Rıfat Ilgaz’ın ölümsüz yapıtı Hababam Sınıfı 60 yaşında

Mustafa ASLAN

Rıfat Ilgaz’ın ünlü yapıtı “Hababam Sınıfı” 60. yaşında. Rıfat Ilgaz’ın ünlü “Hababam Sınıfı”  okullar, öğretmenler ve öğrenciler, eğitim öğretim etkinlikleri kısacası insan olduğu sürece hep yaşayacaktır. Bu yapıt için modası geçmek yani eskimek söz konusu değil.

Rıfat Ilgaz, “Yokuş Yukarı” adlı yapıtında “Hababam Sınıfı”nın ilk kez  nasıl yazdığını anlatıyor. İlhan Selçuk’a, Dolmuş dergisinde her hafta bir öykü yazacağına ve bir diziye başlama önerisinde bulunuyor. İlhan Selçuk, Rıfat Ilgaz’ın bu önerisini olumlu karşılıyor.

“ ‘Çok güzel hemen başlayabilirsin! Adı ne olsun?’

‘Sözgelimi… Haytalar Sınıfı… Hababam Sınıfı… Daha… Daha…’

‘Hababam Sınıfı güzel!’

Üç öykü yazıp masanın üzerine bırakıyorum.

Hemen o hafta başlıyor bizim Hababam Sınıfı…’”   

“Hababam Sınıfı”nı Turhan Selçuk resimliyor. Bu dizi tutuyor ve İlhan Selçuk, Rıfat Ilgaz’dan diziyi sürdürmesini istiyor. Bir buçuk yıl yazıyor Dolmuş dergisinde “Hababam Sınıfı”nı. 

Rıfat Ilgaz, “Hababam Sınıfı”nı  diğer yazıları gibi siyasi baskılardan dolayı, dergilerinin kapatılma nedeni olabileceği için asıl adıyla yazamıyor. Ünlü yapıtını asıl adıyla değil, “Stepne” takma adıyla yazıyor. Okur bu yapıtın Rusçadan çeviri olduğunu düşünüyor. Dolmuş Yayınları yapıtın yazarını “Stepne” olarak belirterek kitap olarak yayımlıyor. Kitap olarak Rıfat Ilgaz adıyla yayımlanması ise ilginç bir serüven ve başka bir yazının konusu olabilecek özellikler taşıyor.

KOPYA, EZBER, UYDURMA SAYGI…

Rıfat Ilgaz’ın ‘Hababam Sınıfı’nı neden yazdığına ve neyi anlattığına gelince, yanıtı yazardan alalım: “Hababam Sınıfı bir eğitim yergisidir. Mizah beyazdır, olumludur. Mizahta gülme ana öğe değildir. İsteyen ağlar, isteyen güler. Ben yergi yapıyorum, komedi bile düşünmüyorum. Hababam Sınıfı’nda üç şeyin yergisi yapılmıştır: Kopyanın, ezberin, uydurma saygının… Benim mizahım düşünmeye dayanır. Hababam Sınıfı’nda bize yakışmayan eğitimsel şeylerin yergisini yapıyorum.” (Mehmet Saydur, Rıfat Ilgaz’lı Yıllar) 

Babası Rıfat Ilgaz gibi bir yazar olan oğlu Aydın Ilgaz kaleme aldığı “Sınıfın Efsanesi” adlı kitapta ayrıntılı olarak anlatıyor, özellikle “Hababm Sınıfı” serüvenini.

“Hababam Sınıfı”nı Rıfat Ilgaz bütünüyle günlük yaşamdan, yaşadıklarından yola çıkarak kaleme alıyor. Bu kadar sahici olmasa, bugüne değin unutulmaz bir yapıt olarak, eskimeden kalabilir miydi? 

“Hababam Sınıfı” çok seviliyor. Yeni “Hababam Sınıfı” kitapları yazması isteniyor, Rıfat Ilgaz’dan. Bunlar:  “Hababam Sınıfı Baskında” (1972), “Hababam Sınıfı Uyanıyor” (1972), “Hababam Sınıfı Sınıfta Kaldı”  (1975), “Hababam Sınıfı İcraatın İçinde” (1987) kitapları izliyor.

