Prof. Dr. Hayri Kozanoğlu: Ödemeler dengesi krizi kapıda

AKP, seçimlerden önce döviz kurunu yatay tutmayı hedeflerken, doların 20 TL’nin altında kalması hem döviz üzerinden ekonomik istikrar algısını güçlendirecek, hem de kur geçişkenliği yoluyla enflasyonun daha da sıçramasını engelleyecekti. Dolar kuru 14 Mayıs seçimlerine 19.56 TL’den girdi. Bu arada değişim beklentisiyle kredi risk primi CDS 500 puanın altına 480’e kadar düştü.

Altınbaş Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Hayri Kozanoğlu, seçim maratonunun devam etmesi nedeniyle ekonominin seyri konusunda değerlendirmelerde bulundu. Kozanoğlu, seçim sonrası faizlerin artırılması olasılığının, 2 yıllık tahvil faizini yüzde 19’a çektiğine değinerek, tüketici enflasyonunun da baz etkisiyle yüzde 43.7’ye gerilediğini, gıda enflasyonunun ise yüzde 54 civarında seyrettiğini hatırlattı. Ancak döviz kurunun seçim sonrasında sıçrayacağı beklentisinin döviz ve altın talebini tetiklediğine dikkat çekti. Kozanoğlu, En son açıklanan istatistiklere göre ise 1 yıl içinde ödenmesi gereken 203.3 milyar dolar dış borca işaret etti. Kozanoğlu’na göre, 39.3 milyar dolarlık borcun son dönemlerde oluşan MB’nin “dost” ülkelere her an geri çağrılabilecek, bir anlamda ülkeyi rehin bırakan borçlar. Kozanoğlu, “Buna en son 54.2 milyar dolarda seyreden cari açık eklenince, ülkenin önümüzdeki bir yılda 257.5 milyar dolar dövize gereksinimi ortaya çıkıyor. Ne yazık ki seçim sonrası ekonominin bir ödemeler dengesi krizine sürüklenme olasılığı çok yüksek” açıklamasını yaptı.  

"TÜKETİLECEK CEPHANE DE KALMADI"

Kozanoğlu, 14 Mayıs öncesinde kurları tutmak için rezervlerden yoğun satışlar yapıldığına dikkat çekerek, nisan başından beri 18 milyar dolar civarı döviz satıldığını hatırlattı. Sadece 12 Mayıs haftasında rezervlerde 9 milyar dolar erime olduğunu, brüt döviz rezervlerinin 105.1 milyar dolara kadar düştüğünü ifade etti. Aynı hafta yurt içi yerleşiklerin döviz mevduatlarının ise 3 milyar dolar gerilediğini vurgulayarak, BDDK’nin talimatlarıyla ve bankaların KKM’ye yüksek faiz önermeleriyle bazı tasarruf sahiplerinin, döviz hesaplarını çözdüğünü belirtti. Kozanoğlu, büyük döviz talebinin Tahtakale’de, yani tezgah üstü piyasada gerçekleştiğini söyledi. “Hatırlarsak seçim öncesi bankalar döviz kuru alış-satış makasını giderek açmışlar: Yüzde 2, yüzde 4 derken 14 Mayıs arifesinde bu oran yüzde 10’un üzerine çıkmıştı. İster istemez tüm işlemler makasın göreceli daha dar seyrettiği döviz büfelerine kaydı” dedi. Kozanoğlu’na göre, ilk tur seçim sonrası net döviz rezervlerinin 2.3 milyar dolara kadar gerilediği anlaşılıyor. Tüketilecek cephanenin de kalmadığını belirten Kozanoğlu, ““Dost” ülkelerden, başta Katar 15, BAE 5, Suudi Arabistan 5, Çin 6 gelmek üzere swap ve döviz depo mevduatı yoluyla gelen dövizler de durumu kurtarmaya yetmedi” değerlendirmelerini yaptı.   

"DÖVİZİ TUTMANIN TEK YOLU, TL’Yİ KISMAK OLARAK GÖRÜLÜYOR"

Bu durumda dövizi tutmanın tek yolunun TL’yi kısmak olarak görüldüğünü ifade eden Kozanoğlu, ilk adımın, insanların TL’ye ulaşmasının önünü kapatıp, döviz ve altına yönelmesini engellemek olduğunu anlattı. Bu doğrultuda kredi kartından nakit avans çekimi ve kredi kartı ile kuyum alışverişi ve kredili mevduat hesabı kullanımının (KMH) sınırlandırıldığını kaydetti. Kredi büyümesine göre menkul kıymet tahsisine yönelik düzenlemenin ağırlaştırıldığına işaret etti. Böylelikle bankaların devlet tahvili alımına yönlendiğini söyleyerek şu noktaların altını çizdi:

"KKM FAİZLERİ YÜZDE 55’LERE KADAR YÜKSELDİ"

“İki yıllık tahvilin faiz oranı yüzde 8’e inerken, 2 yıllık eurobond faizleri yüzde 11’e dayandı. TL borçlanmanın dolar borçlanmadan daha ucuz olması gibi garip bir durum ortaya çıktı. Bu arada dövize yönelmenin engellenmesi için KKM faizlerinin yüzde 55’lere kadar yükseltildiği haberleri geldi. Son rakamlara göre son 1 haftada KKM 144 milyar TL daha artarak 2.347 milyar TL’ye yükseldi. Bu resmi kurdan 118.5 milyar dolar gibi çok endişe verici bir düzeye işaret ediyor. Piyasadan TL çekeyim derken bir anda likidite kurudu. Bu ekonomide bünyedeki kan dolaşımının yavaşlaması, sonunda kişinin bitap düşmesi gibi olumsuz etki yaratır. Nitekim döviz alımları yavaşladı, Tahtakale’de alışveriş makası daraldı, dolar kuru 20.30-20.40 aralığına oturdu” şeklinde konuştu.

"KREDİ KITLIĞI (CREDİT CRUNCH) DENİLEN OLGU GÖZLENMEYE BAŞLADI"

Bu durumun piyasada işlemlerin durmasına, ödemelerde aksamalara ve kredi kanallarının tıkanmasına neden olduğunu açıklayan Kozanoğlu, sözlerini şöyle sürdürdü: “Kredi kıtlığı (credit crunch) denilen olgu gözlenmeye başladı. Bu arada TL’ye sıkışılınca borsaya da yoğun satışlar geldi. Endeks 4 iş gününde 4.796’dan 4.501’e, yüzde 6.2 düşüş kaydetti. Bunun üzerine Merkez Bankası, 19 Mayıs bayram tatilini dikkate almadan hem kredi avans çekimi, hem de menkul kıymet tesisi kararlarını kaldırdı. Bu da ekonomi yönetiminin ne denli kararsız ve çaresiz olduğunu kanıtlıyor. Zaten bu günlere kredi kartı ve ihtiyaç kredisi faizlerini yapay biçimde düşük tutarak, insanların borçlanarak talep yaratması, ekonominin suni teneffüs yoluyla canlı kalması sayesinde gelinmişti” ifadelerini kullandı.  (EKONOMİ SERVİSİ)