Mutant kerevitler kendilerini klonlayarak çoğalıyorlar
Şiddetli bir mutasyon sonucu eşeysiz çoğalma yeteneğine sahip olan mermer kerevitlerin tamamı dişi ve kendilerini klonlayarak çoğalıyorlar.
Mermer kerevitler iki kıskaçları, on bacakları ve etkileyici mavi-kahverengi kabuklarıyla görünüş olarak diğer tatlı su kabuklularına çok benzerler. Dünyanın çeşitli göl ve nehirlerinde bulunan bu 15 santimetrelik canlıların yeni bilimsel adı onlar hakkında ipucu içeriyor: Procambarus virginalis (Bakire Procambarus). Tüm mermer kerevitler dişi ve bu canlı türü kendini kopyalayarak çoğalıyor.
TEK SEFERDE YÜZLERCE YUMURTA ÜRETEBİLİYORLAR
Alman Kanser Araştırma Merkezi’nde biyolog olan Frank Lyko, mermer kerevitleri ilk kez 1995’te bir hayvan dükkanında “Teksas kerevitleri” toplayan bir akvaryum meraklısından duydu. Bu hayvanlar çarpıcı derecede büyüktü ve tek seferde yüzlerce yumurta üretebiliyorlardı. Geçtiğimiz günlerde New York Times’ta çıkan bir yazıda, mermer kerevitleri ilk bulan akvaryum meraklısının bu hayvanlardan çok rahatsız olduğunu ve bir arkadaşına verdiğini belirtti. Bu olaydan sonra mermer kerevitler Avrupa’daki evcil hayvan dükkanlarında görülmeye başlandı.
BEBEK MERMER KEREVİTLER ANNESİNİN BİR KLONU
Mermer kerevitler ile ilgili garip şeyler fark edildi. Bu hayvan türünün tüm bireyleri dişiydi ve çiftleşmeden yüzlerce yumurta üretebiliyorlardı. Bu yumurtalar yüzlerce dişi bireye dönüşüyor ve her biri, kendini yeniden üretebilecek yetkinlikte. 2003’te bilim insanları bu hayvanların DNA dizilimlerini inceledi ve türün sahipleri tarafından inanılan durumu doğruladı: Her bir bebek mermer kerevit annesinin bir klonu ve bu canlılar Avrupa’daki akvaryumları endişe verici bir hızla dolduruyorlar. Lyko, durumla ilgili Times dergisine verdiği röportajda, “Bir insan başlangıçta bir tane mermer kerevite sahipse, bir yıl sonra iki yüz mermer kerevite sahip olabilir.” dedi.
Bundan 25 sene önce Avrupa’da mermer kerevitler bulunmuyordu. Şimdi bu hayvanlardan Almanya, Çek Cumhuriyeti, Macaristan, Hırvatistan, Ukrayna, Japonya ve Macaristan’daki vahşi doğada milyonlarca birey bulunuyor.
TAVŞANLAR GİBİ ÇOĞALABİLİYORLAR
Mermer kerevit sahiplerine tavsiye açık: Bu hayvanlar tavşanlar gibi çoğalabiliyorlar. İlk iki ay için yaklaşık olarak kırk litrelik bir akvaryum yeterli olabilir fakat bu hayvanlar çoğaldıkça bu akvaryum onlara küçük gelmeye başlayacaktır. Deneysel olarak elde edilmiş bir kural var: Koloni büyüdükçe akvaryumu da büyütün! En az 150 litrelik bir akvaryumla başlamalı ve eğer maddi olarak karşılayabiliyorsanız bunu gittikçe büyütmelisiniz. Akvaryumcular bu gerçeğin farkına vardılar ve fazla hayvanlarını göllere ve nehirlere bırakmaya başladılar.
EŞEY HÜCRELERDE İKİ KOPYA OLUŞTU
Geçtiğimiz beş yıl boyunca Lyko ve onun çalışma arkadaşları mermer kerevitlerin genom dizilimini yaptılar ve bulduklarını bu hafta “Nature Ecology&Evolution” dergisinde yayımladılar. Araştırmalara göre, mermer kerevitler, Florida’daki Satilla Nehri’nde ve Ermenistan’daki göletlerde yaşayan bir kerevit türünde gerçekleşen bir şiddetli mutasyon sonucunda oluşmuş görünüyorlar. Yaklaşık olarak otuz yıl önce, bu göletlerde yaşayan iki kerevit çiftleşti. Normal bir üremede her eşey hücresi kendi kromozomlarının bir kopyasını oluşturur. Fakat bu iki kerevitte bazı şeyler farklı ilerledi ve bir mutasyon sonucunda eşey hücrelerde iki kopya oluştu. Bir şekilde yeni canlı çok güçlü oldu ve çok iyi durumdaydı. İnanılmaz bir şekilde, her kromozomdan üç kopyaya sahipti ve erkek bireyden gelen hiçbir şeye ihtiyaç duymadan, eşeysiz olarak çoğalma yeteneği vardı.
DEZAVANTAJI BÜYÜK
Mermer kerevitlerin eşeysiz üremesinin onlar için avantaj ve dezavantajları olduğunu belirten Lyko, “Popülasyonun büyümesi çok hızlı oluyor, tek bir canlı yüzlerce verimli döl üretebiliyor ama bu aynı zamanda korunmasız bir yol. Genetik varyasyon olmadan, bir hastalık bir canlıyı yok edebiliyorsa, diğer tüm mermer kerevitlerin de yok edilmesi olasıdır.” dedi. Yine de bu etkiyi yaratacak bir patojenin ne zaman ortaya çıkacağı bilinmiyor. Bu süre içerisinde, mermer kerevitler tüm dünyada kendilerini üretmeye devam edecekler.
www.atlasobscura.com’dan çeviren Selen ADIGÜZEL
Arabaşlıklar Evrensel’e aittir
EVRENSEL EGE
Ege'den daha fazla haber, röportaj, mektup, analiz ve köşe yazısı...
