01 Eylül 2019 08:43

80 yıl önce bugün: 1 Eylül 1939

İkinci Dünya Savaşı Almanya'nın 1 Eylül 1939'da Polonya'yı işgali ile başladı. 80 yıl sonra sürdürülen savaş ve silah politikaları, bu savaştan çok da ders alınmadığını gösteriyor.

Köln yıkıntıları - 1945

Paylaş

Yücel ÖZDEMİR
Köln

İkinci Dünya Savaşı’nın başlangıç günü olan 1 Eylül 1939, insanlık tarihi açısından en önemli dönüm noktalarından biri. Adolf Hitler'in başında olduğu Almanya'nın Polonya'ya 1 Eylül şafağında ilan ettiği işgal harekatının sonuçları çok ağır oldu. Değişik kaynaklara göre 60 milyon insan bu savaşta yaşamını yitirdi.

Savaşın en ağır bedellerinden birisini elbette genç bir cumhuriyet olan Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği (SSCB) ödedi. Savaşsız ve sömürüsüz bir dünya umuduyla 1917'de yapılan devrimin kapısına bu kez Hitler faşizmi dayanışmıştı.

Hitler faşizmi dönemindeki Alman resmi kaynaklarda, Almanya-Polonya sınırında, Polonyalı askerlerin Alman askerlere ateş açmasıyla savaşı başladığı yazılıyordu. Günlerce bunun propagandası yapıldı. İlk ateşin Polonya tarafından açıldığı doğru. Ancak ateş, Polonya üniforması giydirilen Alman askerleri tarafından açılmıştı.

Bu durumun sahnelendiği iki yer var. Birisi Danzig, diğeri de Gleiwitz (Gliwice).

BİRİNCİ ATEŞ: DANZİG'DEKİ ALMAN GEMİSİ

Savaş hazırlıkları kapsamında Avusturya'yı ve Çekya'nın bir bölümünü önceden işgal eden Hitler, Polonya'yı işgal etmek için sadece bir neden arıyordu. Ama savaşın başlaması için Hitler faşizmi tarafından eş zamanlı olarak “provokasyon” planlandı.

Kuzey Almanya'da bulunan Usedom adasında savaş ve askeri eğitim için tutulan “Schleswieg-Holstein” gemisi, 24 Ağustos'ta, Birinci Dünya Savaşı'na kadar Prusya'nın sınırları içinde yer alan Danzig ketine “dostluk ziyaretinde” bulunmak üzere hareket eder. Halbuki, geminin hareketinden bir gün önce 23 Ağustos 1939'da Almanya ile Sovyetler Birliği arasında tarafsızlık anlaşması imzalanmıştı.

Daha anlaşma yapılmadan geminin komutanı Gustav Kleikamp'i, 16 Ağustos'ta Berlin'e davet eden faşist rejim, savaş planı konusunda kendisini ayrıntılı biçimde bilgilendirdiği daha sonra ortaya çıkmıştı. Dolayısıyla, Kleikamp'ın komutasındaki geminin savaş için Usedom'dan yola çıktığı Almanlar tarafından biliniyordu.

Ünlü yazar Günter Grass'ın, Karl Marx'ın Das Kapital'i adadığı Wilhelm Wolf'un da memleketi olan Danzig, Birinci Dünya Savaşı'ndan sonra Milletler Cemiyeti tarafından güvenliği sağlanan, nüfusunun büyük bir çoğunluğunun Alman olduğu “bağımsız kent” olma özelliği taşıyordu. Bu kentin yeniden Almanya'ya bağlanması faşistlerin en önemli vaatleri arasında yer alıyordu.

25 Ağustos sabahı Danzig limanına varan “Schleswig-Holstein” gemisinde 225 donanma askeri bulunuyordu. Gemide makinist olarak görev yapan Hans Lots sonradan olanları şöyle anlatıyordu: “Hiç kimsenin dışarıya çıkmaya hakkı yoktu. Askerlerin hiç yoktu. Güverteye çıkanların bizden kamuflaj elbisesi alması gerekiyordu. Birkaç gün sonra Danzig'i kurtarmak için herkes dışarı emri verildi.”

1 Eylül gecesi saatler 4.45'i gösterdiğinde Danzig'deki yarımada Westerpatten'de bulunan Polonya'ya ait askeri depoya ateş açılmaya başlandı. Saldırı sırasında depoda 218 asker bulunuyordu. “Schleswih-Holstein”den açılan bu ateş Almanya'nın Polonya'yı işgalini, İkinci Dünya Savaşı'nın başlamasının işaret fişeğiydi.

İKİNCİ ATEŞ: GLEIWITZ RADYOSUNA BASKIN

Danzig'e bu savaş nedeni yaratması için “Schleswig-Holstein” gemisi gönderilirken, muhtemelen bir aksiliğin önüne geçmek için Almanya-Polonya sınırındaki Gleiwitz'de de Polonya askerlerinin üniforması giydirilen Alman askerleri (SS) radyo istasyonu işgal ettiridi.

