07 Eylül 2017 00:54

Enflasyonun gösterdiği

Enflasyonun gösterdiği

Fotoğraf: Envato

Paylaş

Bu hafta TÜİK’in açıkladığı tüketici fiyat endeksi (TÜFE) ve yurt içi üretici fiyat endeksi (Yİ-ÜFE) enflasyonun çift hanelere demir attığını gösteriyor. Enflasyonun gelecek aylarda da yükseliş seyrini sürdürmesi kaçınılmaz. Çekirdek enflasyonun seyri de bu yönde. Çekirdek enflasyon, enerji ve gıda gibi mevsimsel fiyat dalgalanmalarından fazlaca etkilenen mal ve hizmet gruplarındaki fiyat hareketleri dışarıda tutularak hesaplanan enflasyon. Bu tip mal ve hizmetleri dışarıda tuttuğunuzda enflasyonun gerisinde yatan yapısal problemleri ya da enflasyonu özde etkileyen temel faktörleri daha net görebilirsiniz. TÜİK ağustos verileriyle birlikte çekirdek enflasyon hesaplamalarını da çeşitlendirdi. Eski H ve I endeksleri yenilerken yeni bir endeksi de bu hesaplamalara ekledi. Mevsimlik ürünler dışarıda bırakıldığında hesaplanan çekirdek enflasyon geçen yılın ağustos ayına göre yüzde 11.11 düzeyinde artmış. Bu mevcut açıklanan tüketici enflasyonunun (yüzde 10.68) temelde güçlü biçimde desteklendiğini gösteriyor. 

***

Enflasyon verisi ekonominin genel görünümü hakkında fikir edinebileceğimiz bir gösterge. Öyleyse çift haneli enflasyonumuzun temeline biraz daha yakından bakalım. Öncelikle dört çekirdek enflasyon sınıfında da yıllık değişimin yüzde 10’u aşıyor olması, yaşanan enflasyonun dönemsel, mevsimlik ya da geçici bir karakteri olmadığını aksine yapısal nedenlere dayandığını gösteriyor. Nedir bu yapısal nedenler dediğimizde de dikkatimizi ilk çeken şey aylardır tüketici enflasyonunun (TÜFE) üzerinde seyreden üretici enflasyonu (Yİ-ÜFE) oluyor. Üretimde maliyet baskısı gecikmeli olarak satış fiyatlarına yansıyor. Son açıklanan rakamlara geçen yıla göre Yİ-ÜFE’deki artış yüzde 16.34. Üretici enflasyonu tüketici enflasyonunu daha da yukarıya taşıyacaktır. Üreticinin karşı karşıya kaldığı maliyetler bir yanıyla tüketicilere yansıtılacak ve enflasyon alevlenecek, bir yanıyla da maliyetlerdeki artış çalışanlara daha az ücret ve daha ağır çalışma koşullarının dayatılması sonucunu doğuracaktır. Maliyet artışlarında ilk akla gelen işçiler, emekçiler…

***

Tüketicilerin karşı karşıya olduğu yüzde 10.68’lik enflasyonda aslan payı ulaştırmanın. Ulaştırma hizmetlerinin fiyatları geçen yıla göre yüzde 17.38 artmış. İkinci sırada gıda ve alkolsüz içecekler var. Bu başlıktaki artış yüzde 11.97. Ürün bazında bakarsak, en çok fiyatı artan ürün yumurta olmuş: yüzde 16.85. Bölgesel açıdan bir karşılaştırma yaptığımızda da en yüksek artışın Gaziantep, Adıyaman ve Kilis’te (yüzde 12.89) olduğunu görüyoruz. Bu iller Suriye savaşından en çok etkilenen bölge. Etkilenme sadece insani anlamda değil ekonomik olarak da bir hareket ve etkileşim var!

***

Üretici enflasyonunda temel maliyet unsurunun aramalı (üretici malları) fiyatlarındaki yıllık yüzde 21.61’lik artış olduğunu görüyoruz. Bunun gerisinde yıl boyu dolar ve avro karşısında değer yitiren TL ve ithalat alternatiflerindeki daralma var. Enerjinin etkisi daha sınırlı kalmış: yüzde 12.51. Bu da üretici enflasyondaki hızlı hareketin “geçici” bir nitelikte olmadığını gösteriyor. Üreticinin maliyetinde zirveye oynayan sektörler kok ve rafine petrol ürünleri (yüzde 43.47) ile ana metaller (yüzde 42.54). Bu iki sektör sadece maliyetleri en hızlı yükselen sektörler değil aynı zamanda sanayinin en önemli iki girdisini sağlayan sektörler. Ana metal ve rafine petrol ürünü maliyetlerindeki artış tüm sektörleri süratli bir biçimde etkisi altına alır. Özelikle metal sektöründe TİS üzerindeki tartışmaların çatışmalı halinin gerisinde de bu baskı var. 

***

Neticede ekonomi hasta ve hastalık; enflasyon, milli gelir, kapasite kullanım oranı, tüketici güven endeksi ve benzeri veriler üzerinden gözlemlenebiliyor. Ekonomi yönetiminin tedbirleri ise hastalığı ortadan kaldırmak yerine, “Başkasına bulaştırmadan geçmez” inancıyla yükü geniş kesimlere dağıtma niteliğinde. 

YAZARIN DİĞER YAZILARI
Sefer Selvi Karikatürleri
Evrensel Gazetesi Birinci Sayfa
Evrensel Ege Sayfaları
EVRENSEL EGE

Ege'den daha fazla haber, röportaj, mektup, analiz ve köşe yazısı...