Uzun anlamların şairi ‘Özdemir Asaf’

Tarık ÖZYILDIRIM

11 Haziran 1923’te Ankara’nın Hacıbayram’ında kendi deyimiyle resimleri eski kitaplarda kalacak kafesli, cumbalı evlerden birinde dünyaya gelir Özdemir Asaf. Babasının ölümüyle Ankara’dan İstanbul’a yolculuk başlar. Önce Galatasaray Lisesi, sonra Kabataş Erkek Lisesinde okur. Sırasıyla Hukuk Fakültesine, İktisat Fakültesine ve Gazetecilik Enstitüsüne girer Özdemir Asaf. İlk yazısını 1939’da Servetifünun-Uyanış dergisinde yayımlar. Henüz 16-17 yaşlarında başladığı şiir yazma serüvenine, 1950’li yıllarda farklı bir arayışla devam ettirir Özdemir Asaf.

Artık” Doğumlar, düğünler, aşklar, sevgiler, şölenler sizden olsun, dile getirmek benden, şiiri, şarkısı benden.” dediği yıllar 1950’li yıllardır. Asaf özgün şiirin, farklı şiirin peşindedir.“ Şair oldum baktım her şey yazılmış/ ressam oldum gördüm her şey çizilmiş/ seyyah oldum sordum dünya gezilmiş/ hiçbir yerde YENİ bulamadım ben.” diyerek yeni şiire göz kırpar Asaf. Behçet Necatigil, Asaf’ın bu arayışı için “ 1950 şiirinin ortak biçim anlayışından ayrı, özel bir dil kullandığı görülür. Çelişmeli, oyunlu bir mantık düzeninde mısra sayısını çok kez en aza indirdiği görülür.” der.

Asaf, bir kelimeye, bin anlam yüklediği dizelerle farklı bir okur kitlesi oluşturur. Şiirde artık bir Özdemir Asaf okuru vardır. Cemal Süreya bunu şöyle açıklar:  “ Bütün okurları birbirine benzer; şiir sevmezler, yalnız onun şiirinde tat alırlar.” Benzer tespiti Haydar Ergülen de yapar “ Asaf, farklı okuyucusu olan, her zaman okunan birkaç şairden biridir.” der.

Yoğun, kısa şiirleriyle ben uzun anlamları severim poetikasını uygular Asaf. 1955’te çıkardığı ilk şiir kitabı “ Dünya Gözüme Kaçtı”dan son şiir kitabı “Yalnızlık Paylaşılmaz”a kadar geçen sürede kaleme aldığı yoğun anlatımlı dizeler; aforizma haline gelir, dilden dile dolaşır Asaf’ın.

“Bütün renkler aynı hızla kirleniyordu./ Birinciliği beyaza verdiler.”  “ Yaşamak değil,/ Beni bu telaş öldürecek.” “Beni öyle bir yalana inandır ki / Ömrünce sürsün doğruluğu” ve niceleriyle dillerdedir Asaf. Sözcük tutumluluğuyla insanımızın duygu ve düşünce yoğunluğunu şiir dünyasında eritiverir Özdemir Asaf.

YALNIZLIK PAYLAŞILMAZ

“Yalnızlık paylaşılmaz/ Paylaşılsa yalnızlık olmaz.” Asaf’ın en bilinen dizelerindendir. Asaf’ın şiirlerinde yalnızlık hep başköşededir. Asaf’ın herhangi bir şiir kitabından hangi sayfayı çevirirseniz karşınızda yalnızlığı bulursunuz, yalnızlık onu terk etmez, şiir sokağının her köşesinde Asaf, yalnızla, yalnızlıkla karşılaşır.“ Yalnız/ Kendisini /Hiç yalnız bırakmaz / Hep yanı başındadır kendisinin.”

Asaf’ın yalnızlığı buruk, hüzünlü ve sitemkâr bir yalnızlıktır. “Benim söylemek için çırpındığım gecelerde/ Siz yoktunuz.” veya “ Ben kırıldım/ Daha duymadılar, anlamadılar/ Duyunca sevinecekler.” diyerek hüznünü yansıtır bize. Yalnızdır, hüzünlüdür Asaf. İnsanın çıkmazını, iletişimsizliğini, sevgisizliğini beraberinde taşır şiir dünyasına.

“Sevgisiz yaşamak, yaşamamaktır benim için. Yaşamak dedim, ilkin sevgi ile sevmekle başlar, doğumla, doğmakla değil… Yaşam da sevgisizlikle biter dedim, ölümle, ölmekle biter.” Bunca yalnızlığa, hüzne karşın Asaf şefkatlidir, çünkü tüm dünyayı kucaklamak isteyen bir ozandır o.

