İnsan haricinde hangi canlılar âdet görür?
İnsan haricinde regl olan başka canlılar var mı? İşte yanıtı...
Halk arasında âdet, hayız, aybaşı gibi isimlerle adlandırılan regl, doğurgan kadınlarda üreme ve döllenme amacıyla meydana gelen değişiklikler için kullanılan bilimsel bir terim. Kadınların ergenliğe erişmesinden menopoza girmelerine kadar yaklaşık her 28 günde bir tekrarlanan bu süreç, sadece gebelik süresince durur. Peki regl olan başka canlılar var mı? İşte evrim ağacının bu soruya yanıtı:
AÇIK KANAMA
Aslında birçok memeli türü âdet görür; ancak sadece insanlarda, en yakın kuzenlerimiz şempanzelerde ve daha uzak kuzenlerimiz yarasalar ile fil farelerinde “aleni/açık kanama” denen âdet tipi görülür. Diğer memelilerde âdet kanaması vajinal açıklıktan dışarıya akmaz. Kan, rahim içerisindeki duvar tarafından emilir.
Menstrüasyon (âdet), rahmin endometriyum tabakasının yırtılarak atılmasıdır. Üreme çağına erişmiş dişilerde belli sürelerde kendini tekrar eden bu süreç memeli hayvanların birçoğunda yaşanan bir olaydır. Âdet sayesinde rahim duvarı yenilenir ve gebelik için sağlıklı ve yeni bir yapı inşa edilebilir. Ancak eski duvar, kanama ve akıntıyla birlikte dışarıya atılır. Ne var ki çok az sayıda hayvanda âdet, rahim duvarının yırtılması ve vajinal açıklıktan kanın ve duvar parçalarının dışarı atılması şeklinde yaşanır. Bu tür âdete “aleni âdet” veya “açık âdet” adı verilir. Birçok memeli hayvanda kan ve rahim duvarının parçaları, rahim dokuları tarafından emilir. Böylece dışarıya hiçbir kanama belirtisi yansımaz. Buna “gizli âdet” veya “kapalı âdet” adı verilir.
GİZLİ ÂDET
Primatlar içerisinde bile sadece insanlarda ve şempanzelerde vajinal açıklık içerisindeki yırtılma sonucunda dışarıya doğru bir kanama/akıntı görülür. Orangutanlar ve gorillerde de kimi zaman aleni âdete rastlanabilir. Bu durum, diğer maymunlar ile insan arasındaki yakın akrabalık ilişkisini doğrulayan milyonlarca örnekten birisidir. İnsanın daha uzak diğer maymun akrabalarına gidilecek olduğunda, giderek artan miktarda gizli âdete rastlanır (rhesus maymunları istisnasıyla).
EVRİMİN İZLERİ
Strepsirhin maymunlarda âdet hiç görülmez; ancak onların en yakın akrabası olan Haplorhin maymunlarda âdet görülür (Ki insanlar ve tüm yakın akrabaları da bu gruptan olan maymunlardır). Yine, evrimin tam da öngördüğü gibi, Strepsirhin ile Haplorhin maymunlar arasında bir geçiş grubu olan tarsiyerlerde âdetin erken bir versiyonuna rastlanır. Yani âdet gibi bir konuda bile evrimin izlerini bariz bir şekilde görebilmekteyiz.
Maymun-harici primatlarda (kediler, köpekler, atlar, filler, sıçanlar, domuzlar, vb.) gizli âdet görülür.
KÖPEKLER 6 AYDA BİR DEFA ÂDET GÖRÜR
Bu canlı türlerinin âdet döngüleri de farklı farklıdır. İnsanların dişileri her ay âdet görürken, köpeklerde âdet her 6 ayda bir defa, kedilerde ise yine insanlardaki gibi her ay yaşanır. Atlarda âdet 3 haftada 1, sıçanlarda ise her 5 günde 1 yaşanır. Köpeklerde bazen dışarıya doğru kanama görülse de, bu aleni âdet değildir; çünkü kanamanın nedeni rahim duvarının parçalanması değil, azgınlık döneminde olan köpeğin vajinal duvarındaki kılcal damarların çatlayarak kanamaya neden olmasıdır.
Memeli hayvanlardan çıkıp, yumurtlayan hayvanlara ulaştığımızda, âdetin tamamen yok olduğu görülür. Sürüngenlerin çoğu, amfibilerin çoğu, balıkların çoğu ve kuşların hiçbiri âdet görmez. Bunun sebebi, yumurtlayan hayvanların rahme ihtiyacı olmamasıdır. Bu hayvanlarda rahim evrimleşmemiştir. (İSTANBUL)
Ara başlıklar Evrensel’e aittir
EVRENSEL EGE
Ege'den daha fazla haber, röportaj, mektup, analiz ve köşe yazısı...
