Kolombiya, müzakere ve seçim

Ferhat SARI

Dünya, farklı kıtalarda gerçekleştirilen seçimlerin belirleyici olduğu iki haftayı geride bırakmak üzere. Bu süre içerisinde Hindistan, Ukrayna, Avrupa Birliği ülkeleri, Kolombiya ve Mısır’da seçmenler sandık başına gitti. Bahsi geçen ülkeler arasında coğrafi olarak Türkiye’ye en uzak konumda bulunmasına rağmen Kolombiya, ilk turu 25 Mayıs’ta gerçekleştirilen devlet başkanlığı seçimlerine ülkenin en büyük gerilla örgütü olan FARC ile yürütülen barış görüşmelerinin damga vurması sebebiyle, dikkat çekici bir yerde duruyor.
Kolombiya devleti ile FARC arasında 50 yıldan bu yana devam eden savaşta şimdiye kadar 220 binden fazla insan hayatını yitirdi ve yaklaşık 6 milyon kişi yerinden edildi. 1982 yılından beri gelgitli bir seyir izleyen müzakere süreci 2012 kasımında tekrar devreye girdi. Söz konusu tarihte Küba’da başlayan ilk doğrudan görüşmeler bugüne kadar devam etti. Bu süre boyunca taraflar 6 temel madde (Toprak reformu, siyasi katılım, silahsızlanma, uyuşturucu kaçakçılığı, kurbanların hakları ve barış anlaşmasının uygulanması) etrafında müzakere yürütürken, FARC geçtiğimiz yıl mayıs ayı sonunda yaptığı açıklamayla toprak reformu konusunda Kolombiya hükümetiyle anlaşmaya vardıklarını duyurdu.

ÜLKE TARİHİNİN EN KİRLİ SEÇİMİ

Barış masasında bunlar yaşanırken, 2014 yılıyla birlikte ülke seçim sath-ı mailine girdi. Seçimin en güçlü iki adayının kampanyasının merkezinde müzakere süreci vardı. Mevcut Başkan Juan Manuel Santos “Bu seçim barışla savaş arasındadır” diyerek barış görüşmelerini kendi lehinde kullanmaya çalışırken, bir önceki Başkan Alvaro Uribe’nin desteklediği Demokratik Merkez Partisi Adayı Oscar Ivan Zuluaga, Santos’u “FARC’ı ülkenin başına getirmeye çalışmakla” suçladı ve başkan olması halinde müzakere sürecini durduracağını açıkladı. Karşılıklı atışmalar öyle bir dereceye vardı ki, Kolombiyalı gazetecilere göre ülke tarihinin en kirli seçim kampanyası yaşanıyordu. Seçimlere az bir süre kala patlayan skandallar işin tuzu biberi oldu. Barış görüşmelerinin içeriğinin telefon dinlemeleri yoluyla elde edilmesi, bu dinlemelerle ilgili bir bilgisayar korsanının Zuluaga’nın seçim kampanyası yöneticisiyle irtibatının ortaya çıkması sonucu bu yöneticinin seçimlere birkaç hafta kala istifa etmek zorunda kalması,  Zuluaga’nın aynı korsanla gerçekleştirdiği gizli toplantının videosunun seçimlerden 8 gün önce ortaya çıkması, ABD’de hapis yatan Kolombiyalı bir uyuşturucu baronunun Amerikan savcılarına verdiği ifadenin (Kendisinin de arasında bulunduğu Kolombiya’nın en güçlü baronlarının Santos’un politika danışmanına 12 milyon dolar vermesi) Kolombiya basınına sızması, Uribe’nin Santos’u 2010 yılında seçim kampanyası için uyuşturucu baronlarından 2 milyon dolar almakla suçlaması bunlardan en çarpıcı olanlardı.