  “Eğer bir gün istediğime erişir bir orman olursam bir ülke; dağları, gölleri, kıyıları, yeşillikleriyle bir ülke olmaya bakacağım. Şehirleri, insanları, sevgileri, incelikleri ve güzellikleriyle bir ülke.”

SEVDAYI KUTSAMAK

Asaf deyince Lavinia şiiri eksik olmaz zihinlerimizde. Ahmet Muhip Dıranası’n Fahriye Abla şiiri , Edip Cansever’in “Masa Da Masaymış Ha” şiiri, Cahit Sıtkı’nın Otuzbeş Yaş şiiri nasıl ki şairleriyle özdeşleşmişse Lavinia da Özdemir Asaf’la özdeşleşir. Memet Fuat, bu şiirin Asaf’ın sevdasından halkın sevdasına dönüştüğünü şöyle açıklar:  “ Özdemir Asaf’ın unutulmaz bir yanı da 1960’ların ünlü edebiyat matinelerindeki tavırlarıydı… Kendine özgü peltek konuşmasıyla şiirini söyler, alkışa boğulur… Koca bıyıklarıyla gülümser, gösterisini gelen yoğun istek üzerine Lavinia adlı şiiriyle bitirir.

 “Sana gitme demeyeceğim,/ Ama gitme, Lavinia./ Adını gizleyeceğim/ Sen de bilme, Lavinia.” Adını saklayacağım dediği kadın Mevhibe Beyat’tır. Güzel Sanatlar Akademisinde okuyan, güzelliği dillere destan olan, herkesin âşık olduğu Mevhibe Beyat. Asaf’ın platonik bir aşkla kaleme aldığı “Lavinia” bütün platonik sevdaların hüzünlü şiiri oluverir yazıldığı, söylenegeldiği günden bugüne.

Özdemir Asaf’ın sevdayı kutsayan bir başka şiiri de Nâzım Hikmet’i hatırlatan “ Dünyanın nüfusu ikiye bölünüyor, /Yarısı sen oluyorsun, yarısı ben.. /Sonra ikimiz bir bütün oluyoruz. /Kimseye sezdirmeden.” şiiridir.  

Asaf; hüzünlü yalnızlıkları, sevdaları yazarken bir yandan da insanoğlunu taşlamayı da unutmaz. Siyasetten ekonomiye; toplumdan, bireye taşlar durur dizeleriyle, sözleriyle Asaf. “ Bir eliniz vardı, bir cebiniz/ Başınıza vurdu keliniz,/ Alıp sattınız hepiniz,/ Depoda mal bırakmadınız.” Şükran Kurdakul, Asaf için “  Şiire, buruk öfkesini içinde saklayan, yeni taşlama biçimleri getirdi.” der. İnsanı düşündüren, bir o kadar da acıtan yergilerdir bunlar. “ Dünyadakilerin yarısı açtır. Politika, bölgedeki açları azaltacağını ileri sürüp dünyadakileri çoğaltan gecikmenin adıdır.”

Ölüme de yer verir şiirlerinde Asaf. Bilir ki Yaşamak kadar ölmek de vardır insanın her nefes alışverişinde. “Yaşamak/ en geniş açıdan bakılınca/ ölüme alışmaktır.” dizesiyle ölüme karşı bakış açımızı değiştiriverir.

Yalnızlık, sevgisizlik, ölüm, sevda, ironi hepsinde filozofça, hikmetli bir söyleyişle karşımıza çıkar Asaf. Kendine özgü bir üslubuyla, diliyle modern çağın bir dervişi gibidir Asaf. Ne olursa olsun yazdıklarıyla geride bir bakış, bir görüş, bir duygu, bir düşünce bırakır Asaf, bir de onun yalnızlığına inat onu yalnız bırakmayan bir okur kitlesi.

“Bunca yıl yaşadım/ Elime ne geçtiyse yitirdim/Biraz daha yaşayacağım/ Yalnız bir şey biriktirdim/ Bir bakış, bir görüş, bir duyu, bir düşünce…”

*Özdemir Asaf, Çiçek Senfonisi/ Toplu Şiirler, Yapı Kredi Yayınları 32.Baskı 2024 İstanbul

Özdemir Asaf, Benden Sonra Mutluluk, Yapı Kredi Yayınları 22. Baskı 2024 İstanbul

Özdemir Asaf, Kırılmadık Bir Şey Kalmadı, Yapı Kredi Yayınları 16.Baskı 2024 İstanbul