinden biri Google’ın günün anlam ve önemine uygun olarak tasarladığı ve basit bir Turing makinesinin işleyişini gösteren logosu, bir diğeri de legolar kullanılarak yapılan turing makinesi[0] idi. 

23 Haziran 1912’de Londra’da doğan Turing’in bilgisayar bilimleri çevrelerinde bu kadar büyük saygı ve sevgi ile anılması anormal bir durum değil. Turing, 28 Mayıs 1936’da, daha 24 yaşında yayınladığı “Hesaplanabilir Sayılar Üzerine, Karar Probleminin Bir Uygulaması”[1] adlı tarihsel makalesinde bugün bildiğimiz şekli ile algoritma kavramını genelleştirip, bilgisayar algoritmalarının simülasyonunda kullanılabilecek düşsel bir makine olan ve bugün kendi adı ile anılan Turing Makinesi’ni tasarlayarak bugünün modern bilgisayarlarının işleme mantığının genelleştirilmiş bir soyutlamasını, daha bilgisayar icat edilmeden oluşturmayı başarmıştır.

40’lı yıllarda devasa büyüklüklerdeki ilk bilgisayarların hizmete girmesi ve 2. Dünya Savaşı sırasında Alman orduları tarafından kullanılan Enigma ve Lorenz SZ 40/42 şifrelerinin çözülmesi üzerine çalışmalarının ardından 1950’de yayınlanan “Hesaplama makineleri ve Zeka”[2] adlı makalesinde yapay zekanın gerçekten düşenebilip düşünemediğini ayırt edebilmek için önerdiği ve bugün yine kendi adı ile anılan Turing Testi ile ilk kez ciddi bir şekilde yapay zekayı tartışmıştır.

Turing, İngiltere’de eşcinsel olmanın yasaklandığı bir dönemde eşcinsel olduğunu kamuya açıkladığı için hormon tedavisi(!) ile cezalandırıldı. Cezası nedeni ile, Turing’in güvenlik ayrıcalığı kaldırıldı ve Devlet İletişim Merkezi Danışmanlığı görevi elinden alındı. Hiçbir zaman resmen KGB için casusluk yapmakla suçlanmasa da kamuoyunda bu şüphe hızla oluşturuldu.

Alan Turing 8 Haziran 1954’te evinde ölü bulundu. Otopsi sonucunda ölüm sebebinin siyanür zehirlenmesi olduğu anlaşıldı. Öldüğünde yanında bulunan yarısı yenmiş elma hiç bir zaman siyanür için test edilmedi. Her ne kadar Turing’in ölümü intihar olarak kaydedildi ise de ölümünün üzerindeki sır perdesi hiç bir zaman tam olarak aralanamadı. Kimi hormon tedavisi nedeni ile bunalımda olduğundan intihar ettiğini iddia etti, kimi de laboratuvar malzemeleri ile çalışırken ki dikkatsizliğinden dolayı zehirlendiğini. Bazı komplo teorisyenleri ise Turing’in şifreleme üzerine çalışmaları nedeni ile gizli servislerce zehirlenmiş olabileceğini iddia etti.

Ağustos 2009’da John Graham-Cumming’in başlattığı ve 10 binlerce destekçi bulan imza kampanyası sayesinde 10 Eylül 2009’da İngiliz hükümeti, Alan Turing’i eşcinsel olduğunu açıkladığı  için cezalandırması nedeni ile resmi olarak özür diledi.

Bu iade-i itibardan çok önce Alan Turing bilgisayar bilimlerinin en değerli sayfalarında çoktan yerini almıştı. Bugün bilgisayar bilimleri alanının en yüksek onuru Hesaplama Makineleri Birliği (Association for Computing Machinery) tarafından 1966’dan beri verilen ve alanın Nobel Ödülü sayılan Turing Ödülüdür.

Bugün, 100. yaş gününde,Alan Mathison Turing’in doğum gününü kutlarken sadece bir dahinin doğumunu değil modern bilgisayarların ve yapay zekanın da doğumunu kutluyoruz.

[0] http://www.legoturingmachine.org/
[1] On Computable Numbers, with an Application to the Entscheidungsproblem
[2] Computing Machinery and Intelligence