Bu maçın daha rövanşı var

Elif GÖRGÜ

İlk futbol maçları göçmen işçiler arasında, tramvay şirketi işçileriyle gaz şirketi işçileri arasında oynandı Brezilya’da.
1870’te okumak için gittiği İngiltere’den yanında iki futbol topu ile gelerek ülkeye futbolu getiren de tramvay şirketi çalışanının oğluydu. Sonra o da aynı şirkette işe girdi.
Zenginler ne yapıp edip futbolu kendi oyuncakları yapmayı bildiler ancak bu da kısa sürdü.
1915 yılında Rio de Janeiro’da yayınlanan Sports isimli dergide şöyle yazıyordu:
“Toplumda belli bir yeri olan bizler, bir işçiyle, bir şöförle birlikte oynamak zorunda kalacağız. Böylelikle bu sporla uğraşmak, bir zevkten bir fedakarlığa dönüşüyor”*
Ve yine böylelikle futbolun zevki ve çilesi siyah ve melez yoksullara, futboldan parayı kırma
fedakarlığı da zengin beyazlara kaldı.
Brezilya futbolunda renk değişimi sancılı oldu. 26 yılda 1329 gol atan melez Arthur Friedenreich 26 yıl boyunca bedava çalıştı. Emeğinin karşılığı ırkçılık kurundan ödendi. Beyaz futbolcuların gittiği kulüplere alınmadı, havuzlara sokulmadı, partilere kabul edilmedi. “Futbolun Kralı” oldu ama takım arkadaşlarının eşiti olamadı.
Arthur, köleliğin kaldırılmasından sadece dört yıl sonra, 1892’de doğmuştu. Yüz yıldan fazla zaman sonra ülkesinde ırkçılık sürüyor. 21. yüzyılın orta sınıf sarayları AVM’lere bile renklerine göre alınıyor hemşehrileri.
Brezilya’da işçi sınıfı ve yoksulların çoğu ise hâlâ siyahlar ve melezlerden oluşuyor.
Ve şimdi o işçiler, eğer bir futbol yıldızı olamamışlarsa, en ucuzu 440 dolar olan kupa maçlarını mesai çıkışı televizyondan izleyebilecekler. En iyi futbolcuların çıktığı mahallelerde kimse dışarı çıkamasın diye askeri polisler uzun namlulu silahlarıyla nöbet tutacak.
Kupa öncesi grev yaptılar diye işten atılan 42 metro işçisine milli takımlarının attıkları goller teselli olamayacak.

FUTBOL TARİHİNE GEÇMEYECEK İSİMLER
20. Dünya Kupası’nın tüm gollerini, oyuncularını ve önemli tüm pozisyonlarını ezberleyecek olan futbol hafızası, 11 kişinin ismini ise çoktan unuttu bile. Portekizce dışındaki dillere sadece rakam olarak çevrilen o 11 isim bari bizim buralarda kayıtlara geçsin diye tek tek yazalım. Hepsi Kupa maçları için inşa edilen ya da yenilenen stat inşaatlarında öldüler.
Sao Paulo’da Arena Palestra Stadyumunda 34 yaşındaki inşaat işçisi Carlos de Jesus -ki adaşı Brezilyalı ünlü bir futbolcudur- inşaattan düşerek yaşamını yitirdi. 3 çocuk babasıydı.
Araci da Silva Bernardes 40 yaşındaydı. Porto Alegre stadında elektrik çarpması sonucu öldü.
Corinthians Stadyumu’nda 23 yaşındaki Fábio Hamilton da Cruz düşerek hayatını kaybetti. İnşaat mahkeme tarafından durduruldu, ancak Kupa açılışı burada yapılacağı için bir hafta sonra yeniden başladı.
55 yaşındaki Portekiz vatandaşı Antônio José Pita Martins, Manaus kentindeki Amazônia Stadyumu’nda kafa üstü düşerek öldü. Marcleudo de Melo Ferreira, 35 metreden düştüğünde 22 yaşındaydı. 49 yaşındaki José Antônio da Silva Nascimento aynı gün kalp krizi yüzünden kapadı gözlerini hayata. Ailesi çalışma saatlerinin çok yoğun olduğunu açıkladı. 55 yaşındaki Abel de Oliveira da, Belo Horizonte kentindeki Minas Stadyumunda çalışırken kalp krizi geçirmişti.
Raimundo Nonato Lima da Costa, Amazônia Stadyumu’ndan düşerek can verdi. 42 yaşındaki Fábio Luiz Pereira ve  44 yaşındaki Ronaldo Oliveira dos Santos, Sao Paulo’daki stadyum inşaatı sırasında bir vincin çarpmasıyla öldüler.
21 yaşındaki José Afonso de Oliveira Rodrigues ise başkent Brasilia’daki Ulusal Stadyum inşaatında çalışıyordu ve 30 metreden düştüğünde kurtulması imkansızdı.

