Kültür-sanata destek devede kulak

İsmail AFACAN
İstanbul

Kültür ve Turizm Bakanlığı, bağlı ve ilişkili kuruluşlarının 2022 yılı bütçesi TBMM Plan ve Bütçe Komisyonunda kabul edildi. Yaptığı sunumda kültür sanat sektörüne dair pembe bir tablo çizen Bakan Mehmet Nuri Ersoy; pandemi döneminde taraf gözetmeksizin sanatçılara destek olduklarını iddia etti. Yapılan destekler yaşanan krizin boyutu karşısında yaraya merhem bile olamadı. Tiyatro salonlarının kapanması, müzisyenlerin enstrümanlarını satması hâlâ akıllarımızda…

ÖZEL TİYATROLARA AKTARILAN DESTEKLER YETERSİZ KALDI

Bakan Ersoy’un çizdiği pembe tablonun gerçeği yansıtmadığını anlatmaya özel tiyatrolara dair söylediği sözlerle başlayalım. Anadolu Ajansının geçtiği haberde Ersoy’un açıklamalarına dair şu ifadeler yer aldı: “Bakanlıkça özel tiyatrolara verilen desteklere ilişkin bilgileri de paylaşan Ersoy, son üç yılda özel tiyatrolara toplam 80 milyon 967 bin lira destek sağlandığını, ayrıca sahne açamayan özel tiyatroları desteklemek amacıyla 1 Aralık 2020-31 Aralık 2021 tarihleri arasında Devlet Tiyatroları bünyesinde 19 ilde 24 sahnenin 504 özel tiyatroya ücretsiz olarak tahsis edildiğini bildirdi.”

Tiyatro Kooperatifi, yaptığı birçok açıklamada desteklerin yetersizliğine dikkat çekmiş ve Bakanlığa yanıtlaması için sorular yönetmişti. Tiyatro Kooperatifi Yönetim Kurulu Başkan Yardımcısı Yeşim Özsoy’a Ersoy’un yaptığı açıklamaları sorduk. Özsoy konuya dair şu çarpıcı yanıtı verdi: “Türkiye’deki mevcut ekonomik koşullar ve halen devam eden salgın sürecindeki kayıplarımız da göz önünde bulundurulduğunda, son 3 yılda Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından özel tiyatrolara aktarılan desteklerin, yeni projeler üretmek ve bu projeleri seyirciyle buluşturmak için yetersiz kaldığını söyleyebiliriz. Dünyadan örnekleri incelediğimizde, ülkemizde son 3 yılda sağlanan toplam desteğin Avrupa’daki orta büyüklükte bir sahnenin yıllık bütçesinin neredeyse yarısı kadar olduğunu görüyoruz.”

Güzel Sanatlar Genel Müdürlüğü tarafından özel tiyatroların projelerine yapılan desteğe dair kriter ve şeffaflık tartışması sıklıkla yapılmıştı. Tiyatro Kooperatifi, ortağı 64 özel tiyatronun sağladığı veriler doğrultusunda bir rapor hazırlamış, bunu Bakanlığa iletmiş ve kamuoyuyla paylaşmıştı. Hazırladıkları rapora atıf yapan Özsoy “Değerlendirme kriterlerinin işlenme şeklinin ve bütçe dağılımının şeffaf bir biçimde açıklanmasını, değerlendirme komisyonunda yer alan isimlerin kamuoyuyla paylaşılmasını, sunulan destek bütçelerindeki düşüşün ve tiyatro salonlarına ek destek sağlanmamasının gerekçelerinin belirtilmesini, destekten yararlanamayan tiyatroların başvurularının olumsuz sonuçlanma nedenlerinin bildirilmesini talep ediyor ve bekliyoruz. Ayrıca, destek mekanizmalarının adil bir şekilde yürütülebilmesi için objektif kriterlerin yer aldığı bir puantaj cetveli sistemi oluşturulması ve bu sistemi işletebilecek kültür idarecileri ve yöneticilerinin bu süreçlerde görevlendirilmesi gerektiği görüşündeyiz. Bu önerimizi kasım 2020’de Bakanlığa iletmiştik, bu vesileyle yinelemek istiyoruz.” ifadelerini kullandı.

MÜZİSYENLERE VERİLEN DESTEK TEMEL İHTİYAÇLARI KARŞILAMADI

Bakan Ersoy’un, komisyondaki sunumunda müzisyenlere dair yaptığı destek açıklamasına gelirsek… Kültür ve Turizm Bakanlığı olarak “2021 Yaz Konserleri” projesi kapsamında yaklaşık 130 konser verildiğini belirten Ersoy, salgın sürecinde mağdur olan ve gelir kaybına uğrayan müzisyen, eser sahibi ve müzik emekçilerine destek olmak amacıyla “Müzik Susmasın” destek programı kapsamında yaklaşık 40 bin müzisyen ve sektör emekçisine toplam 280 milyon lira destek sağlandığını söyledi.