SİNEMA VE TİYATRO ALANLARINDA DA İZLENME REKORLARI KIRILIYOR

“Hababam Sınıfı”nın başarısı sadece edebiyat alanıyla sınırlanmıyor. Gücünü yergiden ve yaşamdan alan bu yapıt sinema ve tiyatro alanlarında da izlenme rekorları kırılıyor. 

Sinemaya gelince… İlk kez sinemaya 1974 yılında beyaz perdeye aktarılan “Hababam Sınıfı” sinemada sansür kuruluyla uğraşmak zorunda kalıyor. Çünkü bu kurulda bir öğretmen Kel Mahmut karakterinden dolayı  Bir öğretmene “kel” lakabını uygun görmüyor. Yapıtın sinemaya aktarıldığı günlerde sansür kurulu ile uğraşılmak zorunda kalınıyor.

“Hababam Sınıfı” adıyla çevrilen filmler Türk sinema tarihinde en çok izlenen filmler arasında yer alıyor. “Hababam Sınıfı” adını taşıyan birçok film çevriliyor. Hepsi de izleyicinin yoğun ilgisi ve sevgisiyle karşılaşıyor, kimilerinde yapıtın özünden uzaklaştığı savlansa da...

İnek Şaban karakterini Suzan Uztan adlı bir bayan oyuncunun canlandırdığı “Hababam Sınıfı”, ilk kez 1966’da Ulvi Uraz Tiyatro Topluluğunca Beyoğlu Küçük Sahnede   sahnelendiğinde kapalı gişe oynuyor. “Hababam Sınıfı”nda o günlerin genç oyuncularından Zeki Alasya, Metin Akpınar, Ercan Yazgan, Ahmet Gülhan ve Suzan Uztan ile birlikte Ali Yalaz, Ulvi Uraz ve Zihni Küçümen rol alıyor.    

GÜDÜK NECMİ YAZARIN TA KENDİSİ

Rahatlıkla onun bu yapıtı için yazar ve anlatıcının aynı kişiler olduğunu söylemenin ötesinde kahramanlardan birinin de yazar olduğunu rahatlıkla söyleyebiliriz. Peki Rıfat Ilgaz “Hababam Sınıfı” adlı romanının neresinde? Kastamonu’daki öğrencilik yıllarından başlayarak, öğretmenlik günlerindeki yaşadıkları yapıtın bel kemiğini ve ruhunu oluşturuyor. Güdük Necmi yazarın ta kendisidir. Çünkü bu ad ona Kastamonu öğretmen Okulunda arkadaşlarınca veriliyor.  Rıfat Ilgaz romandaki kişilerini şöyle anlatıyor:

“… Aslında bu olaylar Kastamonu Lisesi’nde ve Kastamonu Muallim Mektebi’nde başımdan geçen, çevremde cereyan eden gerçek olaylardı. Ben onları biraz süsledim o kadar… Romanda İnek Şaban, Güdük Necmi, Kalem Şakir, Sidikli Turan, Erkek Sevim vb. tipler gerçek hayatta aynen yaşamıştır. Kel Mahmut öğretmenimizdi. Gerçek adını tabii değiştirdim. İnek Şaban’ın asıl ismi Ahmet’tir, hayattadır ve Safranbolu’da yaşıyor. Hababam Sınıfı 73 öyküden oluşmuş bir romandır. Yazdıkça gelişmiştir, güzelleşmiştir…. Güdük Necmi benim. Nihat Dicle hocamız müdür yardımcısıydı ve Kel Mahmut tipinde canlandırdım. Safranbolulu Ahmet de İnek Şaban oldu. 120 kiloluk bir Tulum Fehmi’miz vardı. Fehmi’ye iki porsiyon yemek çıkardı. Fehmi de Tulum Hayri oldu. Hademe Şerife Hanım, Hafize Ana tipinde canlandı. Fransızcacı Sedat Bey yine aynı rolde. Badi Ekrem beden hocası Dadaylı Rehmicük’tür.” (Mehmet Saydur, Rıfat Ilgazlı Yıllar)

Prof. Dr.Emin Özdemir’in  dediği gibi Hababam Sınıfı “Eğitim fakültelerinde, öğretmen adaylarına ders kitabı olarak okutulması gerek!” 

Nice yıllara 60. yıllara Rıfat Ilgaz’ın ölümsüz yapıtı  Hababam Sınıfı!