Fanzin neferi Girdap

Anıl YURDAKUL
İstanbul

Ana akım medyanın topluma dayattığı kusurlu sisteme karşı olan fanzinler, nasıl ve nereden bilgi bulmalı, ne yeme(me)li, ne satın alma(ma)lı sorularını sorarken edebiyat, müzik, politika, feminizim, fotoğraf, çizgi roman, şiir konularını ele alan bandrolsüz, sansürsüz bağımsız yayın biçimi olmakla kalmazlar. Aynı zamanda ‘değişim dalgalarıyla’ toplumu ve bireyi kaybetmeye şartlamış siberpunk çağımızda fanzinler, kazanmayı öğreten antiyayın organı, yeraltı gazeteleridir.

Rashit çetesinin kurucu üyelerinden Tolga Özbey’e göre ‘Ayaklı Fanzin’ olarak anılan ‘Girdap’ 2000 yılından bu yana edebiyat, müzik, bireysel kolajlarından oluşan yayınlarını sürdürüyor. Fanzin, camiasıyla beraber 8 fanzin sergisi açtı, 4 kez fanzin etkinliği düzenledi. 2002 yılında ‘CSNS Yayınları’nı (Can Sıkıntısı Neşriyat Sokağı) kurdu. 2006 yılında şehir dışından gelen, on yıl önce yayımlanmış olsa dahi dağıtımda kalmaları amacıyla arşiv hizmeti ve dağıtımı sağlayan ‘İzmir Yer6 Disstro’’yu kurdu. 50’den fazla fabrikada çeşitli işlerde çalıştı, sendika faliyetlerini destekledi. Halen İzmir’de işporta açıyor, kapitalizme ortak olmayan ufak kafelere fanzinlerini dağıtıyor. Kimi zaman otobüste, vapurda fanzinlerini bırakarak kendi network ağını kuruyor.

YAZMAYA KAMYON ŞOFÖRÜ ENİŞTESİNİN ÖLÜMÜYLE BAŞLAR

Lakabını İzmirli rap camiasından alan Girdap, yazmaya 14 yaşında, çok değer verdiği kamyon şoförü olan eniştesinin ölümü sonrası kendisine söylemek, anlatmak istediklerini bir kağıda yazmasıyla başlar. Yazmanın kendisini iyi hissettirdiğini fark etmesiyle yazmaya devam eder.

“O yıllarda (’96-98) dergi çıkartmak, bir anlamda yayıncılık yapmak istiyordum. Novaya Lemliya ve Hongkong Virus Gruplarının Vokalisti Emin Yıldız’ın Karşıyaka’da Retro isimli dükkanında Tolga Özbey’in ‘Haylaz Erol’ ve Esat Cavit’in Mondo Trasho (isim babası John Waters) fanzinlerini fark ettim. Elle çok basit yapılabildiğini gördüm, üstelik bandrolsüz ve sansürsüzdü! ‘İzmir Coast’ isimli rap grubundan ‘göçmen’ ile fanzin çıkartalım dedik ve böylece bağımsız yayıncılığa adımımızı atmış olduk. Bu arada ‘e-zine’ olduğunu bilmeden kendi blog tarzı sitemden ‘e-zine’ yapıyordum.”

FABRİKADA İŞÇİLİK

2005 yılında askerden döndükten sonra altı ay kadar ağabeyinin yanında hediyelik eşya dükkanında çalışan Girdap için 2018’in ocak ayına kadar sürecek olan fabrika hayatı başlar. Bu süreçte 3 gün, 3.5 ay, 3 yıl gibi çeşitli sürelerle 50-60 fabrika gezer, plastik enjeksiyondan matbaaya dek geniş yelpazede işlerde işçi olarak bulunur. Yetinmez, sendika faaliyetlerine katılır. O günleri şöyle anlatıyor:

“Çalıştığım fabrikalardan birine bir gün sendikalı bir işçi geldi. Bu arkadaşın işten atılma kaygısı yoktu. Herkesin geçim derdi, çoluğu çocuğu var, kirası var yani işçilerin korkusu var! Toplam 30-35 kişiyiz. Arkadaş tek tek örgütlemeye çalıştı, fabrikaya sendikanın gelmesi için belirli sayıda sendikalı olunması gerekiyor ama arkadaşın söylediğine göre tek sendikalı olan bendim. Tamam işten ayrılmamak için sendikalı olmuyorlar ama yarın kendi çocukları yaşadıklarını yaşayacak!”