MÜZAKERENİN SOKAĞA YANSIMASI

El Pais gazetesinin muhabirinin aktardıklarına göre, müzakere sürecini sahiplenme savaşın yoğunlaştığı kırsal bölgeler (Ülke yüzölçümünün yüzde 10’una denk gelen bölgede nüfusun yüzde 5’ine tekabül eden 2.5 milyon kişi yaşıyor) ile yaklaşık 8 milyon kişinin yaşadığı Bogota gibi büyük şehirlerde farklılık gösteriyor. Savaşla yaşamaya alıştıklarını, onunla büyüdüklerini belirten bir Bogota sakini barış görüşmelerinden ziyade eğitim, sağlık gibi sorunları öne çıkartıyor “Ama yine de müzakere gerekli “şeklinde ekliyor. Aynı muhabir kent sakinlerinde FARC’a yönelik tepkinin yüksek ve aynı kesimlerde müzakere sürecinin başarıyla bitmesi yönünde ciddi bir kuşkunun olduğunu belirtiyor.

SEÇİMLERİN İLK TURU VE SONRASI

İlk turda 5 adayın yarıştığı seçimlerin ikinci turuna Mevcut Başkan Juan Manuel Santos ile bir önceki Başkan Alvaro Uribe’nin desteklediği Demokratik Merkez Partisi Adayı Oscar Ivan Zuluaga’nın kalması bekleniyordu. Öyle de oldu. Katılımın yüzde 40 olduğu ilk turdan aldığı yüzde29.25’ lik oy oranıyla (3 milyon 759 bin oy) Zuluaga birinci çıkarken,  Santos yüzde 25.69’da (3 milyon 301 bin oy) kaldı. Seçimin dikkat çekici yanlarından birisi, siyasal sisteme ve seçimde yarışan adaylara tepki anlamına gelen protesto oyları oranının yüzde 6 olmasıydı. Uribe döneminin eski Savunma Bakanı olan ve iki dönem onun Başkan Yardımcılığı görevini yürüten Santos bu seçimde, Devlet Başkanlığını kazandığı 2010 seçimlerinin ilk turunda aldığı oy sayısının neredeyse yarısını alabildi. Çeşitli kuruluşların kasım 2013 tarihinden bu yana gerçekleştirdikleri anketlerde (örneğin Ipsos’un kasım 2013 anketinde dağılım Santos yüzde 26, Zuluaga yüzde 12, kararsızlar yüzde 25, protesto oyları yüzde 21 şeklinde görünüyordu) açık ara önde olan Santos için durum seçim ayı olan mayıs 2014’te keskin bir şekilde değişti. Nisan ayı anketlerinde yüzde 8-12 oranında önde giden Santos, mayıs ayında yapılan Ipsos’un son anketinde Zuluaga’nın yüzde 1 oranında gerisinde görünüyordu.

Kolombiyalı gazeteciler Zuluaga’nın elde ettiği bu sonucu Alvaro Uribe’nin ülke siyasetindeki etkisinin hâlâ yaşamaya devam ettiğinin açık bir göstergesi olarak yorumluyorlar. Seçim uzmanlarının bir kısmı Zuluaga’nın FARC korkuluğunu başarıyla kullanırken Santos’un barış görüşmelerini  yeterince iyi “pazarlayamadığını” söylüyor, diğer bir kısmı görüşmelerin seçmenin önceliği olmadığını, sandığa gitmeyenler ve protesto oyları toplamının bu kadar yüksek olmasının (oransal olarak yüzde 60’a tekabül ediyor. 2010 seçimlerinde bu oran yüzde 50 idi) bunun bir göstergesi olduğunu iddia ediyor. Bu arada mayıs ayında patlak veren telefon dinleme ve video skandallarının Zuluaga’ ya yaradığını iddia edenler de bulunuyor. Hem fikir olunan nokta inisiyatifin artık Zuluaga’nın eline geçmiş olması.

İlk turda bahsi geçen iki adayın kapışmasının ortasında seyirci gibi kalan diğer 3 aday (Muhafazakar Parti adayı Ramirez, Alternatif Demokratik Kutup adayı Obregon ve Yeşil Parti adayı Penalosa) 15 Haziran’da gerçekleşecek 2. turun sonucunu belirleyecek gibi gözüküyor. Sırasıyla yüzde 15, yüzde 15 ve yüzde 8 oranında oy alan 3 adayın seçmenlerinin kime yöneleceği Kolombiya’nın yakın dönem geleceğinin en önemli sorusu olarak ortada duruyor.