Önce “2021 Yaz Konserleri”ne gidelim. Bakan Ersoy’un destek olarak bahsettiği Yaz Konserleri’nde pandeminin etkisini derinden yaşayan bağımsız müzisyenler ve gruplar yoktu. Programda sadece devlet koroları vardı: “Cumhurbaşkanlığı Senfoni Orkestrası (CSO), Devlet Çoksesli Korosu, Ankara Devlet Türk Halk Müziği Korosu, Ankara Devlet Klasik Türk Müziği Korosu, İstanbul Devlet Modern Folk Müzik Topluluğu, İstanbul Devlet Türk Halk Müziği Korosu, Antalya Devlet Senfoni Orkestrası, İzmir Devlet Senfoni Orkestrası, Bursa Devlet Klasik Türk Müziği Korosu, Çukurova Devlet Senfoni Orkestrası, Diyarbakır Devlet Klasik Türk Müziği Korosu, Samsun Devlet Klasik Türk Müziği Korosu, Elazığ Devlet Klasik Türk Müziği Korosu, Edirne Devlet Türk Müziği Topluluğu, Şanlıurfa Devlet Türk Halk Müziği Korosu ve Konya Türk Tasavvuf Müziği Topluluğu”

Bakan Ersoy, “Müzik Susmasın” destek programı kapsamında 40 bin müzisyen ve sektör emekçisine toplam 280 milyon lira destek verildiğini söylüyor. Bakanın açıklamasına göre bir müzisyene ortalama 7 bin lira destek sağlanmış … Pandemi nedeniyle bir yılın üzerinde eğlence mekanları kapatıldı, müzisyenler issiz kaldı. Yapılan bu destek, müzisyenlerin pandemi döneminde ev kirası, fatura, yeme-içme gibi temel ihtiyaçlarını karşılamaktan uzaktı. Güvencesiz ve statüsüz çalıştırılan müzisyenler bu destekten bile yararlanamadı. Müzisyenler enstrümanlarını satarak çözüm üretmeye çalıştı, kimi müzisyenler bu buhrandan çıkamayarak intihar etti.

Pandemi döneminde düzenlenen “Cumhurbaşkanlığı Yeditepe Konserleri” iktidarın kültür sanata yaklaşımını özetler nitelikteydi. Konserlerde Yavuz Bingöl, Ajda Pekkan, Ümit Besen, Sibel Can, Coşkun Sabah, Serdar Ortaç, Cengiz Kurtoğlu, Şükriye Tutkun ve Ali Şan gibi isimler boy göstermişti. Zaman zaman iktidara güzellemeler yapan bu isimler destekten yararlanabildi.

KÜTÜPHANELER NASIL YAŞAR?

Bakan Ersoy’un kütüphanecilik alanına dair açıklamaları da dikkat çekiciydi. Yeni yapılan kütüphanelerden bahseden Ersoy “Bakanlık olarak öncelikle büyük şehirlerimizde olmak üzere koleksiyonlarındaki kaynakların zenginliği, uzman personeli, hizmetlere adapte edilmiş güncel teknolojisi ile toplumun her türlü bilgi ve kültürel ihtiyacını karşılama gücüne sahip hayatın içinde, insan merkezli ‘Yaşayan Kütüphaneler’ kurmaktayız.” dedi.

Kütüphanecilik Bilim Uzmanı Aydın İleri, Ersoy’un açıklamalarını gazetemize değerlendirdi. İleri “2022 yılı bütçe konuşmasında 6 yıl evvel yapılan faaliyetlerin anlatılması Bakanlığın yeni bir şey yapmadığını ortaya koyuyor. 1213’ü halk kütüphanesi olan bakanlıkta hâlâ her kütüphanede kütüphanecilik eğitimi almış uzman personel yok” dedi. Kapalı kütüphanelerin istatistiklerden düşülmediğini dikkat çeken İleri “Kültür ve Turizm Bakanlığının 15’i İstanbul’da olmak üzere Türkiye genelinde 94 ilçede hiç kütüphane hizmeti vermiyor. Geçici kapalı kütüphanelerin olduğu ilçelerde 8 milyon 420 bin yurttaş bakanlıktan kütüphane hizmeti alamıyor. Geçici kapalı kütüphanelerin ne zaman açılacağı da belli değil. Bakanlık kendine bağlı olan çocuk kütüphanelerini onaramayıp protokolle belediyelere devrediyor. Bakanlık kendi istatistikleri çok gözüksün diye kimi belediyelerin kütüphanelerini de kendi istatistikleri içinde veriyor” dedi.

Ersoy’un Milli Kütüphane’ye dair açıklamasına da değinen İleri “Bakan Bey, ‘Türkiye’de kanunla kurulan ilk ve tek kütüphane olan Milli Kütüphanenin bina güçlendirme projesinin ihalesinin yapıldığını’ söylemiş ama Milli Kütüphane’nin 5632 sayılı Milli Kütüphane Kuruluşu Hakkında Kanun, Cumhurbaşkanı tarafından 703 sayılı Kanun Hükmünde Kararname’yle resmen lağvedildi. Milli Kütüphane halk kütüphanesi statüsüne çevrildi. Milli Kütüphane binası, Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü yönetim binası haline geldi. Bu süreçte Saray’a yapılan kütüphane daha öne çıkarıldı” ifadelerini kullandı.

Kültür ve Turizm Bakanlığının 2022 yılı bütçesi TBMM Plan ve Bütçe Komisyonunda