FANZİNLER HAKKINDA

- ’Do It Yourself’ (Kendin yap) kültürünün bir parçası olan fanzinler kendi kültürünü oluşturur ve senin için oluşturulan şeyi tüketmeyi kesmeni söyler! Bir anlamda kamu için yaratılan zevklerin üzerine sifonu çeker.

- 1920’lerin başında yayımlanan bilim kurgu dergileri ilk fanzin olarak kabul edilmekle beraber kimi araştırmacılar Walter Benjamin’in dahi fanzin yaptığını söylerken bir kısımsa 18. yy sonu kadınların oy hakkı için dağıtılan el ilanlarını fanzin kabul eder. 

- Samizdatların ve dadaistlerin sansürü kırma amacıyla yaptıkları dağıtımlar gerçek anlamda ilk fanzin örnekleri olarak gösterilmektedir -kesin değil-.

- Boyutları sekiz sayfa bir posta pulundan azıcık daha büyükten yüzden fazla sayfa ve “mektup” kağıdına kadar değişiyor. Spiral, zımba, plastik bantla veya dikilerek tutturulmuşlar da var, kitap gibi ciltli olanlar da. Bazıları sanat projesine, bazıları broşür ya da bültene benziyor. Ve bazıları kitaplara benzerken bazıları birebir kitap: tek bir fanzinin birden fazla sayısının toplaması ya da farklı fanzinlerden seçki antolojileri.”

- Fanzinler ahenksizdir; tasarımdaki dizilimleri ve içerikteki güçlü duyguları rahatsız edicidir. Çalkantılı bir dünyadan ihtilafsız bir kaçış sunmak yerine bu dünyaya ayna tutarlar. Kitle kültürünün mutlu fantezi dünyasına karşı olarak fanzinlerin pek çoğunun amacı okuyucuları sinirlendirmek, yazarın garip dünyasını anlamaları için uğraşmalarını sağlamaktır.

- Sansür denetimi olmadığından cinsellik, şiddet, uyuşturucu gibi underground konular işlenebilmektedir.

- Edebi kanona karşı çıkan antikahraman yaratırlar.

- Fanzin yazar ve okur ağları belirli mekanlarda ve etkinliklerde buluşur.

- “Zine” sözcüğü “fanzin”in kısaltılmasıdır, “magazin”in (dergi) değil. Fanzin araştırmacılarına göre dergi bir ürün, ticari bir maldır. Fanzin ise sevginin emeğidir ve kâr etmez. Bir dergide bilgi yalnızca sıradan bir unsurdur, reklamın krema doldusunun birbirine yapışmasını engelleyen ince dilimlenmiş bir katmandır. Öte yandan bilgi fanzinin var oluş sebebidir.

- Fanzinler belirli kamular için yaratılır ve hitap ettiği kamular belirli medya, janr ve dilleri kullanan belirli tür sosyal dünyalarda yaşayan belirli insanlardan oluşur.

- The İndependent Publishing Resource Center Kurucu Ortağı Rebecca Gilbert “Bir şirket ürünlerini pazarlamak, üzerinden para kazanmak için bir fanzin formatı kullandığında onu artık fanzin olarak adlandıramam. Niyet doğru değil.” (Son yıllarda endüstriyel yayıncıların cep kitapçığı yayımlaması bu soruna işaret etmektedir)

- ’90’lar Riot Grrrl hareketinin başlangıcı kabul edilmektedir. Hareketin en bilinen fanzinleri: Literal Bitch, Queenie.

- Teknolojinin gelişimiyle birlikte fanzinler sanal dünyaya taşındı.