Güney Amerika sineması üzerine notlar

Dünya çapında büyük yazarlar yetiştiren Güney Amerika’da sinema sanatı özellikle son yıllarda giderek gelişiyor ve kendini kabul ettiriyor. Özellikle Arjantin ve Brezilya sinemaları, dünya sahnesine çıkmaya başladı.
Brezilya sinema tarihi, 1896 yılına kadar uzanıyor. İlk filmler, Rio de Janeiro ve São Paulo’da gösterilmiş. 1911’den sonra ise edebiyat uyarlamaları filme çekilmeye başlanmış. İtalya’dan göç eden yönetmenler, sinema sanatına hükmetmeye başlamışlar. Özellikle bu dönemde Brezilyalı Yazar, José de Alencar’ın kitapları filme çekilmiş. Yazarın, “A Viuvinha”, “Iracema”, “Ubirajara” ve başka yapıtları sinema dünyasına kazandırılmış.
Diktatörlük döneminde uygulanan yoğun sansür, sinema sanatının gelişimini de olumsuz yönde etkilemiş. Bu dönemde daha çok tarihi, geçmişe dönük filmler yapılmış. 1970’lerde aynı Türkiye’de olduğu gibi sinema sanatına porno sektörü egemen olmuş ve porno filmler birbiri ardına piyasaya sürülmüş. Bir de bizim “Çakırcalı Efe” türünde filmler var. Bunlar genellikle, Kuzeydoğu Brezilya’da efsane olmuş “Lampião” lakaplı bir eşkıyanın öyküsünü anlatıyor. Bu öyküyü işleyen birçok film ve dizi çekilmiş.
Brezilya sinema geleneğinde Hollywood taklidi, çok kötü kalitesiz filmlerin yanı sıra (özellikle komediler) son derece kaliteli filmlere de rastlamak olası. Kuzeydoğu Brezilya film geleneğinde, genellikle kırsal kesim insanlarını anlatan ve Türkiye’de olduğu gibi kan davası gibi sorunları işleyen filmler var. Orta Brezilya filmleri ise yine kırsal kökenli “Sertanejo” denilen geleneği anlatıyor. Böyle bir müzik türü de var. Bu filmlerin iyi örnekleri arasında ünlü müzisyenler Zeze di Camargo ve Luciano’nun hayat öykülerinin anlatıldığı “Dois Filhos de Francisco (Francisco’nun İki Oğlu)” adlı film var. Bu filmi izlediğimde, Brezilya’nın orta kesiminde yaşayan yoksul insanları daha iyi anlamıştım. Çorak topraklar, yağmurun az yağması nedeniyle su yoksunluğu içinde mücadele eden bu insanlar, ilk fırsatta São Paulo’ya göç ederek orada bir umut, bir iş arıyorlar. Yine en iyi filmlerden birisi olarak gösterilen Nelson Prerira dos Santos’un yönettiği “Vidas Secas (Kuru Hayatlar)” bu bölge insanlarını anlatıyor.
Ayrıca ülkenin kuzeyindeki Rio Grande do Sul bölgesinde yaşayan sığır çobanlarının (Gaucho) öyküsünü anlatan filmler de var. Bunlar da, hayvancılıkla geçinen kırsal kesim insanlarının öyküleri.
Son yıllarda Brezilyalı aktörler de dünya sahnesine çıkmaya başladılar. Hollywood yapımı film ve dizilerde rol alıyorlar. Örneğin “300” filminde oynayan Rodrigo Santora, Brezilya’nın en iyi aktörü olarak ödüllendirilmiş bir sanatçı. Lazaru Ramos da Emmy ödüllerine aday gösterilen Brezilyalı oyunculardan ve birçok filme imza atmış başarılı bir aktör. Tiyatro ve televizyon dizilerinde de rol alıyor. Selton Melo ise son yılların öne çıkan genç kuşak sanatçılarından biri. Onun da birkaç filmini izledim. Bunlardan biri, Londra’da İngiliz polisi tarafından metroda öldürülen Brezilyalı gencin öyküsünü anlattığı, “Jean Charles” ile Rio de Janeiro’nun en büyük uyuşturucu kaçakçısını oynadığı  “Meu nome é Johnyy (Benim adım Johnny)” filmleri.
Yine önemli Brezilyalı aktör ve aktrisler arasında Tony Ramos, Lima Duarte, Osmar Prado, José Wilker, Marco Nanini, Antônio Fagundes, Paulo Autran, Raul Cortez, Fernanda Montenegro, Gloria Menezes de sayılabilir.
Ulusal ve uluslararası festivallerde 28 ödül alan, Paulo Lins’in kitabından sinemaya uyarlanan ve Fernando Meirelles tarafından yönetilen “Cidade de Deus (Tanrıkent)”, filmi Rio de Janeiro’nun ünlü gecekondularından (Favela) birinde çekilmiş. Filmin bir özelliği de, bölgede yaşayan ve sinema deneyimi olmayan insanlarla çekilmiş olması. Bu da filme gerçekçi ve doğal bir hava katmış.
Brezilya Gramado Film Festivali uluslararası bir etkinlik ve aynı zamanda ülkenin en önemli film festivali. Gramado, ülkenin kuzeyinde bir kent. Festivalde, 24 ayrı kategoride ödül veriliyor. Devam edecek...