Taşeron tekeline doğru

PTT AŞ Kanun Tasarısı ve Türkiye Demiryollarının Serbestleştirilmesi Hakkında Kanun Tasarısı alt komisyonlarda son halini aldı. İki tasarının da Meclis’te yasalaştırılması planlanıyor.  
***
Türkiye Demiryollarının Serbestleştirilmesi Hakkında Kanun Tasarısı ile demiryolu taşımacılığının özel kesim sermayeye açılması hedefleniyor.
Demiryolları kanunuyla ülkenin dört bir yanının “rant ağlarıyla” örülmesi de olanaklı hale gelecek. Biliyorsunuz, banliyo hatları birçok bölgede çalışamaz hale getirildi. Haydarpaşa ve Sirkeci Garı gibi tarihi mekanlar ise yeni kentsel dönüşüm projeleri kapsamında “kamusal” niteliklerinden kurtarılıyor!
TCDD’ye bağlı 28 bin çalışan bulunuyor. Atılan adımlar, bir çoğunun yakın dönemde güvencesiz, sendikasız, düşük ücretle taşeron şirketlere bağlı çalışmalarına yol açacak. Demiryollarındaki düzenleme salt özelleştirmeden ibaret değil. Hem özel kesim sermaye -Ulaştırma Bakanlığı’nın izin vermesi halinde- istediği bölgede yeni hat açacak ve bu hattın geçtiği yerleşim bölgelerinde devlet işletmeci firma adına kamulaştırma yapacak hem de devlete ait hatlardaki tüm hizmetler taşeron firmalar aracılığıyla yürütlebilecek. Bildiğimiz taşeron hastalığı bu alanı da yutmak üzere.
Konunun bir de kamusal niteliği var. Demiryollarının ilk tercih sebebi düşük bedelli ulaşım imkanı sunması idi. Tren emekçilerin ulaşım aracı idi. Hem şehir içindeki banliyo hatları hem de şehirler arasındaki hatlar göreli ucuzluğu sebebiyle tercih ediliyordu. Bu alandaki “kamusal hizmet” özelliği yeni yasayla tarih olacak.
Birleşik Taşımacılık Sendikası (BTS) Başkanı Yavuz Demirkol ile görüştüm. Kendisi, yasa tasarısında öngörülen taşeron uygulamasının ve banliyo hatlarının bakımsız bırakılmasının hem çalışanları tehdit ettiğini hem de demiryollarından hizmet alan vatandaşları mağdur edeceğini söylüyor. Tarasının “serbestleştirme” ifadesinin özü yansıtmadığını da ifade ediyor.
***
PTT AŞ kanun tasarısı ise aslında PTT çalışanlarının kefalet sandığındaki paralarına 2004 yılında el konulmasıyla başlayan bir taşeronculuk faaliyetinin son adımı. Haber-Sen Başkanı Ufuk Beytekin ile süreci konuştum. Beytekin, 2004 yılında el konulan kefalet sandığındaki birikmiş parayla PTT’nin altyapısının iyileştirildiğini ve artık “satılabilir” hale getirildiğini söylüyor. Yeni tasarıyla PTT hizmetlerinin “kamusal” niteliği yerine “karşılanabilir ücret” kavramının kullanılmasının dikkat çekici olduğunu söyleyen Beytekin, “Kendi çocuklarına reva görmedikleri hizmeti, halkın çocuklarına kader diye belletmeye çalışıyorlar” diyor.
Ufuk Beytekin, sorunun sadece PTT çalışanlarının sorunu olmadığını ve PTT aracılığıyla yürütülen hizmetlerin piyasalaştırılmaya çalışıldığını ve adeta devlet tekeli yerine taşeron tekeli yaratılmaya çalıştığını söylüyor. PTT deyince genellikle insanların sadece “mektup işi” yapan yer diye düşündüğünü ancak kargo teklinden bankacılık yasasına tabi olmadan bankacılık hizmeti yürütme yetkisine kadar birçok stratejik ayrıcalığın var olduğunu ve yeni düzenlemeyle birlikte bu hakların taşeron şirketlere hediye edileceğini söylüyor.Yarın (Çarşamba) günü PTT çalışanları iş bırakma eylemi yapacaklar. Ancak, Haber-Sen Başkanı kendileri dışındaki sendikaların sürece “uzlaşmacı” bir tutumla yaklaştıklarından şikayetçi.
***
Gerek demiryolları ve gerekse PTT hizmetleri konusunda yakın dönemde yaşanacak gelişmeler, müdahaleci devletten proaktif devlete dönüşümün çarpıcı örnekleri. Proaktif devlet, ekonomik faaliyette bulunan devlet yerine özel kesim sermaye için doğrudan düzenlemeye giden devleti betimliyor. Bu iki alanda yaşanacak taşeronlaşma; ilk elden onbinlerce çalışanı ve ailesini etkileyecek ama çok daha vahimi toplumsal birikimin seçilecek bazı sermaye gruplarına peşkeş çekilecek olmasıdır. Hem bu alanlarda üretilen “kamusal fayda” ortadan kalkacak hem de hep birlikte oluşturduğumuz değerler “bizim” olmaktan çıkacak.
Özelleştirme savunucularının geçmişten bugüne sığındıkları yegane bahane Devlet Tekeli’nin olumsuzlujlarıydı. Yerine koydukları ise Taşeron Tekeli!