Genç Karl Marx: Bir başlangıç

Yoksul olduğu kıyafetinden belli bir grup insan ormanda dal toplamaktadır. Uzaktan atların sesi duyulduğunda kaçışmaya başlarlar. Atın üstünde kırbaç sallayarak gelen üniformalılar, kucağına kuru dalları toplamayı ölümle cezalandıracaktır. 

Avrupa’nın içinde bulunduğu yoksulluk ve zorbalığı özetleyen bu sahneyle açılıyor film. Kıta ayaklanmalarla, iktidar değişiklikleriyle çalkalanmakta, 1848’in az öncesinde bir devrimci durum yaşanmaktadır. Bu sahnenin seyirciye az çok bunu hissettirdiği belki söylenebilir. Ama ne olmadığı da not düşülsün, fragmanda bu görüntülere eşlik eden sesin dediği gibi, “sınıf mücadeleleri”, “burjuvazi ve proletarya”. Genç Karl Marx filmi bu etkili düşünür ve mücadele insanının Engels’le tanışıp ömür boyu sürecek dostluğun ve yoldaşlığın temelini attıkları gençlik dönemini anlatıyor. Çarpıtmadan kaçınan, Marx’ın düşüncelerini ve hayatını doğru yansıtmaya çalışan, daha çok da enerjik, hırslı, duygusal bir adam olarak anlatmayı deneyen bir film. Basitleşme, yüzeyselleşme, fikir ve eylemlerin “magazin”le harmanlanması, bu popüler türün doğal sonuçları. Genç Karl Marx öğretici işlevi pek kuvvetli olmayan ama merak uyandırmada oldukça başarılı bir film olarak görülebilir. 

Film, Marx’ın doktorasını tamamlamış, çiçeği burnunda gazeteci olduğu dönemde başlıyor. Köln’de Rheinische Zeitung’un çıktığı dönem, Prusya devletinin baskısı, patronun baskıya daha fazla dayanamayışı, hem bir emekçi, hem emekçi davasının savunucusu olarak Marx’ın duyduğumuz ilk tartışmalarına yol açacaktır. Gazete kapanır, Marx işsiz kalır, Paris’e yerleşmek zorunda kalırlar. Bu arada, İngiltere’de İşçi Sınıfının Durumu’nu yayımlamış olan Friedrich Engels ile tanışırlar. Birbirlerini uzaktan takip etmekte, biraz da ön yargıyla yaklaşmaktadırlar. Ancak bu karşılaşmada çabuk ısınır ve bir daha ayrılmamak üzere yollarını birleştirirler. Birlikte sarhoş olur, kitap yazmaya karar verirler. Bu kitap, ilk ortak çalışmaları Kutsal Aile, ya da Eleştirel Eleştirinin Eleştirisi olur. Marx ailesi bu kez Brüksel’e taşınır, bir süre sonra Engels de gelir. Sonra hızla, birkaç yıl sonraya atlanır, 1848 gelip çatar. Adiller Birliğine katılmaları, birliğin adını Komünistler Birliği olarak değiştirmesi ve bir manifesto yazmak üzere Marx ile Engels’in görevlendirilmesine geçilir ki, hikaye etkileyici bir final yapabilsin. Mücadele çizgilerini netleştirmiş iki genç adam, cümle cümle üstünden geçerek, işçi sınıfı mücadelesinin o özlü metnine, Komünist Manifesto’ya son halini verir. 

Biyografik film kalıplarına tamamen sadık bir film Genç Karl Marx. Başarıları ve düşüşleri, ciddi ve rahat anları, sevinçleri ve hüzünleri, dengeyi bozmadan sıralayarak, seyirciyi detaylarda fazla bekletmeden tamamlıyor. Kapanış jeneriğinde, herhalde Marx’ın tarihi etkilemesine örnek olarak yer alan 20. yüzyıldan çeşitli haber görüntüleri, sınıf mücadelesine değil, el sıkışan politikacılara odaklanan bir özet. 

Genç Karl Marx’ta anlatılan dönem, 1840’lı yıllar içinde atlaya atlaya seçilmiş, Galina Serebryakova’nın romanı Ateşi Çalmak’ın daha çok ikinci cildi civarı - ki romanın beş cildi de, izleyip Marx’ın hayatına ilişkin bilgisini ilerletmek isteyen okura önerilecek en iyi kitap olsa gerektir. Bu dönemin aslında Marx’ın dehası ve dünyayı değiştirme gücünü tarif etmek için en uygunu olup olmadığı tartışılır. Üstelik, bu kadar çok polemiğin, fikrin, eylemin dar zamanda anlatılması, her zaman yavanlık tehlikesi içerir. Buna rağmen, filmin en kayda değer yanı, Marx’ın anlatılması tercih edilen özellikleri, ki seçilen dönem de bununla örtüşüyor. Genç, dinamik, heyecanlı, polemiğe düşkün, ateşli, coşkulu, çevresine etki saçan, meydan okuyan... Bir yandan romantik, ailesine düşkün, davasına adanmışlıktan ailesinin geçimini sağlayamamaktan muzdarip. Dikkate değer, çünkü neredeyse ondan beri, Marx’la temsil edilen her şeye, düşüncelerine, takipçilerine atfedilen imajdan, Marksçılığın üstüne yapıştırılan bütün olumsuz etiketlerden esirgenen özellikler bunlar. Ehlileşmiş bir Marx’ın özellikleri değiller, vurgulanmaları elbet hayırlıdır. Marx’ı sinemada izlemek için güzel başlangıç. 

Filmin Berlin Film Festivali’ndeki gösterişli açılışından başlayarak, bu “hayalet”e sinemada, sanatta, popüler kültürde yeniden rastlamaya başlayacağız gibi görünüyor. Seyirci de çektiğini gören burjuvalar yer yer benzer örneklerin önünü açabilir, bunun kadar sadık olmayan anlatılar da piyasaya sürebilir. Marx’ın hayatını anlatan ilk “gibi” bir film olan -kolayca ulaşılabilen ilk film olacak- Genç Karl Marx, Marx’ın fikrini öğrenmek isteyenler için de bir başlangıç olabilir.