Meslek hastalığı nedir?

Sinan CEVİZ

İşçilerin çalıştığı fabrika veya iş yerlerinde yapılan işin niteliğinden ve sürdürülme biçiminden kaynaklı bedensel ve ruhsal olarak ‘özürlülük’ hali yaşamasına meslek hastalığı denmektedir.

5510 sayılı Kanun’a göre, sigortalının çalıştığı veya yaptığı işin niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli hastalık, bedensel veya ruhsal engellilik halleridir. 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’na göre ise mesleki risklere maruziyet sonucu ortaya çıkan hastalık olarak tanımlanmaktadır. Birçok işçinin yaşadığı meslek hastalıklarının en temel nedenlerinden biri işçi sağlığı ve iş güvenliği önlemlerinin alınmamasıdır.

Örneğin kot taşlama atölyelerinde çalışan işçilerin 6 ay gibi kısa bir sürede yakalandıkları, maden işçilerinin kendi aralarında ‘Dul bırakan’ olarak tanımladıkları silikozis meslek hastalığıdır. Lojistik işçilerinin en sık karşılaştıkları meslek hastalığı bel ve botun fıtığıdır; bir vinç operatörünün gerekli molalar verilmeden ve uzun süreler eğilerek çalışması bel ve boyun fıtığına sebep olmaktadır. Tekstil işçilerinde de solunum yolları ile ilgili meslek hastalıklarına sıkça rastlanmaktadır.

Dünya Sağlık Örgütüne göre her yıl 11 milyon kişi meslek hastalıklarına yakalanıyor. Türkiye’de meslek hastalığının tanınması ve kayıt altına alınmasında ciddi sorunlar yaşandığı için Avrupa ülkelerine kıyasla ülkemizde meslek hastalığı oranları düşük gözükmektedir.

MESLEK HASTALIĞININ GRUPLARI NELERDİR?

A Grubu: Kimyasal maddelerden kaynaklanan meslek hastalıkları. Bu grupta 25, alt gruplarda 67 hastalık tanımlanmaktadır.

B Grubu: Mesleki cilt hastalıkları cilt kanseri ve kanser dışı cilt hastalıkları şeklinde tanımlanır.

C Grubu: Pnömokonyozlar ve diğer mesleki solunum sistemi hastalıkları diye tanımlanan 6 grubun altında 9 hastalık tanımlanır.

D Grubu: Mesleki bulaşıcı hastalıklar, 4 alt grupta 30 hastalık vardır.

E Grubu: Fiziksel etkenlerle olan meslek hastalıklarında ise 7 alt grupta 12 hastalık tanımlanmaktadır.

BİR HASTALIĞIN MESLEK HASTALIĞI SAYILABİLMESİ İÇİN GEREKEN ŞARTLAR NELERDİR?

Öncelikle kişinin SGK’li olması şartı vardır. Yakalanılan hastalığın meslek hastalıkları listesinde tanımlanmış olması da gerekmektedir. Yasa gereği hastalığın yükümlülük süresi içerisinde çıkmış olması gerekmektedir. Meslek hastalığına yakalandığınızda ilk olarak iş yeri hekimi tarafından ilk tanının konması gerekmektedir. İlk tanının konmasının ardından 6331 sayılı İş Sağlığı Ve Güvenliği Kanunu’na göre işçinin, işveren tarafından Sosyal Güvenlik Kurumunun yetkilendirdiği hastanelere yönlendirilmesi gerekmektedir. Bu işlemin 3 iş günü içerisinde yapılması gerekmektedir. Bu hastaneler ise meslek hastalıkları hastaneleri, devlet üniversite hastaneleri ve eğitim ve araştırma hastaneleridir. 

Bu hastanelerde işçinin çalışma koşulları, iş dışı yaşamı da dahil olmak üzere birçok faktör gözden geçirilmekte ve sağlık heyeti meslek hastalığı olup olmadığına karar vermektedir. Elbette birçok konuda olduğu gibi meslek hastalıklarında da yasa bir tanım yapmışsa bile, işçilerin başvuruları sırasında birçok gerekçe ve karmaşık prosedürler meslek hastalıklarının belirlenmesini zorlaştırmaktadır.

Meslek hastalığı listesinde olmayan bir hastalıkla karşılaşıldığında da aynı süreçler işletilmekte ve sağlık heyetinin kararı ile yakalanılan hastalık, meslek hastalığı sayılabilmektedir.

MESLEK HASTALIĞINA YAKALANAN İŞÇİ HAKLARI NELERDİR?

Meslek hastalığı ile ilgili süreç tamamlandıktan sonra SGK’ye bildirimde bulunulmakta ve meslek hastalığının yol açtığı engellilik durumuna göre de kazanılan haklar kullanılabilmektedir.

Bu kamsam da;

1- Sigortalı meslek hastalığından kaynaklı geçici iş göremezlik hali yaşıyorsa geçici iş göremezlik ödeneği alır.

2- Sürekli iş göremezlik halinde ise sürekli iş göremezlik geliri bağlanır.

3- Meslek hastalığına bağlı olarak işçinin hayatını kaybetmesi durumunda hak sahiplerine aylık bağlanır.

4- Gelir bağlanan kız çocuklarına ayrıca evlenme ödeneği verilir.

5- Meslek hastalığından hayatını kaybeden işçiye cenaze ödeneği de verilir. 

Ancak Türkiye standartlarında alınan ödeneklerin geçinmeye yeterli olmadığını belirtmek gerekir. Örneğin sürekli iş göremezlik aylığı, alınan maaşın yüzde 70’i oranında ödenmektedir. Ya da ölen SGK’linin eşine ‘dul aylığı’ bağlandığını düşünelim, bu oran da hak edilen emekli aylığının ancak yüzde 60’ı oranında olmaktadır.

MESLEK HASTALIĞI TAZMİNATI VAR MIDIR?

Doğrudan ödenen böyle bir tazminat yoktur. Ancak işçiler yaşadıkları bedensel ve ruhsal sağlık sorunları ve kazanç kayıpları nedeni ile tazminat davası açabilirler. Yaşanılan sürekli veya geçici bedensel ve ruhsal engellilik durumunun yarattığı kayıpların (kısmen de olsa) tanzimi açılan davalarla mümkün olmaktadır. Çünkü iş cinayetleri gibi meslek hastalıkları da önlenebilir durumlardır. Ve işçilerin maruz bırakıldığı koşulların yarattığı ‘özürlülük’ halleri tazminat hakkı doğurmaktadır.