18 Mart 2020 14:48

Bir Anlam Ayrımı Olarak Endüstri 4.0

İnsansız üretim yapan “karanlık fabrikalar” çağı gelmektedir! İnsanlar artık güzelce yaşayabilecektir bundan sonra(!)

Fotoğraf: Wikimedia Commons

Paylaş

Ozan MERDİN
ODTÜ

Endüstri 4.0, günümüz bilim ve teknoloji çevrelerinde oldukça tartışılan bir konu haline geldi. Gerek üretimdeki teknik gelişimler gerekse de bu gelişmelerin günlük hayata sirayet etmesi gibi etkenlerin bunda büyük bir payı var. Peki, Endüstri 4.0 denilen olgu nedir? Endüstri neydi ki dördüncüsü çıktı? Buradan ne gibi şeyler beklemeli miyiz?

ENDÜSTRİ VERSİYONLARI

Toplu üretimde makinenin kullanımını kapsayan faaliyet anlamına gelen endüstri kavramı, deyimi yerindeyse Sanayi Devrimi ile başlamıştır, ki Kapitalizm dediğimiz üretim biçiminin egemen olmaya başladığı zaman da bu zamandır. Bununla beraber günümüz iktisatçıları, üretim stratejistleri ve iş adamları aynı Sanayi Devrimi’ni, Endüstri 1.0 olarak anıyor. Bundan sonraki endüstri ...0’ları ise şöyle birbirinden ayırmışlar:

Endüstri 2.0 – Üretimde elektrik akımının kullanımı ile beraber seri bant sisteminin geliştirilmesi

Endüstri 3.0 – Programlanabilir Mantıksal Denetleyiciler(PLC) ve bilgisayarların üretimde kullanılmaya başlanması

Endüstri 4.0 – Dijital teknolojilerin, bulut ve yapay zeka sistemlerinin üretimde kullanılmaya başlanması

Her ne kadar bu versiyon sistemini oluşturmak akıllıca gözükse de, toplumsal üretimin tarihi bu kadar kalın çizgiler ile ayrılmamıştır maalesef. Bu ayrı bir tartışmasının konusu olmakla beraber, bu endüstri versiyonları ile ortaya atılan gelecek teorileri de bir o kadar da yanıltıcıdır, ama her şeyden önce gelin işi başından çözmeye başlayalım.

ENDÜSTRİ VE MAKİNELER

Endüstrinin ilk versiyonu, makineli üretimin, üretimin merkezini oluşturması ile başlar. Makineli üretim ile amaçlanan aynı ya da daha az miktarda işçi ile daha hızlı ve daha fazla üretim yapmaktır. Peki bu beraberinde neyi getirir, işçinin artan üretime rağmen aynı veya daha az parayı almasını! Yani, üretimde makineleşme işçinin daha fazla sömürülmesi için vardır.

Sonraki devirlerde makinelerin üretimdeki yeri azalmamış, hatta giderek artmıştır. Endüstri 4.0 ile söylenen de budur, üretimi sadece ama sadece makineler yapacak, üretimde işçinin lafı bile olmayacaktır artık! İnsansız üretim yapan “karanlık fabrikalar” çağı gelmektedir! İnsanlar artık güzelce yaşayabilecektir bundan sonra! Ama ortada büyük bir yanlış anlaşılma vardır, günümüz sisteminin gelir kapısı makinenin üretim yapması değil, makinenin sömürüyü arttırmasıdır. Üstüne üstlük karın kaynağı ne kadar fabrikadaki üretime dayansa da sonuçta karın ana odak olduğu kapitalizmin bir ayağı da paraya dayanır. Peki para nerden geliyor, üretilenin satılmasından. Peki bu ürünler satın alınırken para kimin cebinden çıkıyor, ürünleri üreten işçi ve emekçilerden tabi! Endüstri 4.0 hayaline göre hem üretim insansızlaşacak, hem de insanlar güzelce yaşayabilecekti halbuki! Demek ki 4.0 gerçekten de bir “hayalmiş”. Peki bu Endüstri 4.0 tartışması niye ortaya çıktı?

ENDÜSTRİ 4.0’IN ORTAYA ÇIKIŞI

Bu kavramın ortaya çıkışı 2011 Hannover Fuarı’nda Kagermann ve çevresinin sunduğu etkinlik ile başladı. Sonrasında Endüstri 4.0 Almanya Federal Meclisi’nin gündemine oturmuş, en son da Alman Bilim ve Mühendislik Akademisi’nin (Acatech) Alman hükümetine sunduğu rapor ile Endüstri 4.0 Almanya’nın resmi politikası haline geldi. İlk başta durum ne kadar Almanya’nın teknolojiyi benimsemesi gibi gözükse de ülkenin asıl amacı farklıydı tabi: “Pazar payı elde etmek!”. Sonuçta nasıl Endüstri 4.0 en yeni teknolojilerin üretimde kullanılmasını içeriyorsa, bu teknolojiler aynı “Endüstri 4.0” adı altında satılabilir, kiralanabilir, pazarlanabilirdi. İşin ucunda para olunca Almanya hükümeti de bu kavramı bekletmeye almadı ve kullandı. Üstüne üstlük Endüstri 4.0’ın beraberinde gelen işçisiz üretim ütopyası da güzel bir kafa karıştırma aracıydı, ki bu durum Endüstri 4.0 kavramını tüm dünyadaki sermayedarlar açısından daha cazibeli bir hale getirdi. Peki biz Endüstri 4.0’dan ne beklemeliyiz?

Önceki paragraflarda da açıkladığımız üzere Endüstri 4.0 günümüz makineli üretimin ve işçi sömürüsünün geldiği noktayı güzel cümlelerle açıklayan bir kavram olarak karşımızda duruyor. Doğru, makineler en az insanlar kadar yetenekli olabilir; doğru, makineler üretimde insanların yerini de alabilir. Fakat, sömürünün kalkmadığı, sermayenin kendini devam ettirdiği bir sistemde belki bir fabrikada, belki iki fabrikada insansız üretim olabilir, fazlası değil.

ÖNCEKİ HABER

Bu yaşam görüşünde ihtişam var

SONRAKİ HABER

Trump'tan koronavirüs "tedbiri": Savunma Üretim Yasası’nı devreye sokuyorum

Sefer Selvi Karikatürleri
Evrensel Gazetesi Birinci Sayfa
Evrensel Ege Sayfaları
EVRENSEL EGE

Ege'den daha fazla haber, röportaj, mektup, analiz ve köşe yazısı...