31 Ağustos gecesi Berlin'den Gleiwitz'deki astı Alfred Naujocks'u telefonla arayan İçişleri Bakanı Reinhard Heydrich, “Büyük Anne öldü” (Großmutter gestorben) der. Bu önceden üzerinden anlaşmaya varılan paroladan başka bir şey değildi. Yani “Gleiwitz'deki radyo istasyonunu işgal provokasyonu devreye konulsun” denilmişti... Ve öyle de yapıldı. Kısa bir süre sonra Polonya askerlerinin elbiselerini giyen yarım düzine SS askerleri, radyoyu işgal eder ve “Dikkat Dikkat! Polonya direniş güçleri konuşuyor. Gleiwitz radyosu artık bizim elimizde” anonsu yapılır.

Bu mizansen de aynı gece savaşa gerekçe yapılır.

Her iki provokasyonun eşliğinde Saat 04.40'dan itibaren Alman savaş uçakları Polonya'yı bombalamaya başlar. İlk bombalar Wielun'a düşer. 1200 sivil hayatını kaybeder.

1 Eylül sabahı Rayştag'a geçen Adolf Hitler, radyodan da yayınlanan konuşmasına, “Saat 5.45'ten beri yapılan saldırıya cevap veriyoruz” açıklamasını yaptı. Devamla “Kadınlara ve çocuklara karışmayacağız. Hava kuvvetlerime saldırının askeri hedeflerle sınırlandırması emri verdim. Eğer buna rağmen durmazlarsa gözleriyle görecekleri, kulaklarıyla duyacakları bir cevap alırlar. Polonya bu gece topraklarımıza askerleriyle saldırdı. Saat 5.45'ten beri cevap veriliyor” diyordu.

HEDEF: LEBENSRAUM

Her ne kadar Hitler “cevap veriliyor” dese da ortada açıktan Polonya'yı işgal etme planının devreye konulması söz konusuydu. Zira ilk bombalar, sabaha karşı 04.40'ta bırakılmaya başlanmıştı. Sonradan da ilk saldırının Polonya tarafından yapıldığına dair en küçük bir delil bulunamadı.

Alman tekelleri için yeni pazar arayışını “Doğuda yeni yaşam alanı” (Lebensraum) yaratmayı planlayan ve bütün savaş hazırlıkları yapan faşist Hitler rejimi, savaşın patlak vermesi için sadece bir neden arıyordu. Düzenlediği mizansenlerle savaşa neden yaratmış oldu.

Ortada henüz “Polonya'ya karşı resmi savaş olmadığı sırada 1,5 milyon Alman askeri saldırıya geçmişti”.  O sırada Polonya'nın toplam asker sayısının 1,1 milyon olduğu tahmin ediliyordu. Bu nedenle direnme şansı neredeyse hiç yoktu.

1 Eylül şafağında bağlayan İkinci Dünya Savaşı'nın insanlığa faturası çok büyük oldu. Toplam 60 milyondan fazla insan hayatını kaybetti. 3 milyonu Yahudi olmak üzere toplam 6 milyon Polonya vatandaşı öldü. Başta Sovyetler olmak üzere diğer cephelerde büyük direnişler sergilendi. Ve büyük hayallerle savaşı başlatan Hitler faşizmi 8 Mayıs 1945'te yenilgiye uğratıldı.

80 YIL SONRAKİ DURUM

Her ne kadar bugün Almanya'da 80 yıl önce başlatılan savaş mahkum edilse de devlet yetkilileri silahlanma ve savaş politikaları devam ediyor. Cumhurbaşkanı Frank-Walter Steinmeier, sembolik olarak 80 yıl önce bombalamanın yapıldığı Weilun'a giderek Polonyalı mevkidaşı Andrzej Duda ile törenlere katıldı. Steinmeier konuşmasında, “Wielund ve Polonya'nın yerle bir edilmiş diğer birçok kenti ve köyü, Alman suçlarının diğer anma mekânları olan, Guernica'nın, Lidice'nin ve Oradour'un yanında yerini almalıdır ve biz de Almanya'da ve Berlin'de yaşananları yeni ve uygun biçimlerde anmalıyız" dedi.

Buna rağmen Almanya'nın çıkarlarını askeri yollarla koruma planlarının bittiğini söylemek zor. Tersine, bugün Almanya askeri harcamalarını sürekli artırarak, yurtdışına asker göndererek, silah satarak aynı yolda olduğunu gösteriyor.

Bu nedenle her ne kadar devlet yetkilileri 80 yıl önce Polonya'nın işgal edilmesi mahküm edilirken savaş ve silahlanma politikaları devam ediyor. Bu da geçmişten fazla ders çıkarılmadığını gösteriyor.

ÖNCEKİ HABER

Mersin'de Caretta Caretta Sanat Galerisi'nde Tabiatın Çığlığı sergisi başladı

SONRAKİ HABER

10 Ekim Ankara Katliamı'nda yaşamını yitirenler 1 Eylül'de anıldı

Sefer Selvi Karikatürleri
Evrensel Gazetesi Birinci Sayfa
Evrensel Ege Sayfaları
EVRENSEL EGE

Ege'den daha fazla haber, röportaj, mektup, analiz ve köşe yazısı...