EN ÇOK KAZANANLAR
Brezilya’da Dünya Kupası, inşaat sektöründe 3 milyon 120 bin yeni istihdam yarattı. İş kazaları da aynı oranda arttı. 2010 yılında 55 bin, 2012 yılında 62 bin iş kazası meydana geldi. Sadece Sao Paulo’da 2013 yılında 7 bin 133 iş kazası yaşandı.
Brezilyalı işçiler yetmeyince başka ülkelerin işçileri de geldi stadyumları omuzlamaya. En çok da Haitililer... 2010’da depremle yıkılan ve batı yarıkürenin en yoksul ülkesi olan ülkelerinden, Dünya Kupasını inşa etmek için Brezilya’ya göç ettiler. Önemli kısmının üniversite diploması vardı ancak inşaatlarda en insanlık dışı koşullarda çalıştırılanlar da onlar oldu.
İnşaatların ihalesini alan ve ölen işçilerin çoğunun da patronu Andrade Gutierrez inşaat şirketi ise büyük ihtimalle paraya para demedi. Şirket 2008 başkanlık seçimlerinde Başkan Dilma Rousseff’in seçim kampanyasına on binlerce dolar bağışta bulunmuştu.
Brezilyalı işçiler ise Latin Amerika’nın en asgari ücretini, aylık 724 real (306 dolar) kazanıyorlar. 200 binden fazla çalışanı olan dev inşaat şirketi kamu ihalelerinin çoğunu da cebine indiriyor.

BU MAÇLARIN RÖVANŞI DA VAR
İnşaat işçileri sadece çalışırken ölmediler Brezilya’da. Örneğin 47 yaşındaki inşaat işçisi Amarildo, Rio’nun en büyük favelası, yani gecekondu mahallesi Rocinha’da yaşıyordu ve geçtimiz yıl haziran halk eylemlerinden sonra Brezilya polisi ilk bu mahallelere baskın düzenlemişti. Amarildo’nun işkence yapılarak öldürülmüş bedeni günler sonra bulundu. O polisler tutuklandı. Şimdi aynı mahallelerde yine silahlı polisler Dünya Kupası nöbeti tutuyor.
Brezilya’da sistemin tüm egemen güçleri, neoliberalizmin teknik direktörlüğünde, en iyi taktikleri çözmüş şampiyon bir futbol takımı edasıyla kenetlenmiş, Brezilya yoksullarının kalesine gol üstüne gol atıyor anlayacağınız.
Ancak bu takımın taraftarları giderek azalıyor, hergün ayrı bir grev ve eylemle çalım üzerine çalım atan rakipleri güçleniyor. Hem herkes bilir ki Brezilyanın en iyi futbolcuları hep en yoksul mahallelerden çıkar.
Brezilya emekçilerinin, bugüne kadar verdikleri maçların rövanşını, örneğin 4 Ekim 2014 ‘Devlet Başkanlığı Seçimleri’ karşılaşmalarında almaları ise en fazla 1950 Dünya Kupasını Uruguay’ın alması kadar imkansız olabilir**.  

* Eduardo Galeano, Güneşte ve Gölgede Futbol, Can Yayınları
** Yine Brezilya’da yapılan 1950 Dünya Kupası’nda Brezilya’nın şampiyonluğuna kesin gözüyle bakılırken hiç şans verilmeyen Uruguay Brezilya’yı yenerek Kupa’nın en beklenmedik sahibi oldu.